ФИФI ФЫМЫГЪЭПУД, ФИ IЕЙ ФЫМЫГЪЭПЩКIУ

АДЫГЭ ПСАЛЪЭ

Июнь, 2020

Мы гъэм Къэбэрдей-Балъкъэрым щаухуэнущ спорт объект 33-рэ

2020-06-06

  • Къэбэрдей-Балъкъэрым и Iэтащхьэ КIуэкIуэ Казбек видеозэпыщIэныгъэм и Iэмалхэр къигъэсэбэпри, ­КъБР-м спортымкIэ и министрым и къалэнхэр зыгъэзащIэ Хьэсанэ Ислъам зэIущIэ дригъэкIуэкIащ.
  • Республикэм и Iэтащхьэр едэIуащ спортым зиу­жьы­нымкIэ КъБР-м иджыпсту щыщыIэ щытыкIэмрэ «Демография» лъэпкъ проектым хыхьэ «Спортыр — гъащIэм и мардэщ» щIыналъэ проектыр гъэзэщIа зэры­хъумрэ.
  • Къапщтэмэ, Хьэсанэ Ислъам жиIащ «Демография» лъэпкъ проектым и щIыналъэ Iыхьэм ипкъ иткIэ объект 33-рэ (физкультурэ-узыншагъэр щрагъэфIакIуэ комплексу 5-рэ губгъуэ ухуэныгъэхэу 28-рэ) яухуэн, спорт инвентархэмрэ Iэмэпсымэхэмрэ къащэхун папщIэ зэгурыIуэныгъэу 3 аргуэру зэрызэращIылIар. Къэралым къиутIыпщ мылъкур трагуэшащ КъБР-м СпортымкIэ и министерствэм, ­КъБР-м Ухуэныгъэмрэ псэупIэ-коммунальнэ хозяйствэмкIэ и министерствэм, республикэм и муниципалитетхэм ирагъэкIуэкI Iуэхугъуэхэм.

Псоми еджэн…

Зыхыхьэхэр: Хэха

Хабзэ Нэхъыщхьэм зэхъуэкIыныгъэ хуей?

2020-06-06

  • 2020 гъэм и пэщIэдзэм Урысей Федерацэм и Президент Путин Владимир къыхилъхьащ УФ-м и Конституцэм зэхъуэкIыныгъэхэр хэлъхьэн хуейуэ. Абы щытепсэлъыхьащ къэралым и хэгъэгу псоми, къэрал къулыкъущIэхэри, жы­лагъуэ лэжьакIуэхэри яхэту. Арыншауи хъунутэкъым, ар тхыдэ мыхьэнэ зиIэ Iуэхугъуэшхуэщ.
  • Ягъэхьэзыра зэхъуэкIыныгъэхэм къы­щалъытащ цIыхубэм я еплъыкIэхэм­рэ гупсысэхэмрэ. Абыхэм ­къыхалъхьахэр гу зылъытапхъэ защIэщ: сабийхэмрэ зи ныбжь хэкIуэтахэмрэ яхуэсакъын, псоми я зэхуэдэ, фIагъ лъагэ зиIэ медицинэ Iуэхутхьэбзэ, пщIэ зиIэ лэжьыгъэ IэнатIэ, къэралыгъуэ лъэщ, псэукIэ зэгъэ­пэща къызэгъэпэщын, нэгъуэщIхэри.

Псоми еджэн…

Зыхыхьэхэр: Хэха

УсакIуэ уахътыншэ Пушкин Александр нобэ къыщалъхуа махуэщ

2020-06-06

  • Илъэс къэс мэкъуауэгъуэм и 6-м ягъэлъапIэ Пушкиным и уры­сейпсо махуэр. Абы къэ­рал мыхьэнэ етыным ехьэлIа унафэр Урысей Федерацэм къы­щащтауэ щытащ 1997 гъэм, усакIуэшхуэр къы­зэ­ралъ­хурэ илъэс 200 щрикъум ипэ къихуэу. УФ-м и Президентым и жэрдэмкIэ, 2011 гъэм щегъэ­жьауэ илъэс къэс мэ­къуауэ­гъуэм и 6-м ягъэлъапIэ Уры­сыбзэм и махуэри.
  • Совет зэманым щыгъуэ зэ­рыхабзэу щытауэ, абы ирихьэлIэу цIыхушхуэ щызэхуос Пушкиныр къыщалъхуа Михайловскэ къуажэм, абы и цIэр зезыхьэ Iуащхьэхэм деж, уса­кIуэм и IэдакъэщIэкIхэм къы­зэ­реджэм едэIуэн папщIэ. Ап­хуэдэуи дэнэ щIыпIи щокIуэкI усакIуэм и гъащIэмрэ и гуа­щIэмрэ, урысыбзэм, урыс литературэм теухуа пшыхьхэр, щэнхабзэ зэIущIэхэр. Абыхэм хэтщ музыкант, актёр цIэ­рыIуэхэр, усыгъэм дихьэх нэхъыжьхэр, ныбжьыщIэхэр, шко­лакIуэхэр.
  • Урыс литературэбзэм и лъабжьэр зыгъэтIылъауэ къалъытэ Пушкин Александр и творчествэр, жыпIэнурамэ, дэтхэнэми къыд­догъуэгурыкIуэ. Я ныбжь, зэрыт дин, къызыхэкIа лъэпкъ емылъытауэ псоми къызэдащтэ, ягу ирохь абы и усэхэр, куэдым гукIэ зрагъащIэ. ЗэбдзэкIыну зэрыгугъум емы­лъытауэ, а Iуэхум зезыпщытхэр дуней псом и дэнэ щIыпIи щыбгъуэ­тынущ. Бзэ пщIы бжыгъэхэм ирагъэзэгъащ Пушкиным и усэ­хэм ящыщ куэд, нобэми абыхэм елэжьхэр щыIэщ.

Псоми еджэн…

Зыхыхьэхэр: Хэха

Къанокъуэ Арсен нэхъыжьхэр егъэгуфIэ

2020-06-06

  • КъБР-м къыбгъэдэкIыу УФ-м ФедерацэмкIэ и Советым щыIэ Къано­-къуэ Арсен и мылъкум къыхэкIыу яхуэупсащ Хэку зауэшхуэм хэтауэ ди республикэм исхэм. Фронтым Iута нэхъыжь 91-м, хэкIуэдахэм я щхьэ­гъусэу 3-м ахъшэ сом мин 50 зырызрэ ерыскъырэ Iэрагъэхьащ. Апхуэдэуи зауэм къикIыжауэ дунейм ехыжа ветеранхэм я щхьэгъусэхэми ерыскъыхэр хуашащ.

  • Унагъуэ 300-м яIэрыхьащ хьэжыгъэ килограмми 10, фошыгъу килограмми 5, прунж, хугу, крупа, дагъэ, макарон, шей, шыгъу зэрылъ ашыкыр.
  • Къанокъуэм и тыгъэхэр зыхухэхахэм Iэрагъэхьэжащ «Черкесы доброй ­воли», «Волонтёры-медики» псапащIэ зэщIэхъееныгъэхэм хэт ныбжьыщIэ­-хэм.
  • Къэбарт  Мирэ.

Зыхыхьэхэр: Хэха

«Iуащхьэмахуэ» журналым фыкъыщеджэ

2020-06-06

  • «Iуащхьэмахуэ» литературэ-художественнэ, жылагъуэ-политикэ жур­налым и къыкIэлъыкIуэ къы­дэ­кIыгъуэр — 2020 гъэм и етIуанэ ­номерыр — дунейм къытехьащ. Ди жагъуэ зэрыхъунщи, иджыпсту ды­зэрыт щытыкIэ гугъум къыхэкIыу, Iэ щIэзыдза псоми ар яIэрыхьакъым. Абы еджэну зэкIэ Iэмал зиIэр пощткIэ къызыхуахьхэрщ, редакцэм къыщызыщтэжхэмрэ зыхуа­шэж IуэхущIапIэхэмрэ иджыри лъагъэIэсыжыфакъым.
  • Журналым и жьантIэр хуэфащэ дыдэу лъысащ тхакIуэ цIэрыIуэ МэшбащIэ Исхьэкъ — ар къызэралъ­хурэ мы гъэм илъэс 90 ирикъуащ. «Адыгэ литературэм и классик» фIэ­щыгъэм щIэт, тхакIуэм и гъащIэмрэ и гуащIэмрэ теухуа тхыгъэ купщIафIэр и къалэмыпэ къыщIэкIащ Исхьэкъ фIыуэ зыцIыху, абы и творчествэм ­дихьэх, Адыгэ Республикэм щIыхь зиIэ и журналист НэщIэпыджэ Замирэ. Абы къыкIэлъокIуэ МэшбащIэм и ныбжьэгъухэу БакIуу Хъанджэрий, ХьэфIыцIэ Мухьэмэд, Елгъэр Кашиф сымэ тхакIуэм хуагъэза я тхыгъэхэр, нэгъуэщIхэми абы хужаIахэм щыщ пычыгъуэхэр. Журналым и напэкIуэцI тIощIым щIигъур езы Исхьэкъ и IэдакъэщIэкIхэм лъысащ — «Хэхэсхэр» роман цIэрыIуэм къыхэха пычыгъуэ­хэмрэ и гукъэкIыжхэм ящыщу Кастрэ Фидель зэрыхуэзамрэ.

Псоми еджэн…

Зыхыхьэхэр: Хэха

«Пшэм хэт унэм» сыщохьэщIэ

2020-06-06

  • «Эльбрус» тхылъ те­дзапIэм къы­щы­дэкIащ Ацкъан Руслан и тхы­лъыщIэ, «Пшэм хэт унэ» зы­фIищар. Абы щы­зэ­хуэхьэсащ усэхэр, поэ­мэ­хэр, новеллэ­хэр.
  • Тхылъыр къызэтезмых щIыкIэ абы и жинтым тет сурэтыр куэдрэ зэ­пэс­плъы­хьащ. Сыту куэдым ури­гъэгупсысрэ абы. Щхьэгъубжэ къэп­щIэнтIар къислъэ­щIыкIауэ сы­кIуэцI­рыплъ къысщыхъуат. Жэщ пшагъуэм къы­хэщ щиху уардэхэр, къыхэцIуукI нэху гуэрхэр, бгым тетрэ пшэми щыпэкIу унэр — а псори сыт щыгъуи си нэгу щIэта хуэдэт. Пшэм хэт унэм сыщыхьэщIэу фIэкIа пщIэнтэкъым.
  • Мис а гупсысэхэм сыхэту къызэтесхащ тхылъыр икIи занщIэу сыхэхуащ дуней гъэщIэгъуэныщэм. Усэ къэс зы гъащIэ псо хъу хуэдэт — гурыгъури, гурыщIэри, псэр зыгъэнщI гуфIэ­гъуэри щызэхэтт абы. Пэжыгъэмрэ цIыхугъэмрэ нэхъ IуагъэкIуэт щыхъуа мы зэманым умыгъэщIагъуэу къа­нэркъым Ацкъан Руслан и тхыгъэхэм хэухуэна гупцIанагъэмрэ къабзагъэмрэ. Ахэр уи гущIэм къонэ, нобэ щыщIэдзауэ гуапагъэ пщIэу упсэуну гукъыдэж къуат. Дахагъэ иджыри зэрыщыIэр уи фIэщ мэхъу.
  • Сэ куэд щIауэ фIыуэ солъагъу Ац­къан Руслан и усэхэр, ауэ мы тхылъым ихуа тхыгъэхэр куууэ къэспщытэну, зэпкърысхын схузэфIэкIыну хъункъым, ар зылъэкIынур литературэмкIэ критикхэрщ. Согугъэ гупсысэ нэхукIэ гъэнщIа мы тхылъым ущIызыIэпишэ щхьэусыгъуэр сэри зыхэсщIауэ.

Псоми еджэн…

Зыхыхьэхэр: Хэха

Мы махуэхэм

2020-06-06

  • Мэкъуауэгъуэм и 6,
  • щэбэт
  • Гуэлхэр, псыхэр гъэкъэбзэным и дунейпсо махуэщ
  • Урысыбзэм и махуэщ. Ар ООН-м Жылагъуэ хъыбарегъащIэ IуэхущIапIэхэмкIэ и департаментым и жэрдэмкIэ ягъэуващ 2010 гъэм, УФ-м щагъэлъапIэ 2011 гъэм къыщыщIэдзауэ. Лъэпкъ Зэкъуэтхэм я Зэгухьэныгъэм нэхъ къигъэсэбэп бзихым ящыщщ урысыбзэр, инджылызыбзэм, хьэры­пыбзэм, испаныбзэм, китаибзэм, фран­джыбзэм яхуэдэ дыдэу.
  • Пушкиным и махуэр Урысейм щагъэлъапIэ. 1799 гъэм къалъхуащ урыс усакIуэ, тхакIуэ щэджащэ Пушкин Александр.

Псоми еджэн…

Зыхыхьэхэр: Хэха

1 КъБР* «Мир» канал

2020-06-06

  • Блыщхьэ, мэкъуауэгъуэм и 8
  • 6.00 «Республикэ: тхьэмахуэ зэ­хуаку хъыбархэр» (16+)
  • 6.30 «Классикэр псоми папщIэ» (12+)
  • 6.55 «Нарт хъыбархэр». ЕтIуанэ Iыхьэ (адыгэбзэкIэ) (12+)
  • 7.30 «Республикэ: тхьэмахуэ ­зэ­хуаку хъыбархэр» (16+)
  • 8.00 «Уи пщэдджыжь фIыуэ, Къэбэрдей-Балъкъэр!» (12+)
  • 8.20 «Теплъэбэ Урысей». Къэзан къалэ (12+)

Псоми еджэн…

Зыхыхьэхэр: Хэха

ОТР Общественное Телевидение России

2020-06-06

  • Блыщхьэ, мэкъуауэгъуэм и 8
  • 6.00 «Республикэ: тхьэмахуэ зэхуаку хъыбархэр» (16+)
  • 6.30 «Зэманымрэ цIыхумрэ». КъБКъУ-м и япэ ректору щыта Бэрбэч ХьэтIутIэ (12+)
  • 7.25 ТекIуэныгъэ Иныр илъэс 75-рэ ирокъу. «Налшык лIыхъужьыгъэм и къалэщ» (12+)
  • 8.00 «Уи пщэдджыжь фIыуэ, Къэбэрдей-Балъкъэр!» (12+)
  • 8.17 Кавказ Ищхъэрэм и пшынауэхэм я зэпеуэ. Япэ Iыхьэ (12+)
  • 17.00 Чехов А. «Загадочная натура». Горькэм и цIэр зезыхьэ Урыс къэрал драмэ ­театрым и спектакль (16+)

Псоми еджэн…

Зыхыхьэхэр: Хэха

«Къэбэрдей-Балъкъэр» ГТРК-м и ТВ

2020-06-06

  • Блыщхьэ, мэкъуауэгъуэм и 8
  • Сыхьэт 12 пщIондэ лажьэркъым
  • 14.30, 21.05 ЩIыпIэ зэман. КъБР-м щыхъыбархэр
  • 18.30 Иджырей гуманитар академие (12+)
  • 18.55 ТекIуэныгъэ Иныр илъэс 75-рэ ирокъу. Хэку зауэ­шхуэм и лIыхъужьхэм ­ятеухуа тхылъ (12+)
  • 19.35 «Хъыбар къызэрыгуэкI» (12+)

Псоми еджэн…

Зыхыхьэхэр: Хэха

КъБР-м и РАДИО

2020-06-06

  • Блыщхьэ, мэкъуауэгъуэм и 8
  • 00.00 — Макъамэ 99,5-FM (урысыбзэкIэ)
  • 1.00 — Макъамэ 99,5-FM (адыгэбзэкIэ)
  • 1.35 — «Фэр папщIэ» (адыгэбзэкIэ)
  • 2.00 — «Макъамэ» (адыгэбзэкIэ) 
  • 2.30 — «Жэщыбг нэужьым» (адыгэбзэкIэ)
  • 3.00 — «Орайда» (балъкъэрыбзэкIэ)
  • 4.00 — «Сахна» (балъкъэрыбзэкIэ)
  • 5.00 — Макъамэ 99,5-FM (урысыбзэкIэ)
  • 6.35 — «ПщIэну щхьэпэщ» (урысыбзэкIэ) (12+)
  • 6.45 — 7.00 «Спорт хъыбархэр» (урысыбзэкIэ) (12+)

Псоми еджэн…

Зыхыхьэхэр: Хэха

«Къэбэрдей-Балъкъэр» ГТРК-м и радио

2020-06-06

  • Блыщхьэ, мэкъуауэгъуэм и 8
  • «ХъыбарыщIэхэр» (адыгэбзэкIэ, балъкъэрыбзэкIэ, урысыбзэкIэ): 11.30, 13.10, 15.10, 18.10
  • 7.10 — 8.00 «Пщэдджыжьым жьыуэ» (адыгэбзэкIэ, балъкъэры­бзэкIэ, урысыбзэкIэ)
  • 8.10 — 8.35 «Литературэм и дунейм». Елгъэр Кашиф (адыгэбзэкIэ)
  • 8.35 — 9.00 «Зэчийм и лъэныкъуэ куэд». Гуртуев Елдар и творчествэр (балъкъэ­рыбзэкIэ)
  • 11.45 — 12.00 «Ди хъугъуэфIы­гъуэхэр» циклым щыщщ (адыгэб­зэкIэ)
  • 13.25 — 14.00 «Шэджагъуэ хуабэм»

Псоми еджэн…

Зыхыхьэхэр: Хэха

НапщIэ хэлъэтыгъуэ

2020-06-06


  • Жамбей Мафрузэ. 2020 гъэ

    Жамбей Бэбызэ ипхъу Мафрузэ илъэс 90-кIэ къэзыхъума адыгэбзэр

  • «Дыщэм хэс нэхърэ – нэхъыжь зыбгъэдэс» жызыIа Iущым игъэунэхуагъэнт а зэригъапщэхэм яку щызеуэ жьызэпихур. Укъызыхуэтыншэми, узеиншэ зэпэхъурейщ, жьэгум уифI щыгуфIыкIын дэмыс­рэ, унэм — уи дагъуэ уIузгъэплъэжын щыпхуэмыплъырмэ…
  • Налшык къалэ и зы хьэблэ цIыкIу иджыпсту къыщоблэ Жамбейхэ Мафрузэ и щхьэгъубжэ нэхухэр. Бзылъхугъэ хьэлэмэтыр нэхъыбэIуэм къызэращIэр – Мафрузэ Бэбизовнэ цIэ зэрыIыгъырщ. Гъэ 90 зи жыжьагъ гъуэгуанэм и щIэлъэныкъуэр егъэджакIуэу къихьащ абы. Мафрузэ сеп­сэлъылIэну си нэ къыщIикIым щхьэусыгъуитI иIэщ. Япэр — лIэщIыгъуитI хэпсэуа цIыхухэм махуэ къэс даIущIэркъым. ЕтIуанэрщи, илъэс 50 хъуауэ «Адыгэ псалъэм» и щIэджыкIакIуэщ ар.
  • Жамбейхэ япхъуу Жыращхэ я нысэр и ныбжь­ хуэмыфащэу зэрыжаным IуэрыIуэтэжу дыщыгъуазэт. ЖаIэрт тхылъыфI и нэку-напIэу, гукIэ усэ куэд ищIэу. НтIэ, си нэкIэ слъэгъуаращи, Мафрузэ щIалафэ дыдэщ, лъэжанщ, нэхъ гъэщIэгъуэныжыр — зэрыб «хьэпIацIэщыгъэм»­ нэгъуджэншэуи щIо­джыкI. Езыр нэгу зэ­лъыIухауэ нэфIэгуфIэщ, «фызыжь дахэ» жысIэнут, ауэ… фызыжькъым ар. Жьыгъэ зэIар сыхьэт ныкъуэкIэ тхылъымпIэншэу усэ къыпхуеджэфрэ? Хэту пIэрэ «Къамботрэ Лацэрэ» къыщымыуэу гукIэ зыщIэр? Мафрузэ къыщыуэркъым.

Псоми еджэн…

Зыхыхьэхэр: Хэха

Сабиигъуэр зауэм зыIэщIихахэр

2020-06-06

  • Лукьяновэ (ШэджыхьэщIэ) Татьянэ и гукъэкIыжхэр
  • Хэку зауэшхуэр гъэунэхуныгъэ ин дыдэу щытащ СССР къэралыгъуэмрэ совет цIы­ху­хэмрэ я дежкIэ. Ар зэриухынум елъытат Хэкум и къэкIуэнури цIыхум яIэну псэукIэри. А псор фIыуэ къызыгурыIуэ совет цIыхухэр зауэм хэтащ я гуащIи я гъащIи щымысхьыжу. ТекIуэныгъэм мылъкурэ цIыху гъащIэу халъхьари, жыпIэ пэтми, пхуэмыIуэтэжыным хуэдиз мэхъу.

  • Зауэ гущIэгъуншэм цIыхубэм къыщихьа Те­кIуэныгъэм и гугъу щыпщIкIэ плъэкIкъым зи сабиигъуэ, зи къэжэпхъыгъуэ а зэман бзаджэм хиубыдахэм я гукъэкIыжхэр гулъытэншэу къэбгъэнэн. НыбжьыщIэ мелуанхэм я сабиигъуэ дахэр къызэпиудащ, куэд зеиншэу, унагъуэ на­сыпыр зыхэзыщIэну хунэмыса цIыхубз щIалэхэр фызабэу къигъэнащ.

Псоми еджэн…

Зыхыхьэхэр: Хэха

КIэртIоф пIастэ

2020-06-06

  • ШыуанкIэ тхъу ягъэплъ, абы халъхьэ тыкъыр цIы­кIуурэ упщIэта бжьыныщхьэ, зэIащIэурэ шыбжий ­хаудэри, мафIэ щабэм тету хьэзыр хъуху ягъэлыбжьэ. Абы кIэртIоф укъэбзар халъхьэ, псывэ щIакIэ, шыгъу тIэкIу хадзэри шыуаныщхьэр тепIауэ хьэзыр ­хъуху ягъавэ. Шыуаныр пэшхьэкум къытрамыхыу мафIэр ягъэункIыфIри, кIэртIофыр пщтыр щIыкIэ, къыркуэ хэмылъу яуб.

Псоми еджэн…

Зыхыхьэхэр: Хэха

« Раньше