Хьэмащэ щIыпIэм
2019-08-22
- Къущхьэхъум и Хьэмащэ щIыпIэм щыIэ хэщIапIэмрэ абы къегъэщIылIа Iэбгъэ зыбжанэмрэ иджыблагъэ дыщыIащ. Абдежым дэ дызыщыхуэзахэм ящыщщ республикэм и къущхьэхъу хъупIэхэм щыIэ штабхэм я унафэщI, КъБР-м ветеринар медицинэмкIэ и центрым и тхьэмадэм и къуэдзэ Иуан Аскэрбий.
- -Аскэрбий, республикэм и гъэмахуэ хъупIэхэм псори зэхэту мы гъэм Iэщ дапщэ щыIэр?
- — Мы гъэм Къущхьэхъум былымышхуэу мин 23-рэ 653-рэ итщ. Абыхэм ящыщу: Аурсэнтх — мини 7-рэ 568-рэ, Хьэмащэ — мин 13, Шэрэдж, Хъырзынэпсрэ (Хъазнидон) Псыгуэнсурэ я псыхъуащхьэхэр къызэщIэзыубы-дэм Iэщышхуэр мини 2-рэ 300-м щыноблагъэ. Мэлхэм я гугъу тщIымэ, псори зэхэту ди бгыхэм мин 71,5-м нэблагъэ итщ. Абыхэм ящыщу мин 20-р — Аурсэнтх, мин 30-м нэблагъэр — Хьэмащэ, мин 22-м нызэрыхьэсыр — Шэрэдж щыIэщ. Шыуэ Аурсэнтх хъупIэм — миным нэс итщ, Хьэмащэ — мини 4-рэ 310-рэ, Шэрэдж — миным щыноблагъэ.
- — Бжыгъэхэр, нэгъабэрейм ебгъапщэмэ, нэхъ мащIэ е нэхъыбэ?
- — Зэпэтлъытмэ, Iэщым мини 2,5-кIэ, мэлым мини 8-кIэ щыхэхъуащ. Шыхэри, нэгъабэ етлъытмэ, мин ныкъуэкIэ нэхъыбэщ. КъедбжэкIа хъупIэ псоми Iэщыхъуэу 620-рэ итщи, ахэр нэгъабэ лэжьам елъытауэ цIыху 70-кIэ нэхъыбэщ. Абыхэм къищынэмыщIа, жэщи махуи зэрыжаIэу, Къущхьэхъум цIыхухэм я узыншагъэм кIэлъыплъ IэщIагъэлIхэри исщ — Къуэштэн — Хьэкхъуафэ, Хьэмащэ, ЕкIэпцIэкъуэ, Аурсэнтх щIыпIэхэм дохутыр зырыз щыIэщ. Мыбдежым къыщыжыIэпхъэу къызолъытэ дохутырхэр тэмэму къызэрызэгъэпэщари. Мес, зэрыфлъагъущи, я хущхъуэкIи, я IэмэпсымэкIи, я машинэкIи, нэгъуэщIхэмкIи узэдащ. Псалъэм папщIэ, мыбдежым дэ щыдиIэщ сымаджэ хъуа цIыху-хэм щеIэзэ пэш щхьэхуэ. Гъуэгури мы гъэм арэзы дыкъищIу апхуэдэщ. Ар зэгъэпэщыжыным IэщIагъэлIхэр дэгъуэу елэжьащ. Абы къищынэмыщIа, токым и Iуэхури зэпэщщ. Жэмхэр машинэкIэ къэшыным пыщIа IэщIагъэлIхэр чэзууэ къыдэкIыурэ мэлажьэ. Къыхэбгъэщ хъунущ, мы гъэм Iэщыхъуэхэр хъупIэхэм махуипщIкIэ нэхъ пасэу къызэритIысхьари.
- — Аскэрбий, бгыхэм Iэщыр къыщIыдахур лы нэхъыбэ зэрыщызытралъхьэм и закъуэкъым, атIэ, гъэшу къатми зыгуэркIэ щыгугъыу къыщIэкIынщ. Абы къыхэкIыу мыпхуэдэ упщIэ къоув: 2019 гъэм а лъэныкъуэмкIэ Iэщыхъуэхэм я Iуэхур сытым тет? Е нэхъ пыухыкIауэ жытIэмэ, гъэшыр дэнэ здашэр?
- — Жэмхэм мэкъуауэгъуэ мазэм и закъуэ тонн 838-рэ къыщIашащ. Абы щыщу Аурсэнтхым — тонни 126-рэ, Хьэмащэм — тонн 612-рэ, Шэрэджым — тонни 100-м нэс. Шэр хозяйствэ нэхъ инхэм Налшык дэт гъэш заводым, зэгурыIуэныгъэ иращIылIауэ, ирашалIэ. Мыдрей нэхъ цIыкIухэм я Iэщыхъуэхэм ерыскъы папщIэу къагъэсэбэп, шкIэхэм ирырагъэф.
- — ХъупIэхэм я Iуэху зыIутым теухуауэ дыпсалъэмэ, сыт нэхъ фыхэзыгъаплъэр, нэхъ зэхуэмыхъуауэ щыIэр?
- — КъБР-м и Правительствэм и УнафэщIым и япэ къуэдзэ, республикэм мэкъумэш хозяйствэмкIэ и министр Говоров Сергей хэту нэгъабэ мы щIыпIэм зэхыхьитI щекIуэкIащ. Абы щыгъуэ Iэщыхъуэхэри зыгъэпIейтей Iуэхугъуэ зыбжанэм тепсэлъыхьат. Апхуэдэт, псалъэм папщIэ, псыкIэ тэмэму къызэрызэмыгъэпэщам ехьэлIари. ИкIи, иужькIэ къащта унафэм ипкъ иткIэ, проект-сметэ документацэ зэхалъхьащ, езыр-езыру къакIуэ псыр километри 5-рэ метр 900-рэ зи кIыхьагъ гъуэгуанэм зэрырижэну бжьамийхэр яукъуэдииным теухуауэ. Мы гъэм а Iуэхури зэфIагъэкIыну я мурадщ. КъищынэмыщIауэ, фэри гу зэрылъыфтащи, ток кIапсэхэр зыпыщIа пхъэ пкъохэм я нэхъыбэр жьы хъуащ. Абыхэм ящыщу, я лъабжьэр щIэфыкIауэ е зэранщIакIуэхэм лыгъэ ирадзауэ, пкъо 30-м нэблагъэр хъуэжын хуейщ, Ажэкъуэ щIыпIэм деж къыщыщIэдзауэ Комсомольскэ фермэр здэщытым нэсыху. Гъуэгухэм мыIейуэ йолэжь. Апхуэдэу, иджыпсту нобэ дыздэщыIэ щIыпIэм уэшхи уэи щIэх-щIэхыурэ къызэрыщехым къыхэкIыу, мы дызытес щыгум и лъэгур псыдзэм ирелъэсэх, къыздрихьэх мывэхэри тез ещI. Ахэр, къыхэдгъэщынщи, гъуэгуухуэхэм и чэзум трагъэкъэбзыкIыж, арыншамэ, тыншу ущызекIуэфынукъым.
- — Iэщым я узыншагъэм кIэлъыплъ дохутырхэм ящыщу хэт сымэ я цIэ къипIуэнт, Аскэрбий?
- — Хьэмащэ штабым, пщIэ зыхуащIу, цIыху пэжхэу, лэжьакIуэ хъарзынэхэр тесщ. Апхуэдэщ Iэщ дохутырхэу Щомахуэ МуIэед, Щоджэн Хьэсэн сымэ, нэгъуэщIхэри. АурсэнтхкIэ — Шакъ Аскэр, Iэрэмысэ Аскэрбий, Гувэжыкъуэ Сэфарбий, Щокъарэ Резуан сымэ. Шэрэдж лъэныкъуэмкIэ — Фырэ Рэмэзанрэ Мэсей Борисрэ. Мы щIалэхэр, псори, я гуи я пси етауэ, я лэжьыгъэм пэжу бгъэдэтщ. ХъупIэхэм щаIыгъ Iэщым я узыншагъэм кIэлъыплъыным, мастэ хэIун, лъы къыхэшын я IуэхукIи, нэгъуэщIхэмкIи зыхуей хуэгъэзэным ехьэлIауэ мы гъэм куэдкIэ нэхъ дыкъызэгъэпэщащ.
- — Шэрэдж штабыр дэнэ деж здэщытыр?
- — Псыгуэнсу къызыдэж жьанэм уфIэкIыу, Сукан хъупIэм уихьа иужькIэ, сэмэгумкIэ зы унэ цIыкIу итщи, абы и зы пэш дэ къыдатащ.
- — Къущхьэхъум ит Iэщым щыхэкIуэдыкI къэхъурэ, Аскэрбий?
- — Нобэрей IуэхукIэ, Тхьэм и фIыщIэкIэ, апхуэдэ щыIэкъым. ЗэгурыIуи зэдаIуи тхэлъу, зым адрейр зэрызэхищIыкIыным, дызэрылъэIэсыным дыхущIэкъуу дыкъокIуэкIри, ди гуапэщ Iэщыхъуэхэми я мурад нэхъыфIхэр къайхъулIэну.
- Тхыгъэри сурэтхэри КЪУМАХУЭ Аслъэн ейщ.