Псэм и IэфIыр зи лэжьыгъэм езыхьэлIа
2020-11-26
- Мы тхыгъэр зытеухуа Алмэ Алий ТIалиб и къуэр Къэбэрдей-Балъкъэрым и Дзэлыкъуэ щIыналъэм хыхьэ Къармэхьэблэ къуажэм щыщ мэкъумэшыщIэ унагъуэм 1935 гъэм гъатхэпэм и 7-м къыщалъхуащ.
- Къащхьэщыт я адэр дунейм ехыжа иужькIэ, Алмэхэ я унагъуэр республикэм и къалащхьэм къоIэпхъуэ. 1950 гъэм курыт еджапIэр къэзыуха Алий и гуащIэдэкI лэжьыгъэм щыщIедзэ «Къэббалъкъпромстрой» трестым хыхьэ ухуакIуэ гупу щIалэгъуалэм я гъэсакIуэ щыпкъэ, ухуэныгъэхэм я лъабжьэр зэтелъхьэнымкIэ IэщIагъэлI телъыджэ Волков Григорий зи пашэм.
- Зыхыхьа гупым Iэпыдзлъэпыдз лэжьыгъэхэр игъэзащIэу мазитI хуэдизкIэ яхэта Алий чырбышрэ мывэрэ зэтелъхьэнымкIэ Iэзагъышхуэ зыбгъэдэлъ IэщIагъэлI пашэм и унафэ щIагъэувэ икIи, зэман кIэщIым къриубыдэу, а IэнатIэм и щэхухэм щыгъуазэ зыхуещI, абы и щыхьэтуи 4-нэ разрядыр къыхуагъэфащэ.
- Куэд дэмыкIыуи, Алмэ Алий Къэбэрдей-Балъкъэр совнархозым ухуэныгъэм епха материалхэмкIэ и управленэм и етхуанэ бригадэм и унафэщIу ягъэув. ИужькIэ Алмэр и пашэ мэхъу Iэзэ зыхуэхъуа IэщIагъэм хуэлажьэ комсомол-щIалэгъуалэ гупым.
- 1955 — 1957 гъэхэм Совет Армэм къулыкъу щрехьэкI. Къыщыхъуа и щIыналъэм къигъэзэжа иужькIэ, ар ипэкIэ щылэжьа IуэхущIапIэм мэувыж. А зэманыр Къэбэрдей-Балъкъэрым промышленностым, псэуныгъэм, щэнхабзэм пыщIа ухуэныгъэ нэхъ инхэм дэнэ лъэныкъуэкIи зыкъыщрагъэIэт лъэхъэнэт.
- Зи унафэщIу ягъэува бригадэм Алий, япэщIыкIэ, къыхешэ зыпэрыт лэжьыгъэм ехьэлIауэ IэщIагъэ зыбгъэдэмылъ щIалэ 18. Къыхэгъэщыпхъэщ абыхэм ящыщ дэтхэнэми, зэман кIэщIым къриубыдэу, ухуэныгъэм пыщIа IэщIагъэ зэмылIэужьыгъуэхэр зэрызрагъэгъуэтар: хэти каменщик, мыдрейхэри пхъащIэ е монтажник мэхъу.
- Алмэ Алий къыдэлажьэхэм я зэхуэсым унафэ къыщащтэ, гъущI гъуэгум и лэжьакIуэхэу Москва къалэ щыIэхэм къыхалъхьа жэрдэмыщIэр, «Коммунистхэм зэрахабзэу лэжьэн» жыхуиIэмрэ «Коммунист лэжьыгъэм и бригадэ» цIэ лъапIэр зыфIегъэщыным хуэунэтIамрэ ехьэлIауэ къэралым къыщрахьэжьа зэхьэзэхуэр ядэIыгъын зэрыхуейм теухуауэ.
- Абдежым къыщыщIэдзауэ Ал-мэм и гупым щызэхаублэ щхьэж и пщэ дилъхьэжа къалэнхэр, фIагъ лъагэ яIэу, зэрагъэзэщIэным ехьэлIа зэпеуэ гуащIэхэр. Зи пашэхэм я деж Алий къыщызэрегъэпэщ, мастерыр е прорабыр къабгъэдэмытми, зи яужь ихьа ухуэныгъэм и зэфIэгъэувэкIэр зыхуэдэнур къэзыгъэлъагъуэ чертёжхэм ярытыр къраджыкIыфу зыщыхурагъасэ дерсхэр. Пщэдджыжь къэс ирагъэкIуэкI зэхыхьэ кIэщIхэм щытепсэлъыхьу щIадзэ махуэм къапэщылъхэр фIагъ лъагэ иIэу гъэзэщIа зэрыхъунум ехьэлIауэ щыIэ хэкIыпIэхэр зыхуэдэм. Пщыхьэщхьэм зэхуэсыжырти, яхузэфIэкIа-хэм я гугъу ящIырт, кърикIуахэр блынхэм еIулIа пхъэбгъухэм къы-щагъэлъэгъуэжырт. Я лэжьыгъэм къыдэкIуэу, ухуэныгъэм ехьэлIа адрей IэщIагъэхэми, зэман къащыхудэхуэхэм деж, зыхуагъасэрт.
- 1959 гъэм и кIэхэм хуэзэу, бригадэм хэтхэм щхьэж илэжьын хуейр проценти 160-м нигъэсащ, 1960 гъэм накъыгъэм и 1-м ирихьэлIэу ар проценти 188-м нигъэблэгъащ. КПСС-м и Къэбэрдей-Балъкъэр обкомым 1960 гъэм гъатхэпэм иригъэкIуэкIа зэхыхьэм Алмэ Алий зи пашэ гупым я лэжьэкIэр гулъытэ хэха зыхуэщIыпхъэу, щIыналъэм щыIэ адрей ухуакIуэ IэнатIэ псоми щапхъэу яхуэгъэлъэгъуапхъэу къыщалъытащ.
- КъыкIэлъыкIуэ илъэсхэми Алмэм и бригадэм хэтхэм, щхьэкъэIэт ямыIэу, Налшык къалэ щекIуэкI ухуэныгъэ зэмылIэужьыгъуэхэм къащылъыса лэжьыгъэхэр щагъэзэщIащ, псэупIэ унэхэм зыкъыщрагъэIэтащ, школхэр, сымаджэщхэр, сабий садхэр, щэнхабзэмкIэ унэхэр щызэфIагъэуващ.
- 1974 гъэм къыщыщIэдзауэ 1977 гъэм нэсу пенсэм тIысыжыху, Алмэ Алий «Каббалкпромстрой» трестым хыхьэ ухуакIуэ управленэ №5-м и диспетчеру щытащ.
- Алмэ Алий ТIалиб и къуэм, производствэм къыщигъэлъэгъуа ехъулIэныгъэ къызэрымыкIуэхэм, «Коммунист лэжьэкIэм и ударник» цIэ лъапIэр къэхьыным хуэгъэзауэ къызэригъэпэща зэпеуэхэм папщIэ, СССР-м и Совет Нэхъыщхьэм и Президиумым1960 гъэм накъыгъэм и 28-м къыдигъэкIа Унафэм ипкъ иткIэ, Социалист Лэжьыгъэм и ЛIыхъужь цIэ лъапIэр къыфIащащ, абы къыхэкIыуи Лениным и цIэр зезыхьэ орденымрэ «Гъубжэрэ Уадэрэ» зи фIэщыгъэ дыщэ медалымрэ къратащ. И гуащIэдэкIым къыпэкIуэу, абы къыхуагъэфэща тыгъэ лъапIэхэм ящыщщ 1963 гъэм мэлыжьыхьым и 26-м кърата медалри.
- Алмэ Алий 1999 гъэм дыгъэгъазэм и 20-м дунейм ехыжащ.
- КЪУМАХУЭ Аслъэн.