Зэкъуэтыныгъэрщ терроризмэм и бий нэхъыщхьэр
2013-09-04
- 2004 гъэм Беслъэн къалэм дэт курыт школыр бзаджащIэхэм яубыдауэ щаIыгъым къэхъуа гузэвэгъуэм хэкIуэдахэм я фэеплъу иткIэ, Урысейм фокIадэм и 3-м щрагъэкIуэкI Терроризмэм и бий зэкъуэтыныгъэм и махуэ. Абы теухуа щыгъуэ пэкIу дыгъуасэ щызэхэтащ Абхъазым и утым. Налшык къалэ администрацэм и жэрдэмкIэ зэхаша «Къэбэрдей-Балъкъэрыр террорым и бийщ» зэхыхьэм цIыху куэд кърихьэлIат, абыхэм я нэхъыбэр щIалэгъуалэт.
-
Канунников Анатолэ
Терроризмэм и щIэпхъаджагъэхэм цIыху куэд зэрыхэкIуэдар, залымыгъэм зэщIыгъуу пэщIэувэмэ, нэхъ тыншу зэрыпэлъэщынур, къэкIуэнур зэлъытыжа щIалэгъуалэм нэхъыжьхэм я гугъапIэхэр зэрырапхыр къыхагъэщу пэкIур къызэIуахащ ар езыгъэкIуэкIахэм.
- — Мы илъэсыр къызэрихьэрэ щIэпхъаджащIэхэм яIэщIэкIуэдахэр мащIэкъым, — жиIащ япэу псалъэ зрата, Хэку зауэшхуэм, лэжьыгъэм, IэщэкIэ ЗэщIэузэда Къарухэм я ветеранхэм я къалэ советым и тхьэмадэ Абдуллаев Мустэфа. — Ди республикэ цIыкIум и лъабжьэр къэзыгъэтIэсхъэну хущIэкъу бзаджащIэхэм, ди жагъуэ зэрыхъунщи, ди щIалэхэр къагъэсэбэпкIэрэ яхузэфIокI щIэпхъаджагъэхэр ди щIыналъэм щалэжьын. Ар къэдмыгъэхъуным ди къару псори етхьэлIэн хуейщ. Дяпэ ита нэхъыжьыфIхэр нобэрей ди зэхэтыкIэм къыхэплъатэмэ, апхуэдэ щытыкIэр къытхуагъэгъунтэкъым. Сыт щхьэкIэ? Ди республикэм и тхыдэ къулейр къэпIэтыжмэ, зэи къэхъуакъым иджы хуэдэу зы лъэпкъым къыхэкIахэр щызэпэщIэувэж, адыгэм е балъкъэрым езым хуэдэм Iэщэ къыщыхуиIэт. Хабзэхъумэ IэнатIэм пэрытми щIэпхъаджащIэми я анэхэм я нэпсхэм я гуащIагъэр зэхуэдэщ. Бынырщ анэм и къулеигъэ нэхъыщхьэр, абы къыхэкIыу дэтхэнэми и къалэнщ анэм и нэпс къызэрыщIимыгъэкIыным хущIэкъуу, сытым дежи игъэгуфIэу бгъэдэтыну. Анэхэм я гущхьэр зыгъэтынш хущхъуэущ быныр зэрыщытын хуейр. Республикэм зеужь, абы и унафэщIхэм цIыхухэм я псэукIэр зэрырагъэфIэкIуэн Iуэху щхьэпэхэр зэфIагъэкI, ди щIыпIэм и дахагъэр хуэдэ щымыIэу телъыджэщ, ди щIыуэпсыр къулейщ. Ауэ щIыналъэм щыIэ зэпIэзэрыт псэукIэр зэтезыкъутэну хуейхэм хъыбарыпцI куэд ягъэIу, апхуэдэ щIыкIэкIи Урысейм и цIыхухэр Кавказым щыпсэухэм къытщагъэшынэ. Абы зи фейдэ хэлъхэр щыIэщ икIи абыхэм я мурад фIейхэр къаймыхъулIэн папщIэ къытщIэхъуэ щIэблэм зыхегъэщIэн хуейщ я хъуреягъкIэ щыIэ фIыр зыхуэдэр, абыхэм я зэманыр Iуэху щхьэпэкIэ гъэнщIыпхъэщ. Республикэм къэкIуэнум фIыкIэ ухуэзыгъаплъэ щIалэгъуалэ Iущхэр иIэщ, ахэр гъуэгу захуэм къызэрытрамышыным псори зэгъусэу дыхущIэвгъэкъу. Сабийр къызыхэкIа унагъуэм, лъэпкъым, къызыдэкIа жылэм я закъуэкъым абы и дуней тетыкIэмкIэ жэуаптакIуэр, ар псоми къыддалъагъури, жылагъуэр тегузэвыхьын хуейщ абы я гъэсэныгъэр зыхуэдэм.
- «Вече» урыс щэнхабзэ зэгухьэныгъэм и тхьэмадэ Канунников Анатолэ и псалъэм къыхигъэщащ псори зэкъуэувэрэ республикэм и зэIузэпэщ псэукIэм хуэлажьэу щIадзэмэ, абы и лъэр зэрыпхущIэмыудынур.
- — Дэтхэнэ зыри зэупщIыжын хуейщ: «Республикэм мамырыгъэ, зэIузэпэщыгъэ илъын, ар ефIэкIуэн папщIэ, сыт сэ злэжьар?» жиIэу, — къыщIидзащ и къэпсэлъэныгъэр Канунниковым. — Мис а упщIэм и жэуапыр къилъыхъуэкIэрэ, абы куэд зригъэзэхуэнущ, апхуэдэуи щыпсэу щIыналъэм и зыужьыныгъэм и гуащIэ гуэр зэрыхилъхьэным хущIэкъунущ. Абы щхьэкIэ республикэпсо, къэралпсо мыхьэнэ зиIэ Iуэхушхуэ блэжьын хуейуэ аракъым, дэтхэнэми и къалэныр жэуаплыныгъэ иIэу зэрызэфIихым мыхьэнэшхуэ иIэщ. Сэ тIэу сыщыIащ МелыIычхэм я къалэу Беслъэн щыIэм. Зи гур Iейм зэщIиубыда щIэпхъаджащIэхэм я зэранкIэ зи гъащIэр къызэпыуда цIыху 334-м, нэхъыбэр зи псэугъуэ дахэ сабийуэ, кхъащхьэхэр зылъэгъуам зэи щыгъупщэнукъым, зэман дэкIами, абыхэм я благъэ-Iыхьлыхэм я псэм щыщIэр къэIуэтэгъуейщ. Апхуэдэ Iуэху шынагъуэ къэмыгъэхъуным ди къару псори етхьэлIэн хуейщ. Узыпэмылъэщын Iуэхуи гугъуехьи щыIэкъым, дэIэпы- къуэгъу дызэрыхуейр жытIэфу, къытщыгугъым зыщIэдгъэкъуэфу зедвгъэгъасэ, пагагъэм зедвмыгъэгъэхь.
- — Зи бын Iей хуэзэну хуей зы адэ-ани щыIэкъым, псори щIохъуэпс я щIэблэр насыпыфIэ хъуну, — жиIащ КъБР-м и члисэхэм я благочиннэ, протоиерей Бобылёв Валентин. — Сыт хуэдэ Iуэху фыщыпэрыхьэкIи фегупсыс а влэжьынур адэ-анэм къазэрыщыхъунум, итIанэ фэ зэи фыщыуэнукъым. Тхьэм и быну зыкъэзылъытэжхэр, абы и жьауэм щIэту псэухэр зэдэлъхузэшыпхъум хуэдэу зэбгъэдэтын хуейщ, сытым дежи зыр адрейм дэIэпыкъуэгъу хуэхъуу. ГущIэгъу зыхэмылъ цIыхур шынагъуэщ, апхуэдэрщ Беслъэн къалэм къыщыхъуа щIэпхъаджагъэ хьэлъэр зылэжьыфынур. Террорым цIыхум къыхуихьынкIэ хъунур нэсу зыхэзымыщIэхэм МелыIычхэм я къалэр ялъэгъуа иужь къагурыIуэнущ абы къихь гузэвэгъуэм и инагъыр. Шэч хэмылъуи, абы и ужькIэ абыхэм гъащIэм щаIэ лъапIэныгъэхэм куэдкIэ захъуэжынущ.
-
Абдуллаев Мустэфа
ЦIыхухэр зауэм къыхуезыджэ зы дини зэрыщымыIэр къыхигъэщащ и псалъэм КъБР-м и муслъымэнхэм я IуэхущIапIэм и унафэщIым и къуэдзэ Мисиров Хъызыр къыщыпсалъэм.
- — Лей зезыхьэ цIыхум ар зэи къыхуэгъунукъым, — жиIащ Мисировым. — Гува-щIэхами ар абы къыпекIуэкIыжынущ. Диныр тегъэщIапIэ зыщIу Iэщэр къэзыщтэхэр гъуэгу шынагъуэм тетщ. Диным цIыхухэр къызыхуриджэр мамырыгъэрщ, гуапагъэрщ. Адэ-анэм я быным щхьэкIэ щIагъэкI нэпсым и пщтырагъыр быным зыхищIэфу щытамэ, къагурыIуэнут абыхэм я псэм щыщIэр. ФIы зигу илъырщ зи Iуэху дэкIынур. Фыкъэзылъхуахэм фащысхь, абыхэм я зы нэпс ткIуэпси къызэревмыгъэкIуэным фыхущIэкъу. УзыгъэпIейтей Iуэхущ нобэ дыщIызэхыхьар, дяпэкIэ гуфIэгъуэ щхьэусыгъуэкIэ Тхьэм дызригъэхьэлIэ.
- — Беслъэн къалэ къыщыхъуауэ щытар цIыху акъылым къимытIасэ Iуэхущ, — къыпищащ адэкIэ псалъэмакъым КъБР-м и Парламентым и депутат Азычэ Светланэ. — Зы дини зы щэнхабзи щыIэкъым апхуэдэ хьэкIэкхъуэкIагъэр къитIасэу. ЩIалэгъуалэр фызыщIэгупсысыж: сыт мы дунейм фыкъыщIытехьар? Сэ щIалитIым сраанэщ. Анэм иIэ хъуэпсапIэхэр зыхуэдэр сэ фIыуэ сощIэ. Фэ фи къалэн нэхъыщхьэр фи адэ-анэхэр къыфхуэарэзыуэ гъащIэм увыпIэ тэмэм щывубыдынырщ, унагъуэ дахэ, насыпыфIэ фухуэнырщ. Анэгур махэщ… Быныр фIыми Iейми, абы и дежкIэ ар зэхуэдэу лъапIэщ… ХэвмыгъэщI фи анэхэм я гур. Урысейм и къэкIуэнур зэлъытар нобэ фэ фхэлъ жэуаплыныгъэрщ.
-
ПэкIум хэтащ КъБР-м и Парламентым и депутатхэри.
- «Зэкъуэтыныгъэ» жылагъуэ фондым и тхьэмадэ, КъБКъМУ-м и студпрофкомым и унафэщI Шыбзыхъуэ Нарзанрэ КъБКъУ-м и студент зэгухьэныгъэм и советым и унафэщI Лу Азэмэтрэ щIалэгъуалэр къыхураджащ терроризмэм, экстремизмэм зэкъуэту пэщIэтыну, къызыхэкIа лъэпкъхэм къадекIуэкI хабзэ дахэхэм тету я гъащIэр яухуэну, республикэм и мамыр, зэIузэпэщ псэукIэм зэрахузэфIэкIкIэ я гуащIэ халъхьэну.
- ЗэIущIэм и кIэм къэкIуэнум фIыкIэ зэрыхуэплъэм и нэщэнэу шар зэмыфэгъухэр уафэм драгъэлъэтеящ.
- ЩхьэщэмыщI Изэ.