• 
  Ди лъэпкъэгъуу дунейм тетым Адыгэ тхыбзэм и махуэр ягъэлъапIэ гъатхэпэм и 14-м. Абы ирихьэлIэу ­ДАХ-м и жэрдэмкIэ ди лъэпкъэгъухэр зэуIуу зэрыс республикэхэмрэ къэралхэмрэ щекIуэкIащ «Адыгэ Iуэрытх». Адыгэбзэм и пщIэр къэIэтын, лъэпкъым анэдэлъхубзэмкIэ бгъэдэлъ щIэныгъэр хэгъэхъуэн папщIэ зэхаша Iуэхугъуэр ДАХ-м къыдаIыгъащ КъБР-м ЦIыхухэр егъэджэнымкIэ, щIэныгъэмрэ щIалэгъуалэм я Iуэху­хэмкIэ и министерствэм, Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал уни­верситетым, ДАХ-м хэт хасэхэм.
• «АДЫГЭ Iуэрытхыр» нэ­гъабэ япэу ирагъэжьа Iуэхугъуэщ. Дигу къэдгъэкIы­жынщи, илъэс ипэ КъБР-м мы Iуэхугъуэм хэтыну жэрдэм зыщIам я бжыгъэр цIыху минитIым щынэсырт. Къы­зэгъэпэщакIуэхэм зэрамыгугъауэ, 2020 гъэми ахэр жыджэру хэтащ Iуэрытхым. Псом хуэмыдэу цIыхушхуэ къекIуэлIащ ­КъБР-м а Iуэхугъуэм щыхухаха щIыпIэу КъБКъУ-мрэ Лъэпкъ библиотекэм и пэш хуитышхуэмрэ. АдыгэбзэмкIэ яхузэфIэкIыр къахутэну жэрдэм зыщIахэм яхэтт жылагъуэ лэ­жьакIуэ цIэрыIуэхэр, газетхэм, радиом, телевиденэм я журналистхэр, нэгъуэщI куэ­ди.

Псоми еджэн…

• Дунейпсо Адыгэ Хасэм и жэрдэмкIэ «Тетраграф» тхылъ тедзапIэм «Адыгэ хэхэсхэр: щэнхабзэ гъащIэм и теплъэгъуэхэр» зи фIэщыгъэ тхылъыщIэ къы­щыдэкIащ.
• «ПАНОРАМЭ» жыпхъэм итщ дызытеп­сэлъыхь тхылъыр. Абы ­къикIыр тхыгъэхэм нэхърэ, сурэтхэм яубыд увыпIэр зэрынэхъ инырщ. Ар къы­дэ­зы­гъэ­кIахэм мураду зэ­хуа­гъэу­выжат ди лъэпкъэгъухэр щыпсэу къэралхэм щы­лажьэ Адыгэ Хасэхэм  я лэжьыгъэр наIуэ къащIыну, ДАХ-м абыхэм ядригъэкIуэкI Iуэхухэр къагъэ­нэIуэну, ар я щхьэу­сыгъуэу щэнхабзэм зыщызыуб­гъуа, я ехъу­лIэ­ны­гъэфI­хэмкIэ зыщыпсэу къэ­ралхэми зэрыдунейуи цIэ­рыIуэ щыхъуа адыгэхэр Урысейм щыпсэухэм ирагъэцIыхуну.
• «Гуми псэми къыбгъэ­дэкIыу фIыщIэ яхузощI, Кавказым зэрыпэжыжьэм хуэдэу, ди лъэпкъ хабзэхэр хуэсакъыпэу зыхъумэж­хэм. Дунейпсо Адыгэ Ха­сэм лъэкI къигъанэркъым абыхэм зэрапыщIа ныбжьэгъугъэр нэхъ быдэ ищIын, зэгъусэу зэфIахыпхъэ IуэхуфIхэр къыдихын, жэрдэмыщIэхэм япэ­ры­хьэн папщIэ», — щыжеIэ тхы­лъым и пэублэм ДАХ-м и тхьэмадэ Сэхъурокъуэ Хьэутий.

Псоми еджэн…

• Ди газетыр япэ дыдэу къы­щыдэкIар 2005 гъэм и дыгъэгъазэращ. Мазэм зэ дунейм къытехьэу къежьащи, апхуэдэуи макIуэ. «Жьы­нэп­сыр» къыщы­дэд­мыгъэ­кIыфи къэхъуащ, атIэми илъэс 15 хъуауэ долажьэ. Тыркум щыпсэу адыгэ диаспорэм анэ­дэлъхубзэкIэ нэгъуэщI газет диIэкъым.
• «Жьынэпсым» зиужь зэпытщ. НапэкIуэцIиплIу къы­дэдгъэкIащ газетыр 2016 гъэм и мэкъуауэгъуэ пщIондэ, иужькIэ ар напэкIуэцI 12, итIанэ 20 хъуащ. Иужырей мазэхэм напэкIуэцI 24-уэ дунейм къытохьэ, япэ, иужь напэ­кIуэцIхэр щхъуэкIэплъыкIэщ. Газетыр къы­дэдгъэкIыу ды­щыхуежьагъащIэм  абы епха хэщIапIэ диIакъым, щIыпIэ гуэрхэм дыщызэ­хуэсрэ делэжьу арат. Иджы КIэды­кIуей жылэм редакцэм унэ щыдиIэщ.
• Ди корреспондентхэм я гугъу пщIымэ, абы хэхауэ хуеджа IэщIагъэлI къытхэткъым.

Псоми еджэн…

• «Ди бзэр ди псэщ» — жаIэ адыгэхэм. Тхыбзэри аращ. Лъэпкъым и анэ­дэлъхубзэр къыде­кIуэ­кIыу, къыщIэхъуэ щIэб­лэм ар Iурылъу къэ­тэ­джыныр уасэ зимыIэ фIыгъуэшхуэщ. Адрей тхы­бзэхэм еплъытмэ, дыдейм къикIуа гъуэ­гуанэр кIыхькъым, арщхьэкIэ абы зыкIи игъэ­лъахъшэркъым и лъа­пIагъыр, игъэмащIэркъым и IэфIагъыр. Ди лъэпкъым бгъэдэлъ зыу­жьыныгъэм, щIэныгъэм, гъэсэныгъэм, щэнхабзэм я лъапсэщ ди анэдэлъхубзэр. Аращ усакIуэ гъуэзэджэ КIыщокъуэ Алим адыгэбзэр дэтхэнэ ди цIыхуми и гъуэгу къежьапIэу, ди лъэпкъыр зыIэт, адрейхэм езыгъэлъагъу, езыгъэцIыху дамэу, адыгэр дызэрыгушхуэ, дызэры­пагэ, ди напщIэм телъ лъапIэныгъэу къыщIилъытар.
• ЩIэныгъэлIхэм зэрыжаIэмкIэ, илъэси 160-м щIигъуащ адыгэхэм тхыбзэ диIэ зэрыхъурэ. Абы и щIэдзапIэу ялъытэ адыгэ еджагъэшхуэ Бырсей Умар «Адыгэ псалъалъэ» тхылъыр къыщыдигъэкIа зэманыр: 1853 гъэм гъатхэпэм и 14-р. Ар и тегъэщIапIэу, ди лъэпкъ зэгухьэныгъэ нэхъ ин дыдэм — Дунейпсо Адыгэ Хасэм — 2003 гъэм унафэ щхьэхуэ къищтащ гъатхэпэм и 14-р илъэс къэс Адыгэ тхыбзэм и махуэу дгъэлъэпIэным ехьэлIауэ. Ди бзэм хуэфэщэн пщIэрэ гулъытэрэ иIэн папщIэ, апхуэдэ лъэпкъпсо унафэм мыхьэнэшхуэ иIэщ.
• Сыт хуэдэ зэмани ди лъэпкъым и цIыху пэрытхэр, хэкупсэ нэсхэр иропIейтей адыгэбзэм зиужьыным, зиузэщIыным и Iуэхум. Пасэ зэманым абы елэжьахэщ узэщIакIуэхэу Хъан-Джэрий СулътIан, Нэгумэ Шорэ, ХьэтIохъущокъуэ Къазий, Тамбий Пагуэ сымэ. Абыхэм кърахьэжьа Iуэхум пищэу, адыгэбзэм и тхыбзэр зэфIэгъэувэным пэрытащ лъэпкъ еджагъэшхуэ Бырсей Умар. Абы и лэжьыгъэм хагъэхъуащ Бырсейм и ужь ита щIэныгъэлIхэм, къэхутакIуэхэм.

Псоми еджэн…

• *   *   *
• Бзэр тIэщIэкIмэ,
• дылъэпкъкъым.
• Акъыл ин ухуэмей
• КъыбгурыIуэу а тIэкIур
• Утетыну дунейм.

Псоми еджэн…

• Гъатхэпэм и 14,
• щэбэт
• Адыгэбзэм и махуэщ. 1853 гъэм къыдэкIащ Бырсей Умар и «Адыгэ псалъалъэр».
• Псыежэххэр хъумэным и дунейпсо махуэщ
• 2004 гъэм Урысей Федерацэм президент хэхыныгъэхэр щекIуэкIащ. Абы ипкъ иткIэ етIуанэ пIалъэкIэ а къулыкъум теувэжащ Путин Владимир.
• 1913 гъэм къалъхуащ абхъаз тхакIуэ, Куржымрэ Аб­хъазымрэ гъуазджэхэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Гулиа Георгий.
• 1937 гъэм къалъхуащ тхакIуэ, литературэдж, кри­тик, Къэбэрдей-Балъкъэрым щэнхабзэмкIэ щIыхь зиIэ я лэжьакIуэ Къэрмокъуэ Хьэмид.
• 1976 гъэм къалъхуащ къэрал къулыкъущIэ, Къэ­рэшей-Шэрджэсым и Iэтащхьэ Темрезов Рашид.
• Дунейм и щытыкIэнур
• «pogoda.yandex.ru» сайтым зэритымкIэ, республикэм уэшх къыщешхынущ. Махуэм хуабэр градус 16 — 18, жэщым градуси 7 — 8 щыхъунущ.

Псоми еджэн…

• Ди щIыналъэм цIэрыIуэ щыхъуа «Си бзэ — си псэ, си дуней» республикэпсо фестиваль-зэпеуэм жылагъуэм­ щиIэ мыхьэнэм куэд щыгъуазэщ. Лъэпкъ зыужьыныгъэм хуэгъэпса а проектыр 1999 гъэм къыхилъхьауэ щытащ «Адыгэ псалъэ» газетым. Зэпеуэр жыджэру къыдаІыгъащ КъБР-м ЦIыхухэр егъэджэнымкIэ, щІэныгъэмрэ щIалэгъуалэм я IуэхухэмкIэ и ми­нис­терст­вэм, Къэбэрдей Адыгэ Хасэм Дунейпсо Адыгэ Хасэм, нэгъуэщІ къэрал ІуэхущІапІэхэм, жылагъуэ зэгухьэныгъэхэм. Анэдэлъхубзэмрэ лъэпкъ литературэмрэ, тхыдэмрэ щэнхабзэмрэ къэкIуэну щIэблэхэм яхуэхъу­мэныр, бзэр курыт школхэм зэрыщаджыр егъэ­фIэ­кIуэныр, апхуэдэуи а Iуэхухэм хуэлажьэ егъэджа­кIуэ нэхъыфIхэр наIуэ къэщIауэ гъэпэжэныр, еджакIуэ зэчиифIэхэр белджылы къэщIауэ гъэгушхуэныр зэ­пеуэм­ и къалэн нэхъыщхьэхэм ящыщщ.
• Бзэращ лъэпкъым и псэр. Лъэпкъыр лъэ бы­дэкIэ увыныр, абы и тхыдэм, гъуазджэм, щэнхабзэм заужьыныр, цIыху­хэм я зэхэщIыкIым зиузэ­щIыныр зэлъытар бзэм и къарурщ. А псори къалъытащ зэпеуэр къыхэзылъхьахэм икIи абыхэм ятещIы­хьауэ яубзыхуащ и къалэн нэхъыщхьэхэр.

Псоми еджэн…

• Адыгеим икъэлэ гупчэ просветительскэ Iофтхьабзэу «Адыгэ диктант» зыфиIорэр ятIонэрэу щы­кIуагъ.­ Адыгабзэмрэ тхыбзэмрэ я Мафэ ипэгъокIэу адыгабзэкIэ Дунэе диктантыр гъэтхапэм и 6-м ат­хыгъ.Iофтхьабзэм ипшъэрылъ шъхьаIэр лъэпкъыбзэм икъызэтегъэнэжьын,  нахьыбэмэ зэрагъашIэ ашIоигъо хъуныр ары.

• АЩ КIЭЩАКIО фэхъугъэх «Адыгэ Хасэр — Щэрджэс парламентыр», АР-м гъэсэныгъэмрэ шIэныгъэмрэкIэ и Министерствэ ыкIи Адыгэ къэралыгъо университетым адыгэ филологиемкIэ икафедрэ. Диктантыр чIыпIищмэ ащатхын амал яIагъ. Хабзэ зэрэхъугъэу, гупчэ шъхьаIэр Адыгэ къэралыгъо университетым ищIэныгъэ тхылъеджапI, адрэхэр — апшъэрэ еджапIэм иконференц-залхэр.

Псоми еджэн…

• Къайсэр къалэм и Пынарбашы куейм хыхьэ Бешкъэзакъхьэблэ (Хилмие) къуажэм къыщалъхуа, илъэс 21-рэ лъандэрэ егъэджакIуэу лажьэ Токъмакъ Йылмаз депсэлъылIащ. Абы зэрыжиIэмкIэ, адыгэбзэр и уна­гъуэм щызригъэщIащ. Ар щылажьэ Къайсэр къалэм и Талас щIыпIэм дэт курыт еджапIэм 2019 — 2020 гъэ еджэ­гъуэ дызэрытым еджакIуэхэм я бжыгъэр мащIэ зэры­щыхъуам щхьэкIэ, адыгэбзэ класс къыщызэIуахыфакъыми, а Iуэхур къохьэлъэкI Токъмакъым.
• — Йылмаз, сыту пIэрэ адыгэ унагъуэхэм я бынхэм анэдэлъхубзэр ирагъэ­джыну щIыхуэмейр?
• — Ди бзэр яджыным я бынхэр хуэмыныкъуэну къэзы­лъытэ унагъуэ къыщыхэкI мэхъу. Адэ-анэм япэ ирагъэщ тыркубзэ, математикэ, жылагъуэ щIэныгъэхэр, инджылызыбзэр, диныр, хабзэр. «Сэ сщIэрт си анэ­дэлъхубзэр, нобэ къэсыхуи зэи къыс­хуэщхьэпакъым ар»,­ — жызыIэ адэ-анэ диIэщ.

Псоми еджэн…

• Жумай Фатимэ

  Иужьрей илъэсхэм икъукIэ узы­тегузэвыхьын щытыкIэм иуващ лъэпкъыбзэхэр. Апхуэ­дэщ адыгэбзэри. Хьэуэ, жытIэркъым ар кIуэдыжу… Абы ды­нэмысыну догугъэ. Ауэ, пцIыр сыт­кIэ щхьэпэ, гугъэм къинэ­мыщIауэ, бзэм, тхыбзэм адэкIэ ­я щыIэным, зыужьыныгъэм хуэ­у­нэтIа Iуэхугъуэхэр икIэ­щIы­пIэкIэ щызэфIэхын хуей пIалъэщ. Абы хуэгъэпсащ бзэм телажьэ щIэныгъэлIхэм я гуп­сысэри, лэжьыгъэри.

• Адыгэбзэр щIэблэм Iэ­пымыху­ным­кIэ хэт къалэн пажэр зыхьыр, хэт ар зи IуэхущIафэр? «Шэч хэлъкъым, еджапIэращ, егъэджакIуэращ», — жытIэнущ нэхъыбэм. А гуп­сысэм зебгъэукъуэдиймэ, нэ­гъуэщI­ми ухуэкIуэнущ — псом я щхьэжыр унагъуэращ. Абы бзэр щыземыкIуэмэ, егъэджакIуэм и къару закъуэр мащIэщ. Ныбжьы­щIэм и анэдэлъхубзэр игъэIуры­щIэфу, абы иритхэфу къэтэ­джы­ным, адэкIи и бзэм иригупсысэфу, къызыхэкIа жылагъуэм, лъэпкъым гу, псэ, лъы, ­къуэпс зэпыщIэныгъэ диIыгъыфу къэтэджынми чэнджэщ къы­тепхьэжынущ итIанэ…

Псоми еджэн…

• Дунейм тет лъэпкъыбзэхэм ящыщу нэхъ пасэрейхэм халъытэ адыгэбзэр Тыркум и университетхэм ящыщу тIум щаджыр — Эрджиесымрэ (къуэкIыпIэ псэ­лъэкIэр и лъабжьэу), Дузджэ университетымрэ (къухьэпIэ псэлъэкIэр и лъабжьэу).
• Эрджиес университетым, Тыркум и университет нэхъ инхэм ящыщу Къайсэр къалэ дэтым, адыгэбзэмрэ щэнхабзэмкIэ и къудамэр 2013 гъэм къызэIуахауэ щытащ. Щхьэусыгъуэ зэмыл1эужьыгъуэхэм къахэкIыу, илъэс зыбжанэкIэ ар лэжьакъым, ауэ 2018 гъэм Хэкум егъэджакIуэхэр кърашри япэрей курсми студентхэр къащтащ — нэрыбгэ 30-м щIигъуу. 2019 — 2020 гъэ еджэгъуэми апхуэдэ дыдэу Эрджиес университетым и адыгэбзэ къудамэм студентхэр къищтауэ, курситIыр зэдоджэ.
• Япэ курсым и дисциплинэхэм хохьэ: бзэщIэныгъэр, еджэныр, тхэныр, щIэдэIукIыныр, псэлъэныр, адыгэ щэнхабзэр. ЕтIуанэ курсым щегъэжьауэ къыхохьэ нэ­гъуэщI дерсхэри: адыгэбзэ практикумыр, адыгэ ди­алекто­логиер, адыгэ литературэр, урысыбзэр, Кавказым и тхыдэр.

Псоми еджэн…

• ЩыІэщ цІыху хужыпІэ хъуну дахэм гъунэ имыІэу къыпщыхъуу, ухэщыпыхьэпэрэ псалъэ къыхэхахэр хузэІупщэми, иримыкъуну къыпфІэщІу. Псэуху пщІэрэ щхьэрэ иІэу, дунейм ехыжа нэужьи, я ужьым гуапэ кІэлъыжаІэу, ящыгъумыпщэу цІыхум я гум къинэжахэрагъэнущ «кхъэм лІаи щІэлъщ, псэуи щІэлъщ» щІыжиІар адыгэм. Зи гугъу тщІыну Шафий Хьэчим апхуэдэ цІыхущ. И фэеплъыр яІэщІэмыхуауэ зифІ яІуатэхэм ящыщщ ар. Хьэчим теухуауэ тхыгъэхэр зэкъым-тІэукъым газетхэм къызэрытехуар. Мы тхыгъэр щыдгъэхьэзырым, дэ ди мурадащ нобэр къыздэсым цІыхухэр зыщымыгъуазэ гуэрхэр наІуэ къэтщІыну, а цІыху щэджащэр нэхъыфІыжу къы­вэдгъэцІыхун папщІэ. Хьэчим и гъащІэм и мызакъуэу, дэ дриплъэжыну дыхущІэкъуащ абы и хьэлым, и щэным, дуней теты­кІэу иІам и лъабжьэми ды­хуеплъэкІыну.
• КъежьапІэ
• ЗэраІуэтэжымкІэ, нэщІикІы­жыр ягъэлъапIэу къуажэр мэжджытым щызэхэтт, зэи ямы­лъэгъуа щІалэ бжьыфІэ нэфІэгуфІитІыр къащыхыхьам. Жэ­мыхьэтым фІэхъус ирахыу етІысэха щхьэкІэ, псом и гу зы­лъата щІалитІыр, иужькІэ къы­зэ­рыщІэкІамкІэ, зэкъуэшитІыр, жы­жьэ къызэрикІыр, гулъытэ ­хэха яхуэщІын зэрыхуейр жэ­мыхьэт ефэндым къыгурыІуащ. ЩІэныгъэшхуэ зыбгъэдэлъ Що­джэн ХьэтІохъущыкъуэ-ефэнды­жьыр набдзэгубдзаплъэт, куэ­дым хищІыкІырт, къыдэкІыу абы-хэм къащыхуэкІуэм, жылэр зэ­ры­щы­ту зэщІэтэджащ, жаІэ.

Псоми еджэн…

• Анэдэлъхубзэр езыгъэджхэм я зэфIэкIыр щагъэлъагъуэ ЕплIанэ урысейпсо зэпеуэм, УФ-м Егъэ­джэ­ныгъэмкIэ и министерствэмрэ щIэ­ныгъэм зегъэужьынымкIэ абы и федеральнэ IуэхущIапIэм Лъэпкъ щIэ­ныгъэ IуэхухэмкIэ и институтымрэ къызэрагъэпэщым, ди республикэм къыбгъэдэкIыу хэтахэм ящыщщ Налшык дэт курыт школ №26-м и унафэщIым гъэсэныгъэ лэжьыгъэмкIэ и къуэдзэ Хур Мадинэ.
• Зи IэнатIэм игури и псэри хэзылъ­хьэ бзылъхугъэ цIыкIум и цIэр ипэкIи фIыкIэ къэIуащ. Ар мызэ-мытIэу пэрыт щыхъуащ «Си бзэ — си псэ, си дуней» республикэпсо зэпеуэм и унэтIыныгъэ зэмылIэужьыгъуэхэм, и Iуэху зехьэкIэ пэрытым и щыхьэту къыхуагъэфэщащ КъБР-м ЦIыхухэр егъэджэнымкIэ, щIэ­ныгъэмрэ щIалэгъуалэм я IуэхухэмкIэ и министерствэм, егъэджэныгъэмкIэ къалэ департаментым къабгъэдэкI щIыхь, фIыщIэ тхылъхэр.
• Мадинэ Урыху (Къуэгъуэлъкъуей) къуа­жэм къыщалъхуащ, абы дэт курыт школри ехъулIэныгъэ иIэу къиухащ. ЕгъэджакIуэ IэщIагъэм зэрысабийрэ щIэхъуэпсырт ар, псом хуэмыдэу анэ­дэлъхубзэмрэ лъэпкъ литературэмрэ яхуэлэжьэныр и гуращэт.

Псоми еджэн…

• Бэвыкъуэ Эрдогъан

  Дузджэ университетым и адыгэбзэ къудамэр япэу къэзыуха еджакIуэхэм ящы­щу Тащчы (Тхьэпс) Яасин интернеткIэ ды­дэуэршэращ. Адыгэбзэ егъэджэн икIи егъэ­щIэнымкIэ щIэуэ техникэхэм толэжьыхь ар. Bzefit.com сайтымкIэ дерс­хэр ярет, анэдэлъхубзэр зэзыгъащIэхэм, Iуэ­хум ехьэлIа псори езым ­игъэ­хьэзырурэ. Абы уп­щIэ зыбжанэкIэ зыхуэдгъэзащ.

• — Яасин, уэ сыт хуэдэ щIы­кIэкIэ зэбгъэщIа ­ады­гэб­зэр, абы дэнэ ущы­хуе­джа?
• — 2014 — 2019 гъэхэм Дузджэ университетым и адыгэбзэ къудамэм сыщеджащ. Абы сызэрыщIэса илъэситхум адыгэбзи, ­уры­сыбзи щызэзгъэщIащ, ­ин­джылызыбзэми сыхуеджащ.­ Сэ армырами ­къэ­бэрдей диалектыр ­къы­з­гурыIуэрт, ауэ сып­сэ­лъэфыртэкъым. 2014 гъэм сызыщIэтIысхьа адыгэбзэ къудамэм кIахэ диалектыр щызэзгъащIэу щIэздзащ. Абы сыхуеджэху, си къэбэрдей диалектри хэкIуэтащ. Иджыпсту диалектитIри зэран имыIэу къызопсэлъыф икIи дерси сотыф.

Псоми еджэн…