• Цагъуэ Айтэч и къуэ Нурий (1888 — 1935 гъгъ.) и цIэр зэхэзымыхарэ абы лъэпкъым хуилэжьам щымыгъуазэрэ къытхэту къыщIэкIынкъым. Ди щIэныгъэлIхэм ямытхауэ щIэщыгъуэ гуэри схужыIэну къыщIэкIынкъым, ауэ жанрым и хабзэхэм дытекIмэ, къагурымыIуэнри хэлъщи, иджыри зэ фигу къэзгъэкIыжынщ а лIы щэджащэм хузэфIэкIар.

Псоми еджэн…

• Къэбэрдей-Балъкъэрым и Лъэпкъ музейм и унафэщI Накуэ Феликс газетеджэхэм щIэрыщIэу егъэцIыхужын хуейкъым. Зи диссертацэр адыгэ Iэщэм тезыухуа щIэныгъэлIым ита интервьюхэмрэ игъэхьэзыра теплъэгъуэхэмрэ а Iуэхум дихьэххэр фIыуэ щыгъуазэщ. Ауэ, гъэщIэгъуэнракъэ, адыгэ Iэщэм хуэфащэ пщIэр нобэ нэхъ хуэзыщIыфыр абы и тыншагъыр иджыри Кавказ зауэм и зэманым зыгъэунэхуа къэзакъхэрщ. Андреев Александр игъэхьэзырауэ адыгэбзэм къидгъэзэгъа «Сэшхуэр топым йобгъэрыкIуэ» нэтын гукъинэжыр абы и зы щапхъэщ.

Псоми еджэн…

• Кавказ Ищхъэрэм щыщ бгырыс-хэм цIыхум уасэ зэрыхуагъэувыр и хьэлымкIэт: хьэлэлу, хьэщIэхуэфIу щытыр хамэми благъэми лъагэу яIэтырт. Адыгэ унагъуэм зы хьэщIэм и гугъу щащIын ямыухыурэ адрейр бжэщхьэIум къытеувэу щытащ пасэ зэманхэм. Унащхьэм бэдж къехыу ялъэгъуамэ, ар Тхьэм и IэмыркIэ лIыкIуэу къахуэкIуауэ къалъытэу, хуэсакъыпэурэ IэгукIэ щIыбым щIахырт: «ХьэщIэ къокIуэ, абы хъыбарыфIрэ фIыгъуэрэ къыдэкIуэнущ», жаIэурэ.

Псоми еджэн…

• Сыту псынщIэу кIуэрэ зэманыр! Дыгъуасэ хуэ- дэщ дэ дуней псор зыфIэлIыкIа СССР-м дыщыщыпсэуар. Къэралым и Iуэхур зэрефIакIуэр зыхэтщIэрт. Ар зи фIыщIэхэм ящыщащ Косыгин Алексей Николай и къуэр. А цIыхум илъэс пщыкIухкIэ ди къэралым и Правительствэм и УнафэщI къулыкъур иIыгъащ. Апхуэдэ нэхъапэм СССР-ми Урысейми я тхыдэм зэи къыщыхъуакъым. Илъэс 42-кIэ Правительствэм зэрыхэтари телъыджэщ. Косыгин езым и лъэхъэнэгъу псоми куэдкIэ япэ итт. ЖытIэнщи, СССР-м и парт идеолог нэхъыщхьэ Суслов Михаил цIыхубэм псэкIэ япэжыжьэт, КПСС-м и ЦК-м и Секретарь нэхъыщхьэ Брежнев Леонид теухуауэ кIэ зимыIэж анекдотхэр зэхалъхьэрт. Министрхэм я Советым и Iэтащхьэ Косыгин Алексей пщIэшхуэ дыдэ хуащIырт.

Псоми еджэн…

• Холокостым хэкIуэдахэм я фэеплъ махуэм, щIышылэм и 27-м, КъБР-м и Жылагъуэ палатэм и жэрдэмкIэ Малкэ къуажэм къыщызэIуахащ Хэку зауэшхуэм хахуагъэ щызезыхьа Уэщхъунхэ Шэбанрэ Лаурсэнрэ я фэеплъ.

Псоми еджэн…

• Жэпуэгъуэ Революцэ Иныр къэралым щекIуэкIыу совет властыр ди щIыпIэм щыщагъэув лъэхъэнэм цIыхубэм я псэукIэм, яку дэлъ зэхущытыкIэхэм лъэныкъуэ куэдкIэ захъуэжащ. Псыгуэнсу къуажэшхуэр зэхъуэкIыныгъэхэм зэрыхыхьауэ щытам теухуа хъыбархэр ноби жылагъуэм щызокIуэ.

Псоми еджэн…

• Хабзэ хъуауэ, Мэлбахъуэ Тимборэ и цIэр зезыхьэ Лъэпкъ къэрал библиотекэм усэ къеджэнымкIэ зэпеуэ гъэщIэгъуэнхэр къыщызэра-гъэпэщ, махуэшхуэхэм е усакIуэ цIэрыIуэхэр къыщалъхуам ирихьэлIэу. Апхуэдэщ иджыблагъэ абы щекIуэкIа «Диалог времени: комсомольцы-добровольцы» зэпеуэр. Ар теухуауэ щытащ Лениным и цIэр зезыхьэ союзпсо коммунист щIалэгъуалэ зэгухьэныгъэр (ВЛКСМ-р) илъэси 100 зэрырикъум. Зэхьэзэхуэр къызэрагъэпэщащ библиотекэм игъэзащIэ «Дети XXI века — Дети Света» проектым хыхьэу.

Псоми еджэн…

• Тхылъ еджэми емыджэми зэхимыхыпIэ иIэкъым Дюма Александр и цIэр. Абы и романхэр урысыбзэкIэ зэрадзэкIам къыщымынэу, фильму ягъэувыжащ. Хэт зымыцIыхур Дюма и лIыхъужьхэу Д’Артаньян, граф Монте-Кристо сымэ? Ауэ куэд щымыгъуэзэнкIи хъунущ франджы тхакIуэр Кавказым зэрыщыIамрэ и нэгу щIэкIахэр тхылъу къызэрыдигъэкIыжамрэ.

Псоми еджэн…

• Си адэ Ершов Фёдор Михаил и къуэр
• Си адэ Ершов Фёдор Михаил и къуэр 1916 гъэм гъатхэпэм и 1-м Адыгейм къыщалъхуащ, шапсыгъ лъэпкъым къыхэкIащ. Ар къыщалъхуа Джаджэ къуажэм 1868 гъэ пщIондэ зэреджэу щытар Бэлэтокъуэ Айтэч и жылэщ. КIэмыргуеипщ, Урысейм и императорым и дзэм офицеру къулыкъу щызыщIа Бэлэтокъуэ Айтэч и къуажэу щытащ ар. Нэхъ иужьыIуэкIэ мыбдеж щыпсэуащ адыгэ лIакъуэ зэмылIэужьыгъуэхэм ящыщхэр, абыхэм шапсыгъхэри яхэту. ХХ лIэщIыгъуэм и пэщIэдзэм ирихьэлIэу абыхэм ящыщ куэдым урыс унэцIэхэр къащтащ икIи къэзакъыдзэхэм къу- лыкъу щащIэу хуежьащ, я лъэпкъ щIыхьыр къагъэлъагъуэ хахуагъэрэ лIыхъужьыгъэкIэ яIэту.

Псоми еджэн…

• Мы гъэм илъэс 60 ирокъу КъБКъУ-м япэ IэщIагъэлI гупыр къызэрыщIигъэкIрэ. Тхыдэм и дежкIэ ар зэман кIыхькъым, ауэ цIыху гъащIэм ехьэлIауэ мащIэкъым. ЕгъэджакIуэ IэщIагъэр яIэу университетыр 1958 гъэм къэзыухахэм ящыщ зы гупым я гъащIэмрэ лэжьыгъэмрэ ятеухуащ си тхыгъэр.

Псоми еджэн…

• Зэманым къыIэщIэпчыну узыхуей гупсысэхэр, гукъэкIыжхэр… Ахэракъэ нэхъ зыхуэфащэр «тхылъ» фIэпщыну? Зэгуэр ухамыгъэIэбэжу узрагъэджэжыну тхылъкъэ езы гъащIэри? Щхьэхуимыту зыхуэдгъэувыж мы упщIэхэр къытхуэзыгъэкIуатэ IэдакъэщIэкI къыщыдэкIащ иджыблагъэ «Эльбрус» тхылъ тедзапIэм. Ар игъэхьэзыращ урысыбзэ къудамэм и редактор Куэшбей Жамболэт: «Аулъэ Сариет. Лэжьыгъэ къыхэхахэр».

Псоми еджэн…

• Гур хэзыгъахъуэ, псэр зыузэщI Iуэхугъуэщ Къэхъун дэт курыт школ №1-м иджыблагъэ щекIуэкIар. Абы щызэхуэсат илъэс 50 и пэкIэ, 1968 гъэм, а еджапIэр къэзыухауэ щытахэр. Классым щIэса еджакIуэ 37-м ящыщу пшыхьым къекIуэлIат цIыху 32-рэ. Я ныбжькIэ мыщIалэжми (нэхъыщIэ дыдэу абыхэм яхэтыр илъэс 67-рэ хъурт), нэрылъагъут ахэр гъащIэр фIыуэ зылъагъу, ныбжьэгъугъэр зыгъэлъапIэ, псэкIэ зэпыщIа гупу зэрыщытыр.

Псоми еджэн…

• Iуащхьэмахуэ и джабэм метр 4200-рэ зи лъагагъ щIыпIэм деж щыIэщ 1943 гъэм и мазаем фашист дамыгъэхэр Iуащхьэмахуэ къезыдзыхыжу ди къэралым и ныпхэр щызыIэтыжахэм я фэеплъ пхъэбгъу.
•   Псоми еджэн…

• Зэгуэрым, лIэщIыгъуэ блэкIам и 70 гъэхэм, «Ленин гъуэгу» (иджы «Адыгэ псалъэ») республикэ газетым жыла-        гъуэ транспортым и лэжьэкIэм хэлъ ныкъусаныгъэхэр къыщыгъэлъэгъуа критикэ тхыгъэ мыин къытрадзат. А лъэхъэнэм Iуэхур зэрызэтеублар мыпхуэдэут: газетым и редакцэм критикэ тхыгъэр ар зытеухуа IэнатIэм хуигъэхьыр-ти, абыхэм я къалэнт ныкъусаныгъэр зэрагъэзэкIуэжам теухуа жэуап зэман пыухыкIам къриубыдэу къатхыжыну. А хабзэм, иджырей зэманым хъуэпсапIэу къэнауэ зыхужыпIэ хъунум, псори тетт, армыхъумэ Iуэхур нэхъ Iеиж хъуныр зыхуэIуа щыIэтэкъым. Ар нэсынкIэ хъунут парт органхэм я деж — абы зыри хуейтэкъым.
• Псоми еджэн…

• 1941 гъэм мэкъуауэгъуэм и 21-м Зеикъуэ Iэтауэ щагъэлъапIэрт къуажэр къызэрыунэхурэ ямылъэгъуа махуэшхуэ — курыт еджапIэр япэу къэзыух къуажэдэс ныбжьыщIэхэм папщIэ зэхаублар.
• Псоми еджэн…