ФИФI ФЫМЫГЪЭПУД, ФИ IЕЙ ФЫМЫГЪЭПЩКIУ

АДЫГЭ ПСАЛЪЭ

Зытеухуар   'Махуэку'

Адыгэшым хуэпэжа хъыджэбз-офицер

2022-10-06

  • Шы Iуэхум хуэгъэпса, «Коновод» цIэр зезыхьэ интернет хэщIапIэр топсэлъыхь япэ хэку зауэшхуэм цIыхухъу щыгъынкIэ зихуапэу яфIыхэта, урыс тхакIуэ Дуровэ Надеждэ. Ди дежкIэ а цIэр лъапIэ ещI хъыджэбзым нэхъыфI дыдэу илъагъу, зауэм зэрыкIуа Алкид адыгэшу зэрыщытам.

Псоми еджэн…

Зыхыхьэхэр: Махуэку

Кавказым щыIа франджы тхакIуэ

2022-09-15

  • Дуней псом щыцIэрыIуэ Дюма Александр и илъэс 215-р ягъэлъэпIащ дызэрыт илъэсым и бадзэуэгъуэм. Франджы къэралым и закъуэ ейуэ къыпхуэмылъытэж тхакIуэр, журналистыр, драматургыр Кавказым щыщхэми ди хамэкъым. Ди щIыналъэм и цIэр зезыхьэ тхылъ зэриIэм нэмыщI, Дюма дэтхэнэ зыми и гум гъуэгу щыпхишащ и анэдэлъхубзэм къыфIэкIыу бзи 100-кIэ зэрадзэкIа и тхыгъэхэмкIэ.

Псоми еджэн…

Зыхыхьэхэр: Махуэку

ЩхьэлъащIэм и хьэтыркIэ зэкIужахэщ

2022-09-15

  • Махуэ зыбжанэкIэ Кавказыр лъэныкъуитI изыщIыкIа шэшэн блогер Тамаев Iэсхьабрэ дагъыстэн спортсмен Махмудов Дибиррэ зэкIужахэщ. Мамырыгъэм гъуэгу игъуэтыжынымкIэ щхьэпэ хъуащ Дагъыстэн муфтий Абдулаев Ахьмэд-хьэжы и щхьэгъусэ Гамзатовэ Айнэ Iуэхум зэрыхэпсэлъыхьар.

Псоми еджэн…

Зыхыхьэхэр: Махуэку

Дыщэм къикъутэрт…

2022-09-01

  • Газетхэр тотхыхь Ставрополь крайм и ГИБДД-м и унафэщIу щыта Сафонов Алексей и Iуэхум. Иджы абы хоплъэ судыр.

Псоми еджэн…

Зыхыхьэхэр: Махуэку

Щамил теухуа фильм Тыркум щытрах

2022-08-25

  • ШыщхьэуIум и 12-м Мэзкуу къыщрагъэблэгъащ Тыркум щыщ актёр, сценарист цIэрыIуэ Энгин Атиллэ. ЗэIущIэм щхьэусыгъуэ хуэхъуар киногъуазджэм дунейпсо мыхьэнэ зиIэ проектыщIэ гъуэгу зэрыщытехьэрщ – Щамил Iимамым теухуауэ тхыдэр зи лъабжьэ сериал трахынущ.

Псоми еджэн…

Зыхыхьэхэр: Махуэку

Псоми ефIэкIыу икIи бэшэчу

2022-07-28

  • Бадзэуэгъуэм и 22-м Шэшэн Республикэм щекIуэкIащ «Грознэ и саугъэтышхуэ» зыфIаща тыгъэм папщIэ шууейхэр щызэпеуа, «лъы къабзэ зыщIэт шы лъэпкъыр» щагъэлъэпIа махуэшхуэ. Шыгъажэм япэ дыдэу къыхашащ илъэси 3-м ит «шэшэныш» лIэужьыгъуэр.

Псоми еджэн…

Зыхыхьэхэр: Махуэку

«Хадза» — Танзанием  щыщ лъэпкъ

2022-07-28

  • «Хадза», «хадзаба» зи фIэщыгъэ лъэпкъыр щэкIуэнымрэ мэзым къыщащып шхыныгъуэхэмрэ хопсэукI. Илъэс 40000-м нэблэгъауэ ахэр щоп- сэу Танзание Ищхъэрэм хыхьэ, тхыдэ-кIэ къалъыс я щIы Iыхьэм. «Езыхэм я щIым» жытIэ щхьэкIэ, иужьрей илъэс 50-м хадзахэм абы щыщу процент 90-м нэс яфIэкIуэдащ. Щхьэусыгъуэ хуэхъуар щIым телэжьыхь хьэрычэтыщIэхэм щысхь ямыIэу мэзхэр зэрыраупщIыкIымрэ псы къыщIэжыпIэхэр зэрызэпрашымрэщ. Дызэрыт зэма-ным я бжыгъэр 1 миным нэсыж-нэмысыжщ лъэпкъым. Я бзэр «суахили»-м и къудамэхэм хабжэ.

Псоми еджэн…

Зыхыхьэхэр: Махуэку

Тухачевскэр, Блюхер, нэгъуэщIхэри…

2022-07-21

  • 1937 — 1940, 1950 гъэхэм СССР-м щызэрахьа политикэ залымыгъэм темыпсэлъыхьар щхьэхынэхэм я закъуэщ. Абы гъащIэ куэд ихьащ, иужькIэ я Iуэхухэр щIэрыщIэу щызэхэгъэкIыным къызэрыщIигъэщамкIэ, лажьэншэу. Дэ я гугъу тщIыххэркъым илъэси 10, 15, 25-рэ зытралъхьэу ягъэтIысахэм. Абыхэм, уеблэмэ яхэхуат япэ цIыхур хьэршым зыгъэлъэта Королев Сергейрэ маршал цIэрыIуэ Мерецков Кириллрэ. Пэжу, ахэр къаутIыпщыжащ, иужькIэ цIэрыIуэ хъуахэщ. Залымыгъэм ихьа маршалхэм ящыщу хей ямыщIыжар 1953 гъэм яукIа Берие Лаврентий и закъуэщ. АтIэ зауэр къызэрыблагъэр ялъагъуу, къэралыр зыхуэныкъуэ апхуэдиз цIыху лъэныкъуэ щхьэ ирагъэза? Ахэр псори зэдыщIэкIыу лажьэншэт? Зэман дэкIыхукIэ щIэуэ къатщIэхэм упщIэхэр къагъэщI.

Псоми еджэн…

Зыхыхьэхэр: Махуэку

Иссык-Куль и щэхухэр

2022-07-21

  • Мы хыжьейр Къыргъызым щынэхъ ин дыдэщ, апхуэдэу хохьэ дунейм щынэхъ ину 30-м, щынэхъ куууэ 10-м. Абы километри 183-кIэ зиубгъуащ, и куууагъыр метр 702-м щынэс щIыпIэ иIэщ. Езы псыр къабзэщ, ауэ дыджщ икIи шыугъэщи, уефэ хъуркъым. Гуэлыр къэзыухъуреихь къурш абрагъуэхэр зэкIэщIэкIуэту къэхъуа хуэдэщ, зэи, уеблэмэ щIымахуэми, щтыркъым. КъыргъызыбзэкIэ Иссык-Куль «гуэл пщтыр» къыщIикIри арагъэнущ.

Псоми еджэн…

Зыхыхьэхэр: Махуэку

Физикэм и къарур

2022-07-07

  • Нобель и саугъэтым и лауреат Капицэ Пётр езыр зи унафэщI институтым и лэжьакIуэ гуп тенджыз ФIы-цIэм и Iуфэм ишат заригъэгъэпсэхуну. Псори физикэ щIэныгъэхэм я докторт. Зы щIыпIэ и деж къыщыувыIэри, зыдащта шагъыр птулъкIэхэр къызэкъуахащ. АрщхьэкIэ абыхэм я щхьэр зэрыгъэбыда пластмасс Iувыр зэрыщхьэщагъэжын сэ зыми имыIыгъыу къыщIэкIащ. Ефэрейуэ фэ зытет зылI блэкIырти, зыхуагъэзащ: «Iупхыфын?» ЦIыхухъум мафIэдз пигъанэри, пластмасс ткIийр къигъэтIэтIащ. ЩыIукIжми къегиящ:

Псоми еджэн…

Зыхыхьэхэр: Махуэку

IуэрыIуэтэжхэр

2022-06-23

  • «Къысхуэгъэгъу…»
  • Телъыджэщ, ауэ щIэныгъэр зыгъэкIуэта еджагъэшхуэ куэдыр… гунэфт! Егъэлеяуэ щыгъупщэхт кибирнетикэм и «адэ» Винер Норберт (США). Унагъуэм и псэупIэр ихъуэжауэ пщэдджыжьым лэжьакIуэ щыкIуэм, абы и щхьэгъусэм и жыпым кърилъхьащ здэIэпхъуа хэщIапIэр зытетха тхылъымпIэ. АрщхьэкIэ щIэныгъэлIым ар кърихым, зыгуэрхэр тритхэм, икъутэжурэ иужьым хыфIидзэжащ. Пщыхьэщхьэм игурэ и щхьэрэ зэтелъу щыпсэуа щIыпIэм кIуэжащ.

Псоми еджэн…

Зыхыхьэхэр: Махуэку

ГъащIэращ зызыхуэдгъасэр – еджапIэракъым

2022-06-16

  • Мэкъуауэгъуэм и 7-м егъэджэныгъэм епхауэ хъыбаритI Урысейм щызэпхыIукIащ. Зыр – Урысейр «Болон системэ» жыхуаIэ дунейпсо хабзэм къызэрыхагъэкIыжар. ЕтIуанэр – Дербент щыщ, 9-нэ классыр къэзыух щIалэ цIыкIум есэпымкIэ къэпщытэныгъэр зэрыхуэмытам щхьэкIэ зэрызыфIилъэжар.

Псоми еджэн…

Зыхыхьэхэр: Махуэку

ЗыплъыхьакIуэхэмрэ бысымхэмрэ

2022-06-16

  • Гъэмахуэ зэрыхъуу, Кавказым къызэрыхь туристхэмрэ хэкурысхэмрэ зэрызэпэщIэувэм десэжакIэщ. Зыгъэпсэхугъуэм и чэзум зыми дикъузэу зымыдэну хьэщIэхэмрэ, я быным щапхъэ Iей ирагъэлъагъуну хуэмей бысымхэмрэ зыр адрейм щепщэфыIи куэдрэ къэхъуащ.

Псоми еджэн…

Зыхыхьэхэр: Махуэку

ПсыкIэ мэлажьэ

2022-06-02

  • Бензиным и пIэкIэ, автомашинэхэр псыкIэ лажьэу щытамэ, лъэщтэкъэ? Апхуэдэ зигу къэмыкIа куэд яхэт къыщIэкIынкъым гублащхьэр зыIыгъхэм. Мейер Стэнли ар игу къэкIа къудейтэкъым, цIыху цIыкIур бензиныр къыздрихынум емыгупсысу зэрыпсэуфынур наIуэ къищIат.

Псоми еджэн…

Зыхыхьэхэр: Махуэку

Англосаксхэм укъагъэпэжынукъым

2022-05-26

  • 19-нэ лIэщIыгъуэм Британием нэгъуэщI къэрал IуэхухэмкIэ и министрым жиIэгъащ: «Инджылызым иIэкъым игъащIэкIэ и ныбжьэгъухэри, игъащIэкIэ и бийхэри. Абы иIэр игъащIэкIэ и сэбэп зыхэлъхэрщ». ЛIэщIыгъуэхэм къагъэлъэгъуащ ар а хабзэм зэрытемыкIыр. НэгъуэщIу жыпIэмэ, англосаксхэм псом япэ ирагъэщыр езыхэм я фейдэрщ: зыгуэрхэр къыщыппахынум и деж уи ныбжьэгъуу фэ зэтрагъэуэнущ, ауэ къыпхуэмеижмэ — къоплъыжынукъым. Тхыдэр абы куэдрэ щыхьэт техъуащ.

Псоми еджэн…

Зыхыхьэхэр: Махуэку