ЕхъулIэныгъэр я плъапIэу
2020-06-26
- Иджыблагъэ дэ дыщыIащ Къущхьэхъу хъупIэхэм языхэз Хьэма-щэ щIыпIэм къегъэщIылIа хэщIапIэ нэхъыщхьэм. Абдежым дэ упщIэ зыбжанэкIэ зыщыхуэдгъэзащ республикэм и бгыщхьэ тафэхэм щыIэ штабхэм я Iэтащхьэ, КъБР-м и Iэщ дохутырхэм я зэгухьэныгъэм и тхьэмадэм и къуэдзэ Иуан Аскэрбий.
- — Аскэрбий, зэрытщIэщи, иужьрей илъэсхэм нэхъ фызыгъэгушхуэхэм ящыщщ республикэм и гъэмахуэ хъупIэхэм щаIыгъ Iэщым я бжыгъэр хэпщIыкIыу нэхъыбэ хъууэ зэрыхуежьэжар. Абы къыхэкIыуи сыноупщIынут: Къущхьэхъум мы гъэм, псори зэхэту, сыт хуэдиз Iэщ къыдахуну хуэвгъэфащэр?
- — Iэщым я бжыгъэр, нэгъабэрейм етлъытмэ, проценти 10 — 15-кIэ нэхъыбэ хъун зэрыхуейм тетщIыхьащ. Къатщтэмэ, гъэ кIуам бгылъэ щIыпIэхэм щаIыгъа Iэщышхуэм я бжыгъэр мин 27-м щхьэдэхамэ, мы гъэм ар мин 35-м нэблэгъэну хуагъэфащэ. Iэщ цIыкIум я бжыгъэр нэгъабэ мин 78-м зытIэкIукIэ щхьэдэхыу щытыгъамэ, мы гъэм абыхэм я бжыгъэр мин 90-м, шэч хэмылъу, нэблэгъэнущ. Шыхэм 300 — 400 хуэдиз къахэхъуэнущ. Езы Iэщыхъуэхэри, гъэ кIуам елъытауэ, цIыхуи 100 — 150-рэ хуэдизкIэ нэхъыбэнущ.
- — Iэщыр къущхьэхъум игъэзэгъэнымкIэ сытхэр нэхъ къывэхъулIауэ, сытхэм фыхущыщIэу къэплъытэрэ?
- — ТхузэфIэкIыр тщIащ. Гъуэгум, мы гъэм арэзы дыкъищIу, IэщIагъэлIхэр дэгъуэу елэжьащ. Мес, зэрыфлъагъущи, машинэ псынщIэхэри къыдэкIыфыну апхуэдэщ. ЦIыхухэм еIэзэ дохутырхэмкIи тэмэму дыкъызэгъэпэщащ. Республикэр зэрыщыту къэтщтэнщи, Iэщыхъуэхэм жэщи-махуи къегъэщIылIа дохутырхэр цIыхуих мэхъу. Ахэр зэрытегуэша и лъэныкъуэкIэ къэдгъэлъагъуэмэ, Къуэштэн — Хьэкхъуафэ жыхуаIэ щIыпIэм деж — зы, мы дызэрытым, Хьэмащэ къегъэщIылIа штабым — зы, ЕкIэпцIэкъуэкIи нэгъуэщI зы дэсщ. «Шэрэдж» зыфIэтща хъупIэхэу Хъырзынэпсрэ Псыгуэнсурэ я псыхъуащхьэхэр къызэщIэзыубыдэм — тIу, Аурсэнтх деж зы щыIэщ. Республикэм и ветеринар къулыкъум цIыху 12 къыдипхащи, абыхэм ящыщу Хьэмащэ къегъэщIылIахэр мы штабым жэщи махуи тесщ, АурсэнтхкIэ щыIэхэр а бгыщхьэ тафэм графиккIэ докIуей. Къэралым къытхухихам нэмыщI, уней Iэщ зезыхуэхэм езыхэм я Iэщ дохутырхэри яIэжщ. КъищынэмыщIауэ, ток зрикIуэ кIапсэ псори зыхуей хуэдгъэзащ, къэзыгъэсэбэпынухэм ялъэдгъэIэсащ. Дызэрыт щIыпIэр къэтщтэнщи, Гундэлэн дэт элетроподстанцым деж къыщыщIэдзауэ, ЕкIэпцIэкъуи къыкIуэцIрыкIыу, Хьэмащи къэсу, Къуратыи зэщIигъэхьэжу къедбжэкIа гъуэгуанэм ирикIуэ ток кIапсэхэм, псори зэхэту, километр 40-м щIигъу я кIыхьагъщ. Электрик тIурытIыр, зызэрахъуэкIыурэ, жэщ-махуэ ямыIэу, абыхэм якIэлъоплъ. Гъуэгум гуилъэсыкIа-сыт иIэмэ, абы пыщIа гуп къыдокIри, машинэ зекIуапIэхэр зэрагъэзэхуэж. Езыр-езыру къакIуэ псыр километри 5-рэ метр 900-рэ зи кIыхьагъ гъуэгуанэм зэрырижэну бжьамийхэр дэлъхьэныр, укъуэдииныр мы гъэм и кIэм нагъэсыну ар зи пщэ дэлъхэм я мурадщ.
- — Шэрэдж штабыр дэнэ деж здэщыIэр, Аскэрбий?
- — Псыгуэнсу къызыдэж жьанэм уфIэкIыу, Сукан хъупIэм уихьа иужькIэ, сэмэгумкIэ зы унэ цIыкIу итщи, абы и зы пэш дэ къыдатащ.
- — Мы щIыпIэм щытлъагъу амбулаторэм и гугъу къытхуэщIыт.
- — Флъагъур уз зэфыкI, сымаджэ хъуа цIыхухэм пIалъэ гуэркIэ щеIэзэ егъэзэщщ. Ар штабым и ахъшэкIэ зэдгъэпэщыжащ. КъыжыIэпхъэщ, езы дохутырхэр зэрыIэзэну хущхъуэхэмкIи, IэмэпсымэхэмкIи, машинэкIи тэмэму зэрызэгъэпэщари.
- — Аскэрбий, мы хъупIэхэм Iэщыр къыщIыдахур лы щызытрырагъэлъхьэным и мызакъуэу, къыщаш гъэшми щыгугъыу къыщIэкIынщ. А лъэныкъуэмкIэ Iэщыхъуэхэм я Iуэхур сытым Iут? Гъэшыр дэнэ здашэр?
- — Хозяйствэ нэхъ инхэм Налшык дэт гъэш заводым зэгурыIуэныгъэ иращIылIауэ, абы ирашалIэ. Мыдрей нэхъ цIыкIухэм шэр я Iэщыхъуэхэм ерыскъы папщIэу къагъэсэбэп, шкIэхэм ирырагъэ-фыж.
- — Къущхьэхъум ит Iэщым щы-хэкIуэдыкI куэдрэ къэхъурэ, Аскэрбий?
- — Нобэрей IуэхукIэ, Тхьэм и фIыщIэкIэ, апхуэдэ щыIэкъым. АтIэми, мы щIыпIэхэр уэшхи уэи зэи щымыщIэм хуэдэщ. Псалъэм папщIэ, мы дызытес щыгум и лъэгур псыдзэм ирелъэсэх, къыздрихьэх мывэхэр къытрекIутэ. Аращи, ахэр и чэзум тегъэкъэбзыкIыжын хуей мэхъу. Мы Хьэмащэ къудейм адэкIэ-мыдэкIэ щыкIуэцIрыкI гъуэгум километр 240-м нэблагъэ я кIыхьагъщ. Республикэр зэрыщыту къэтщтэнщи, къуакIэ-бгыкIэхэм якIуэцIрыкI гъуэгухэм километр 400-м щIигъум зыщаукъуэдиящ. Къызыщывгъэхъут гъэ техьэгъуэ къэс абыхэм уелэжьыжыну зэрымытыншыр. Ахэр, зэрыжытIащи, гъуэгуухуэхэм и чэзум трагъэкъэбзыкIыж.
- — Хьэмащэ, Аурсэнтх штабхэм я унафэщIхэр хэт сымэ?
- — Мыбдежым Шурдым Борис, Аурсэнтхым Шэру Аскэр. Гъэмахуэ хъупIэхэм щыIэ Iэщыхъуэхэм, жэщи махуи, уэи уэшхи, щыщIыIи щыхуаби, гугъу зыщезыгъэхьу, я пщэ къыдалъхьа IэнатIэм я къару емыблэжу пэрытхэм фIыщIэ ин яхуэфащэщ. ЗэгурыIуи зэдаIуи тхэлъу, зым адрейр зэрызэхищIыкIыным дыхущIэкъуу, дызэдэIэпыкъужу дызэдокIуэкIри, дэ къыдэгъэщIылIа Iэщыхъуэхэм ехъулIэныгъэ ин яIэну ди гуапэщ.
- Тхыгъэри сурэтхэри
- КЪУМАХУЭ Аслъэн ейщ.