• ШыщхьэуIум и 20-м Терскол къыщызэIуахащ «Фэеплъ вахтэ-2019» урысейпсо Iуэхур. 1942 гъэм Iуащхьэмахуэ и Iэшэлъашэм щыхэкIуэдауэ щыта совет сэлэт 15-м я къупщхьэлъапщхьэхэр щыщIалъхьэжащ, абы ехьэлIа дауэдапщэхэри ирагъэкIуэкIащ. Iуэхум къекIуэлIащ Урысей Федерацэм Зыхъумэ-жыныгъэмкIэ и министерствэм, КъБР-м и Правительствэм я лIыкIуэхэр, Iуащхьэмахуэ щIыналъэм щыпсэухэр.

Псоми еджэн…

• Лъэпкъыбэу зэхэт ди къэралым и тхыдэм куэду хэтщ, къытебгъэзэж пэтми, нэсу джа мыхъу, къэкIуэну щIэблэхэми къахутэну зыхунэсын къэхъукъащIэхэр. Апхуэдэхэм ящыщщ къызэрызэрагъэпэщрэ мы гъэм и шыщхьэуIу мазэм илъэси 105-рэ ирикъу Кавказ шууей дивизэр. Тхыдэджхэм зэратхымкIэ, Кавказ Ищхъэрэм и щIыналъэхэм щыпсэу лъэпкъхэм я лIыкIуэхэмкIэ къызэгъэпэща хъуа а дивизэр урысеидзэр зэрызэхэт Iыхьэхэм я нэхъ хахуэт, лIыгъэшхуэрэ быдагъэрэ щытепщэт, дзыхь нэхъ зыхуэпщI хъуну частхэм ящыщт. «Емылыдж», «Iэл» («дикая») псалъэхэр дэщIыгъуу фIэкIа нэхъыбэм къамыпсэлъ а дивизэм, зэрыщыIа илъэсищым къриубыдэу, къыхэкIакъым гугъуехьхэм къапикIуэту кIуэрыкIуэсэж хъуаи тхьэрыIуэ зыхуащIа къэралым епцIыжаи. Дивизэм и Къэбэрдей шууей полкым хэта зауэлI хахуэхэм ящыщщ Щхьэлыкъуэ щыпсэуа Къардэн Джэрий Мэзан и къуэр.

Псоми еджэн…

• Хэку зауэшхуэм зэрыщIидзэрэ илъэс 78-рэ зэрырикъум ехьэлIауэ УФ-м ЗыхъумэжыныгъэмкIэ и министерствэм къыхилъхьа «Фэеплъ IэмыщIэ» урысейпсо Iуэхум Къэбэрдей-Балъкъэрри хэтащ.

Псоми еджэн…

• ЗэрымыщIэкIэ бийм и лъэныкъуэкIэ къыщыхутаитIыр зэгурымыIуэжу зэпэщIэуват. Я Хэку къэзызэум и IэмыщIэ зилъхьапхъэу къигъэуват къэрабгъэм. Хахуэм шынар хущIригъэгъуэжри, псэзэпылъхьэпIэм къришыжащ.

Псоми еджэн…

• Цагъуэ Айтэч и къуэ Нурий (1888 — 1935 гъгъ.) и цIэр зэхэзымыхарэ абы лъэпкъым хуилэжьам щымыгъуазэрэ къытхэту къыщIэкIынкъым. Ди щIэныгъэлIхэм ямытхауэ щIэщыгъуэ гуэри схужыIэну къыщIэкIынкъым, ауэ жанрым и хабзэхэм дытекIмэ, къагурымыIуэнри хэлъщи, иджыри зэ фигу къэзгъэкIыжынщ а лIы щэджащэм хузэфIэкIар.

Псоми еджэн…

• Къэбэрдей-Балъкъэрым и Лъэпкъ музейм и унафэщI Накуэ Феликс газетеджэхэм щIэрыщIэу егъэцIыхужын хуейкъым. Зи диссертацэр адыгэ Iэщэм тезыухуа щIэныгъэлIым ита интервьюхэмрэ игъэхьэзыра теплъэгъуэхэмрэ а Iуэхум дихьэххэр фIыуэ щыгъуазэщ. Ауэ, гъэщIэгъуэнракъэ, адыгэ Iэщэм хуэфащэ пщIэр нобэ нэхъ хуэзыщIыфыр абы и тыншагъыр иджыри Кавказ зауэм и зэманым зыгъэунэхуа къэзакъхэрщ. Андреев Александр игъэхьэзырауэ адыгэбзэм къидгъэзэгъа «Сэшхуэр топым йобгъэрыкIуэ» нэтын гукъинэжыр абы и зы щапхъэщ.

Псоми еджэн…

• Кавказ Ищхъэрэм щыщ бгырыс-хэм цIыхум уасэ зэрыхуагъэувыр и хьэлымкIэт: хьэлэлу, хьэщIэхуэфIу щытыр хамэми благъэми лъагэу яIэтырт. Адыгэ унагъуэм зы хьэщIэм и гугъу щащIын ямыухыурэ адрейр бжэщхьэIум къытеувэу щытащ пасэ зэманхэм. Унащхьэм бэдж къехыу ялъэгъуамэ, ар Тхьэм и IэмыркIэ лIыкIуэу къахуэкIуауэ къалъытэу, хуэсакъыпэурэ IэгукIэ щIыбым щIахырт: «ХьэщIэ къокIуэ, абы хъыбарыфIрэ фIыгъуэрэ къыдэкIуэнущ», жаIэурэ.

Псоми еджэн…

• Сыту псынщIэу кIуэрэ зэманыр! Дыгъуасэ хуэ- дэщ дэ дуней псор зыфIэлIыкIа СССР-м дыщыщыпсэуар. Къэралым и Iуэхур зэрефIакIуэр зыхэтщIэрт. Ар зи фIыщIэхэм ящыщащ Косыгин Алексей Николай и къуэр. А цIыхум илъэс пщыкIухкIэ ди къэралым и Правительствэм и УнафэщI къулыкъур иIыгъащ. Апхуэдэ нэхъапэм СССР-ми Урысейми я тхыдэм зэи къыщыхъуакъым. Илъэс 42-кIэ Правительствэм зэрыхэтари телъыджэщ. Косыгин езым и лъэхъэнэгъу псоми куэдкIэ япэ итт. ЖытIэнщи, СССР-м и парт идеолог нэхъыщхьэ Суслов Михаил цIыхубэм псэкIэ япэжыжьэт, КПСС-м и ЦК-м и Секретарь нэхъыщхьэ Брежнев Леонид теухуауэ кIэ зимыIэж анекдотхэр зэхалъхьэрт. Министрхэм я Советым и Iэтащхьэ Косыгин Алексей пщIэшхуэ дыдэ хуащIырт.

Псоми еджэн…

• Холокостым хэкIуэдахэм я фэеплъ махуэм, щIышылэм и 27-м, КъБР-м и Жылагъуэ палатэм и жэрдэмкIэ Малкэ къуажэм къыщызэIуахащ Хэку зауэшхуэм хахуагъэ щызезыхьа Уэщхъунхэ Шэбанрэ Лаурсэнрэ я фэеплъ.

Псоми еджэн…

• Жэпуэгъуэ Революцэ Иныр къэралым щекIуэкIыу совет властыр ди щIыпIэм щыщагъэув лъэхъэнэм цIыхубэм я псэукIэм, яку дэлъ зэхущытыкIэхэм лъэныкъуэ куэдкIэ захъуэжащ. Псыгуэнсу къуажэшхуэр зэхъуэкIыныгъэхэм зэрыхыхьауэ щытам теухуа хъыбархэр ноби жылагъуэм щызокIуэ.

Псоми еджэн…

• Хабзэ хъуауэ, Мэлбахъуэ Тимборэ и цIэр зезыхьэ Лъэпкъ къэрал библиотекэм усэ къеджэнымкIэ зэпеуэ гъэщIэгъуэнхэр къыщызэра-гъэпэщ, махуэшхуэхэм е усакIуэ цIэрыIуэхэр къыщалъхуам ирихьэлIэу. Апхуэдэщ иджыблагъэ абы щекIуэкIа «Диалог времени: комсомольцы-добровольцы» зэпеуэр. Ар теухуауэ щытащ Лениным и цIэр зезыхьэ союзпсо коммунист щIалэгъуалэ зэгухьэныгъэр (ВЛКСМ-р) илъэси 100 зэрырикъум. Зэхьэзэхуэр къызэрагъэпэщащ библиотекэм игъэзащIэ «Дети XXI века — Дети Света» проектым хыхьэу.

Псоми еджэн…

• Тхылъ еджэми емыджэми зэхимыхыпIэ иIэкъым Дюма Александр и цIэр. Абы и романхэр урысыбзэкIэ зэрадзэкIам къыщымынэу, фильму ягъэувыжащ. Хэт зымыцIыхур Дюма и лIыхъужьхэу Д’Артаньян, граф Монте-Кристо сымэ? Ауэ куэд щымыгъуэзэнкIи хъунущ франджы тхакIуэр Кавказым зэрыщыIамрэ и нэгу щIэкIахэр тхылъу къызэрыдигъэкIыжамрэ.

Псоми еджэн…

• Си адэ Ершов Фёдор Михаил и къуэр
• Си адэ Ершов Фёдор Михаил и къуэр 1916 гъэм гъатхэпэм и 1-м Адыгейм къыщалъхуащ, шапсыгъ лъэпкъым къыхэкIащ. Ар къыщалъхуа Джаджэ къуажэм 1868 гъэ пщIондэ зэреджэу щытар Бэлэтокъуэ Айтэч и жылэщ. КIэмыргуеипщ, Урысейм и императорым и дзэм офицеру къулыкъу щызыщIа Бэлэтокъуэ Айтэч и къуажэу щытащ ар. Нэхъ иужьыIуэкIэ мыбдеж щыпсэуащ адыгэ лIакъуэ зэмылIэужьыгъуэхэм ящыщхэр, абыхэм шапсыгъхэри яхэту. ХХ лIэщIыгъуэм и пэщIэдзэм ирихьэлIэу абыхэм ящыщ куэдым урыс унэцIэхэр къащтащ икIи къэзакъыдзэхэм къу- лыкъу щащIэу хуежьащ, я лъэпкъ щIыхьыр къагъэлъагъуэ хахуагъэрэ лIыхъужьыгъэкIэ яIэту.

Псоми еджэн…

• Мы гъэм илъэс 60 ирокъу КъБКъУ-м япэ IэщIагъэлI гупыр къызэрыщIигъэкIрэ. Тхыдэм и дежкIэ ар зэман кIыхькъым, ауэ цIыху гъащIэм ехьэлIауэ мащIэкъым. ЕгъэджакIуэ IэщIагъэр яIэу университетыр 1958 гъэм къэзыухахэм ящыщ зы гупым я гъащIэмрэ лэжьыгъэмрэ ятеухуащ си тхыгъэр.

Псоми еджэн…

• Зэманым къыIэщIэпчыну узыхуей гупсысэхэр, гукъэкIыжхэр… Ахэракъэ нэхъ зыхуэфащэр «тхылъ» фIэпщыну? Зэгуэр ухамыгъэIэбэжу узрагъэджэжыну тхылъкъэ езы гъащIэри? Щхьэхуимыту зыхуэдгъэувыж мы упщIэхэр къытхуэзыгъэкIуатэ IэдакъэщIэкI къыщыдэкIащ иджыблагъэ «Эльбрус» тхылъ тедзапIэм. Ар игъэхьэзыращ урысыбзэ къудамэм и редактор Куэшбей Жамболэт: «Аулъэ Сариет. Лэжьыгъэ къыхэхахэр».

Псоми еджэн…