ПсыфI
2020-02-20
- Сочэрэ ТIуапсырэ я зэхакум щежэх псыщ мыр. Кавказ Шытх Нэхъыщхьэм «Грачёв и щхьэдэхыпIэ» зыфIаща и гузэпыщIэм (метр 1286-рэ и лъагагъщ) ипщэ-къухьэпIэ лъэныкъуэмкIэ гъэза и джабэ нэкIухэм къыщIэж псынэпс цIыкIухэмкIэ а щIыпIэм деж зыкъыщызэщIекъуэри, къуэладжэ куухэм зыщигъазэ-зыщиIуантIэм, яфIыдэкIуасэм-къыщыдэунэхукIыжурэ, километр 41-рэ зи кIыхьагъ гъуэгуанэ «мытыншыр» зэпича иужь, Лазаревск (ПсыфIыпэ) посёлкэм и гъунэгъуу хы ФIыцIэм щыхохуэж.
- Иджырей географ картэхэм мы псым и цIэр урысыбзэкIэ зэрыратха «Псезуапсе» псалъэм япэу дызригъэгупсысым къытращIыкIа фIэкIа умыщIэну, языныкъуэ щIэныгъэлIхэм (Твердый А. В. «Топонимический словарь Кавказа») къызэралъытэмкIэ, фIэщыгъэр зэрызэпкърытх хъунур «псэ», «шIу», «псы» Iыхьищу зэхэтущ. КIахэ псэлъэкIэм щыщ «шIу» пычыгъуэр къэбэрдей адыгэхэм «фIы» зыхужытIэрщ. Ауэ щыхъукIи, урысыбзэм хуагъэкIуа фIэщыгъэм апхуэдэ бгъэдыхьэкIэ зиIэ лъахэхутэхэм кърахыр «Псэм и псыфI» мыхьэнэрщ.
- ЩIыпIэцIэм ехьэлIа нэгъуэщI жыIэкIэщ (зэ еплъыгъуэкIэ зэщхь хуэдэу къытщыхъуми) ди лъэпкъэгъу шапсыгъ адыгэхэр псым зэреджэ «ПсышIу» фIэщыгъэмрэ псыр хым щыхэхуэж щIыпIэм щхьэкIэ ноби къагъэсэбэп «ПсышIуап» («ПсыфIыпэ») псалъэмрэ. Къэбэрдейхэм ар зыхуэтхь хъунур «псы», «фIы», «пэ» пычыгъуэхэр зэпыдгъэувэмэ къарыкIырщ…
- БгыщхьэхэмкIэ псым и фIэщыгъэу картэхэм ярыт «Хакуч» псалъэри гъэщIэгъуэнщ. Тхыдэр зыджхэм къызэралъытэмкIэ, абдежым а цIэр нэхъ щIыкIэрыпщIар, Урыс-Кавказ зауэр иуха пэтми, а щIыпIэм хьэкIуцIу (хьэкув) адыгэ лIакъуэр къахуимыкIыу илъэс зыбжанэкIэ зэрисарщ.
- Псым и цIэр «псыдыупс» — «псыдыуэпс» псалъэм къытехъукIауэ жызыIэхэри щыIэщ.
- Псыхъуэм дэс Тхьэгъэпщ адыгэ къуажэ цIыкIум къыщхьэщыт шытхым ПсышIотх (ПсыфIытх) цIэр зэрехьэ.
- КЪУМАХУЭ Аслъэн.