• Балъкъэрхэм кIэлъызэрахьа залы­мыгъэм и лей зытехьахэм я фэеплъ ­мемориалым деж гъатхэпэм и 8-м щекIуэкIащ ди къуэш лъэпкъыр я лъахэм щраша махуэм теухуа щыгъуэ пэкIу. Абы кърихьэлIащ КъБР-м и Iэтащхьэ КIуэкIуэ Казбек, Правительствэм и УнафэщI ­Мусуков Алий, министерствэ зэмылIэу­жьы­гъуэхэм я лIыкIуэхэр.

• ПэкIур къызэIуахащ «Балкария» къэ­рал IуэрыIуатэ-этнографие ансамблым и артистхэм я музыкэ композицэмкIэ. Ар иригъэкIуэкIащ КъБР-м щэнхабзэмкIэ и министрым и къалэнхэр пIалъэкIэ зы­гъэзащIэ Къумахуэ Мухьэдин. Абы къы­хигъэщащ балъкъэрхэм къатехьа лейр ­ зэи цIыхухэм зэращымыгъупщэнур. Ауэ, ипэ­кIэ кIуэтэн хуейщи, зи хэку зыгъуэты- жа лъэпкъыр адэкIэ ефIакIуэу псэуну зэ­рихъуэпсапIэр жиIащ.

Псоми еджэн…

• ЦIыхухэр куэд щIауэ щыгъуазэщ уз зэрыцIалэ­- хэм. Пасэрейхэм къахуэщIэртэкъым а узыфэ шынагъуэхэм зэрызэраубгъу щIыкIэри, къызыхэкIри, зи­щIысри. ЩIэныгъэмрэ техникэмрэ заужьа нэужь, еджагъэшхуэхэмрэ дохутырхэмрэ къахутащ вирус, бактерие зэмылIэужьыгъуэхэр зэрыщыIэр. Япэ ди­щын­щи, къыхэдгъэщынщ вирусымрэ бактериемрэ зэ­­рызэщымыщыр, къагъэхъей узыфэхэри, ахэр зэрагъэхъуж хущхъуэхэри зэрызэхуэмыдэр. Но­бэ  зи гугъу тщIынури иджыпсту дуней псор нэхъ къыхэзыгъэзыхьырщ — вирусырщ.

• Сыт-тIэ, зищIысыр вирус хъужыр, дауэ ар зэры­зэп­кърылъыр, сыт и хущхъуэгъуэр?
• 19-нэ лIэщIыгъуэм бактериехэр зэрыщыIэмрэ абы-хэм къагъэхъей узыфэхэмрэ щIэныгъэлIхэр тетхыхьа нэужь гурыIуэгъуэ ящыхъуащ бактериехэм ­нэ­мыщI, иджыри щхъухь налъэ гуэрхэр зэрыщыIэр, а щ­хъухь мыцIыхухэм къагъэхъей узыфэхэмрэ ахэр зэрагъэ­хъуж хущхъуэхэмрэ алъандэрэ яджахэм зэ­рыхуэмыдэр.

Псоми еджэн…

• Хабзэ дахэ зэрыхъуащи, ЦIыхубзхэм я дунейпсо махуэр Налшык Iэтауэ щагъэлъэпIащ.

• Къэрал киноконцерт гъэ­лъэгъуапIэм и пэIущIэ пэшым «Бгырыс бзылъхугъэхэр (пасэрей сурэтхэр)» фIэщыгъэм щIэт гъэлъэ­гъуэныгъэ хьэлэмэт къы­щы­зэIуахат. Абы щыплъагъурт лъэпкъ фащэ екIу­хэмкIэ хуэпа, зи псэукIэ, ­дуней тетыкIэ, гупсысэкIэ зэ­мыщхь цIыхубзхэр. Гъэ­щIэ­гъуэнракъэ, абыхэм щхьэж езым и хъыбар къиIуэ­тэж хуэдэт. Къи­щы­нэмыщIауэ,  утыку  кърахьат сурэтыщI ныбжьыщIэ цIыкIухэм я анэхэм я теп­лъэу ящIахэр. ГъэщIэгъуэн дыдэт къэзылъхуам и гуа­пагъэмрэ абы и лъагъу­ныгъэмрэ сабийхэм зыхалъагъуэм ухэплъэну. Дауи, а цIыкIухэм ящыщ дэтхэнэри и анэр нэхъ дахэу къызэригъэлъагъуэным яужь итащ.
• Пшыхьым къекIуэлIат анэш­хуэ, анэ, шыпхъу, пхъу, щхьэгъусэ къалэн мытын­ш­хэр, ауэ щыхъукIи пщIэ лъагэ зыпылъ пщэ­рылъхэр зыгъэзащIэ цIы­хубзхэр.

Псоми еджэн…

• Бзылъхугъэ фащэмрэ пыIэмрэ ехьэлIауэ къэхутэныгъэ хъарзынэхэр щыIэщ, адыгэ фащэм и сурэт щIэн­гъуазэ зыбжани дунейм къытехьащ, IэщIагъэр къэбгъэщIэрэщIэжынумэ, къызэрымыкIуэу щхьэпэ хъууэ. Ауэ, адыгэжьми ижыIауэ, из хъуным залэ хуэныкъуэщи, щыщIэныгъэу хуэтлъагъункъыми, адыгэбзэкIэ зэрымытхар и дагъуэщ, жытIэнщ. Псоми къазэрыгурыIуэн бзэкIэ ятхри, а бзэм пхуимылъхьэ е пхуимыгъэтIасэ адыгэбзэ фIэщыгъэ куэд дыдэ IэщIыб хъуащ. Абы кърикIуэр аращи, ахэр мащIэ-мащIэурэ яIэщIохужри, адыгэбзэми хокIуэдыкIыж.
• КъызэкIэлъеттхых фIэ­щыгъэхэр бзылъхугъэ пыIэм епхащ. Нэхъ пыу­хыкIауэ жыпIэмэ, бзылъхугъэ пыIэ щІыкIэм ехьэлIащ. Адыгэ бзылъхугъэ пыIэр зэращІымрэ тхыпхъэр зэ­рыхалъхьэ щIыкIэмрэ теухуауэ фIэщыгъэцIэ къе­кIуэкIыр (е къекIуэкIыу щытар) жылэ-жылэкIэ щы­зэ­щхьэщыкI къыхэкIми, зыкъомкIэ зэтохуэ. Мы тхыгъэм дэ пщэрылъ зыщыт­щІыжыркъым псалъэм и щІыб къыдэлъ щІэныгъэр шэщІауэ утыку къитхьэну.

Псоми еджэн…

• УсакIуэ, тхакIуэ щэджащэ МэшбащIэ Исхьэкъ щытхъуцIэу иIэр мащIэкъым, ахэр къимылэжьауи къы­Iэрыхьакъым. Нэгъабэ хуэфащэ дыдэу «Урысей Федерацэм и Лэжьыгъэм и ЛIыхъужь» цIэ лъапIэр къыфIащащ, а щIыхьыр къэзыгъэлъагъуэ дыщэ вагъуи Президент Путин Владимир Кремлым къыщыхилъхьащ. Зэрылъэпкъыу — хэхэси, хэкурыси — дригуфIащ, дригушхуащ, дрипэгащ а Iуэхугъуэм.
• СЫКЪЭЗЫЦIЫХУХЭР щыгъуазэщ 1967 гъэм къыщыщIэдзауэ, иджыри сы­хэхэсу, МэшбащIэ Исхьэкъ и усэхэм саригъэру сыкъызэрекIуэкIар. Ауэ ар ­адрей «гъэрыпIэхэм» яхуэмыдэу удэзыхьэхт. КъызэднэкIа тхьэмыщкIагъэр къызыхэщ, макъамэ гущIыхьэхэр къызыхэIукI усакIуэ телъыджэм и сатырхэм япхыша гупсысэхэм си гур ­яхузт. А гукIуэдым сыкъыхишыжырт анэм, хэкум, лъэпкъым, цIыхум хуэгъэза фIылъагъур зыпхыша, гугъэр къэзыгъэпсэуж усэ макъамэхэм. АпщIондэху зэш имыIэу лъэпкъым хуэлажьэ МэшбащIэм и лIыгъэр си ­нэгу къыщIэувэрт.

Псоми еджэн…

• «КъигъэщIар мащIэми, хузэфIэкIар гъунэншэщ» зыхужыпIэ хъунухэм ящыщщ профессор Гъащтэ Абдул. И лэжьыгъэрэ щIэныгъэкIэ ­къехъулIам и гугъу умыщIми, и цIыху хэтыкIэкIэ, и хьэл-щэн екIумкIэ, и гушыIэ дахэмкIэ ар иджыри куэдрэ ягу илъынущ къэзыцIыхуу щытахэм. Абы теухуа гукъэ­кIыжхэм ущедаIуэкIэ, апхуэдэ цIыху телъыджэр зи ­гъащIэм хэтахэм уохъуапсэ икIи уи фIэщ мэхъу «ЦIыхуфIыр гъащIэмащIэщ» псалъэхэм пэж зэрыхэлъыр.
• Гъащтэ Абдул ХьэмотI и ­къуэр Аруан щIыналъэм хыхьэ Старэ Шэрэдж (Дохъушы­къуей) къуажэм 1935 гъэм къыщалъхуащ. Курыт еджапIэр ехъулIэныгъэкIэ къиуха нэужь, ар щIэтIысхьащ Дагъыстэн къэрал медицинэ институтым. Ар фIы дыдэу къиух­ри, и лъахэм къигъэзэжащ икIи Iуа­щхьэмахуэ щIыналъэ сымаджэщым хирургыу лэ­жьэн щыщIидзащ дохутыр нэхъы­щхьэм и къуэдзэу. Абы илъэсиплIкIэ щыIауэ, Гъащтэр Налшык и Республикэ клиникэ сымаджэщым къашэжащ. 1966 гъэм Абдул щIэтIысхьащ Бакулев А. Н. и цIэр зэрихьэу гум, лъынтхуэхэм я хирургием и институту Москва дэтым и аспирантурэм. А еджапIэм 1969 гъэм и кандидат, 1980 гъэм и доктор диссертацэхэр щыпхигъэкIащ.

Псоми еджэн…

• Налшык дэт Котляровхэ Мариерэ Викторрэ я IуэхущIапIэм «Кавказ тхылъ тедзакIуэхэм я зэгухьэныгъэ» къызэрызэрагъэпэщым теухуауэ унафэ къыщащтащ.

• ТХЫЛЪЫМ ират мыхьэнэми цIыхум дунейр зэрызэригъэцIыху Iэмалхэм я зэхуаку абы щиIыгъ увыпIэми гу лъыптэу щыкIэры­хуащ Урысей Федерацэми Кавказ Ищхъэрэми. Ауэ щыхъукIэ, тхылъырщ зыхъумар зызыузэщIа цIыхупсэм икIуа ­гъуэгуанэр, ар лъэпкъыу щыIэр дунейпсо цIыхубэу зэрыубы­дыным хуэу­нэтIауэ зэрыщытыр.
• ЦIыху бжыгъэшхуэ зэрымыс Кавказ Ищхъэрэм и республикэхэм тедзапIэ хъарзынэхэр къыщызэрагъэпэщауэ къокIуэкI. ЩIэ­ныгъэм зегъэужьын, лъэпкъхэм ябгъэдэлъ щэнхабзэр къэрал утыкум ихьэн IуэхумкIэ я къалэныр зыхуей хуэзауэ ягъэзащIэ абыхэм.

Псоми еджэн…

• Си тхыгъэм фIэщыгъэ хуэсщIам къанэ щымыIэу хуэкIуэрт пэщIэдзэ классхэм дыщезыгъэджауэ щыта бзылъхугъэ щып­къэм и хьэлщэныр, и дуней тетыкIэр. Налшык дэт педучилищэр ехъулIэныгъэкIэ къиухыу щалъхуа Псыгуэнсу жылэм егъэджакIуэу къэзыгъэзэжа Бадзэ Жанхужь Къаплъэн и пхъур сабийхэр гъэсэным, щIэныгъэм и бжэхэр абыхэм къахузэIухыным къыхуигъэщIами ярейт. Езанэ классым щIэ­тIыс­хьа­гъащIэ цIыкIухэм ди пащхьэм ар япэу къызэрихьэрэ илъэс щэ ны­къуэм щIигъуа­ми, ноби ди гум хуабэу щыдо­хъумэ а бзылъхугъэ щыпкъэм и фэеплъ нэхур.
• Хэку зауэшхуэр иуха нэужь, Жанхужьхэ я унэм щIэсауэ щытащ Украинэм къикIыу ди щIыналъэм къэкIуа егъэджакIуэ гуп. Абыхэм я лэжьэкIэр, псэукIэр, жылэм пщIэрэ нэмысу щаIар зи нэгу щIэкIа хъыджэбз цIыкIур, къызэрысщыхъумкIэ, щIэныгъэ зригъэгъуэтыным хуэпабгъэ ­хъуа къудейкъым, атIэ езыри егъэджакIуэ IэщIагъэм дихьэхащ. Къуажэ сабийхэм ящыщ куэдым япэ егъэджакIуэ тхуэхъуа бзылъхугъэ цIыкIум еджэкIэрэ тхэкIэрэ дигъащIэ къудейтэкъым, атIэ ди гупсысэм, зэхэщIыкIым заригъэузэщIырт, къэухьым, еплъыкIэхэм заригъэужьырт.

Псоми еджэн…

• Адыгэ лъэпкъым къыхэкIа цIыху щэджащэхэм я цIэхэр фIыкIэ къыщраIуэкIэ, абы хуабжьу дыщогуфIыкI, дрогушхуэ икIи дропагэ. Апхуэдэ гурыщIэхэр ди гумрэ ди псэмрэ къыщызыгъэуш Iуэхугъуэ иджыблагъэ щекIуэкIащ Краснодар къалэм. Абы дэт курыт школ №41-м фIащащ адыгэлI хахуэ, полковник, Хэку зауэшхуэм и илъэсхэм 11-нэ гвардие гупым и механизированнэ полкым и командиру щыта Шемякин (Къардэн) Михаил (Му­хьэмэд) (1908 — 1977) и цIэр. Абы и саулыкъукIэ къызэрагъэпэща дауэдапщэм хэтащ ди лъахэм икIахэри.

• ГуфIэгъуэ зэIущIэр къызэIуихащ Iуэхур щекIуэкIа курыт еджапIэм и унафэщI Алютинэ Иринэ. Абы къы­зэхуэсахэм яригъэцIыхуащ зэхуэсым кърихьэлIа хьэщIэ лъапIэхэр. Абыхэм яхэтт Зауэмрэ лэжьыгъэмрэ я ветеранхэм Краснодар къалэм щаIэ жылагъуэ зэгухьэныгъэм и тхьэмадэ Рыбалкэ Иван, ди лъахэгъу щэджащэ Шемякин Михаил Пётр и ­къуэм и гъащIэмрэ и лэжьыгъэмрэ куэд лъандэрэ тетхыхь, тхыдэдж Пронин Владимир, Краснодар къалэм и Къу­хьэпIэ районым и администрацэм и Iэтащхьэм и къуэдзэ Зубенкэ Валерий сымэ, нэгъуэщIхэри.

Псоми еджэн…

• Ди анэдэлъхубзэр фIыуэ ялъагъуу, абы и IэфIагъыр гурэ псэкIэ зыхащIэу сабийхэр  къэгъэтэ­джыныр куэд и уасэщ. Си тхыгъэр зытеухуа Нэгумэ (Алътуд) Iэсият ящыщщ адыгэбзэмрэ литерату­рэм­рэ ди щlэблэм гу хуезыгъэщIу и IэнатIэр езы­хьэкIхэм.
• Iэсият Дзэлыкъуэ райо­ным хыхьэ Сэрмакъ къуа­жэм къыщалъхуащ. Гъэрэ щlырэ щызэхэкlагъащlэ гъат­хэпэ махуэм дунейм къы­техьа пщащэ цIыкIур къэ­хъуащ адыгэ хабзэм, щэнхабзэм, бзэм, литературэм, тхы­дэм дихьэхыу. Жылэм дэт курыт школым щыщIэсами Iэсият гулъытэ нэхъ зыхуи­щIар анэ­дэлъхубзэмрэ ли­терату­рэм­рэщ. Курыт щIэ­ныгъэ зэзыгъэгъуэта пщащэр ­1990 ­гъэм щIэтIысхьащ КъБКъУ-м Филологиемкlэ и институтым адыгэбзэмрэ литературэмкlэ и къудамэм. Ар ехъу­лIэныгъэкIэ къиухри, Налшык дэт курыт школ ­№4-м уващ, адыгэбзэмрэ литературэмрэ ны­бжьы­щIэ­хэм яригъэджу. ИужькIэ лэжьыгъэм щыпищащ Дзэ­лы­къуэкъуажэм дэт курыт школым.

Псоми еджэн…

• Дызытет дунеймрэ щIыуэпсымрэ, Тхьэм и фIыщIэкIэ, апхуэдизу абрагъуэщ икIи къулейщи, умыгъэщIэгъуэн плъэкIыркъым. Илъэсхэр блокI, лIэщIыгъуэхэм за­хъуэж, хьэлэмэтыщэу къытщыхъуу щытахэм я пIэм телъыджэу къытфIэщI нэгъуэщIхэр къоувэ. ЦIыхум ехьэлIауэ жыпIэмэ, псори хъуфынукъым къызэ­рымыкIуэ зэфIэкI зиIэ, щэджащэ, ауэ, итIани, цIыху мелуанхэм ябгъэдэлъщ езыхэм фIэкIа нэ­гъуэщIхэм яхэмылъыфыну творческэ зэфIэкIхэр. Зи гугъу тщIы зэчиифIэхэм ящыщщ Нарткъалэ дэт курыт школ №2-м (унафэщIыр Шыбзыхъуэ Иннэщ) и 6-нэ классым щеджэ Уэдыхь Албэч. Зи Iущагъымрэ акъылыфIагъымкIэ, бгъэдэлъ зэфIэкI зэмылIэужьы­гъуэхэмкIэ Албэч и ныбжьэгъухэм къахожаныкI, куэдым я дежкIи щапхъэщ.

• Къэхъун къуажэм щыщ щIалэ цIыкIур еджэным фIы дыдэу зэрыхэзагъэм, гъэ­сэныгъэ дахэ зэрыхэлъым я щыхьэтщ ар предмет зэ­мылIэужьыгъуэхэмкIэ щIы­пIэм щекIуэкI олимпиадэхэм жыджэру зэрыхэ­тыр, увыпIэфIхэри къызэрыщихьыр. Абыхэм къапокIуэ щеджэ курыт школым и унафэщIэм и Iэ щIэлъу Албэч мызэ-мытIэу къыхуа­гъэфэща щIыхь тхылъхэр, апхуэдэуи и адэ Аслъэн­бэчрэ и анэ Марьянэрэ ­хуагъэхь фIыщIэ тхыгъэхэр. Ахэри фIыгъуэшхуэщ икIи уи щхьэр лъагэу уэзыгъэ­лъагъужщ уи бын е уи гъэ­сэн теухуауэ. АтIэми Албэч нэ­гъуэщI зэфIэкIхэри бгъэ­дэлъщ. Къапщтэмэ, ар хуабжьу дехьэх сурэт щIыным. Абы и IэдакъэщIэкI сурэт­­-хэр IэщIагъэлIхэм гунэс ящохъу.

Псоми еджэн…

• ЩоджэнцIыкIу Алий и цIэр зе­зыхьэ Къэбэрдей къэрал драмэ ­театрым иджыблагъэ щекIуэкIащ Аброкъуэ Аслъэн и Iэдакъэ къы­щIэкIа «ФIыцIэмрэ хужьымрэ» пье­сэм къытращIыкIа спектаклым и премьерэ.

• Пэшым тIысыпIэ нэщI имыIэу цIыхур къызэрекIуэлIам ущымыгуфIыкIынкIэ Iэмал иIэтэкъым. Къи­щынэмыщIауэ, абы узыщрихьэлIэр зи ныбжь хэкIуэта, театрыр илъэс куэд щIауэ фIыуэ зылъагъухэм я ­закъуэтэкъым, атIэ зи щIалэгъуэхэри щыкуэдт.
• Къыхэгъэщыпхъэщ «ФIыцIэмрэ хужьымрэ» пьесэр Аброкъуэ Аслъэн япэу и Iэдакъэ къыщIэкIа лэжьы­гъэу зэрыщытыр. Ар езыр театрыр фIыуэ зылъагъу, зы спектакли блэзымыгъэкI театреплъ емы­зэ­шыжщ. Спектаклыр зыгъэувар (режиссёрыр) Дигорскэ театрым и режиссёр нэхъыщхьэ Джалиев Казбекщ.

Псоми еджэн…

• «2020 гъэм и гъэсакIуэ нэхъыфI» урысейпсо зэ­пеуэм и щIыналъэ Iыхьэр Тэрч районым щызэхуа­щIыжащ. Ар щекIуэкIащ Тэрч къалэ дэт курыт еджапIэ №2-м.

• ЗэIущIэр къыщызэIуа­хым япэу  псалъэ зрата Тэрч щIыналъэм щIэныгъэмкIэ и управленэм и уна­фэщI Варий Маринэ жиIащ зэпеуэм и къалэн нэхъыщ­хьэу щытыр гъэсакIуэ нэхъыфIхэр гъэбелджылыным и мызакъуэу, абыхэм я лэ­жьыгъэм къыщагъэсэбэп IэмалхэмкIэ зэгъэхъуэжэ­ныр, адэкIи утыкушхуэхэм ихьэн папщIэ тегъэгуш­хуэныр арауэ зэрыщытыр. Зэхьэзэхуэм хэт дэтхэнэми зыщыщ IуэхущIапIэм и цIэр фIыкIэ игъэIуну, адэкIи ­урысейпсо утыкум и зэфIэкI щигъэлъэгъуэн хуэдэу ехъулIэныгъэ зыIэригъэхьэну ехъуэхъуащ.
• Фигу къэдгъэкIыжынщи, зэхьэзэхуэр Iыхьэ зыбжанэу зэхэтт.

Псоми еджэн…