2019-03-14
- ИзэгъэшIэн ашIогъэшIэгъон
- Адыгэ кIэгъегъэджэ колледжэу Андырхъое Хъусен ыцIэ зыхьырэм 1994-рэ илъэсым къыщыублагъэу урыс студентхэми адыгабзэр щызэрагъашIэ. А илъэсым бзэм фэгъэхьыгъэ унашъоу къыдэкIыгъэм диштэу, кIэлэегъаджэхэм программэ зэхагъэуцон, ащ диштэу мыщ щеджэрэ ныбжьыкIэхэм Iоф адашIэнэу колледжым пшъэрылъ къыфашIыгъ.
- -А программэм апэу дэлэжьагъэхэр КIэрэщэ Зайнабрэ Пэнэшъу Нинэрэ, — тарихъыр къытфеIуатэ урыс студентхэм адыгабзэр языгъэшIэрэ Пэнэшъу Мэрянэ. Апэрэ тхылъэу «Адыгабзэр» зыфиIорэр ахэм къыдагъэкIыгъагъ. ЖэнэлI Тамарэ, ГункIэкъо Муслъимат, Сэмэгу ФатIимэ, Терчыкъо Лидэ джахэр арых апэ дэдэу урыс студентхэм Iоф адэзышIэнэу езыгъэжьагъэхэр.
- Апэрэ илъэсхэм адыгабзэр зэрэзэрагъашIэщтыгъэм непэрэр текIы. А лъэхъаным хэушъхьафыкIыгъэ куп яIагъэх. Ащ къикIыщтыгъэр урыс студентхэм икъу фэдизэу адыгабзэр зэрэзэрагъашIэщтыгъэр ары. Адыгэхэм афэдэу ахэм кууоу бзэр къызIэкIагъахьэщтыгъэ. Практикэ ахьынэу еджапIэхэм кIощтыгъэх, адыгабзэкIэ рагъаджэщтыгъэх. Ащ фэдэ апэрэ купэу колледжыр къэзыухыгъэхэр Адыгэ къэралыгъо университетым илъэпкъ факультет хэушъхьафыкIыгъэ группэ къафыщызэIуахи, яеджэн щыпадзэжьыгъагъ. А ку-пым хэтыгъэхэм ащыщэу Марина Волковам адыгабзэкIэ диссертацие ытхыгъ.
- Зигугъу къэтшIыгъэ купым щыщхэр непэ адыгабзэм чанэу рэлажьэх. Республикэм ит гурыт еджапIэхэм адыгабзэмкIэ ащырагъаджэх, телевидением Iоф щашIэ.
- — Непэ колледжым адыгабзэр зэрэщызэрагъашIэрэр тIэкIу зэхъокIыгъ. Группэхэм зэкIэм зэрагъашIэ, ау ыпэкIэ фэдэу куооу рагъэджэнхэр программэм къыдилъытэрэп. Я 2-3-рэ курсхэр арых зэзыгъашIэхэрэр, — къытфеIуатэ Мэрянэ. — Адыгабзэм рыгущыIэнхэр, къараIорэр къагурыIоныр ары анахьэу тынаIэ зытедгъэтырэр.
- ИцIыкIугъом къыщегъэжьагъэу адыгабзэр зыIэкIэмылъ нэмыкI лъэпкъым щыщ студентым бзэр зэригъэшIэныр псынкIэп. Сыда пIомэ, мэкъэ Iужъухэр, гущыIэ къинхэр ащ хэтых. Ау колледжым щеджэрэ ныбжьыкIэхэм ар нахь куоу зэрэрагъэшIэщтым кIэлэегъаджэхэр пылъых.
- — Непэ акIугъэ темэр агу къэдгъэкIыжьызэ, кIэджыкIыжьыныр зыщытымыгъэгъупшэу егъэджэн сыхьатхэр зэхэтэщэх, — игущыIэ лъегъэкIуатэ Пэнэшъу Мэрянэ. — Iоф зышIэрэ пэпчъ екIолIэкIэ гъэнэфагъэ иI. Ау сишIошIкIэ кIэджыкIыжьыныр, гущыIэныр, езбыр зэгъэшIэныр хэмытэу бзэм фебгъэджэнхэр къины хъущт. Пшысэу ашIэхэрэм урысыбзэкIэ тяджэ, ахэр адыгабзэкIэ зэтэдзэкIых. Ахэр спектакль цIыкIу фэдэу ежьхэм агъэуцух ыкIи къагъэлъагъо. Мыщ фэдэ шIыкIэхэм яшIуагъэкIэ гущыIэхэр агу къенэжьых.
- Адыгабзэм фэгъэхьыгъэ мэфэкI Iофтхьабзэхэу, зэнэкъокъухэу колледжым щызэхащэхэрэм урыс студентхэр чанэу ахэлажьэх. Ахэм усэ зэфэшъхьафхэр къаIох, ясэнаущыгъэ къагъэлъагъо.
- Колледжым я 3-рэ кур-сым щеджэрэ Лилия Демченком адыгабзэр шIогъэшIэгъонэу зэрэзэригъашIэрэр тыушэтын тлъэкIыгъ. Ащ гущыIэхэр IупкIэу ыкIи къабзэу къеIох.
- — ЕджапIэм адыгабзэр щызэзгъэшIагъ, ау шIэныгъэ ин сIэкIэлъэу сыкъычIэкIыгъ сIон слъэкIыщтэп, — къеIуатэ Лилие. — ЕджапIэр къызысэухым гущыIэ заулэ нахь сшIэщтыгъэп. Колледжым сыкъызычIахьэм адыгабзэр нахь куоу зэзыгъэшIэнэу езгъэжьагъ.
- Лилие я 2-рэ курсым щегъэжьагъэу адыгабзэр зэрегъашIэ. Илъэсырэ ныкъорэм къыкIоцI пшъа-шъэм гущыIэхэм къарыкIырэр къыгурыIо хъугъэ, ежьыри гущыIэухыгъэхэр дэгъоу къызэпегъафэх.
- — Адыгэ Республикэм сыщэпсэу. Адыгэ лъэпкъым сыхэс, сипшъэшъэгъухэр адыгэх. Ахэр зэкIэ зэхэубытагъэу адыгабзэм нахь пэблагъэ сыхъуным фэIорышIагъэх, — игущыIэ лъегъэкIуатэ пшъэшъэ ныбжьыкIэм. — Я 4-рэ курсыр къэсыухы зыхъукIэ, адыгабзэр дэгъоу сIэкIэлъынэу пшъэрылъ зыфэзгъэуцужьыгъ.
- Функ Людмилэ Джэджэ районным щыщ. Ащ гурыт еджапIэм адыгабзэр щызэригъэшIагъэп. Я 3-рэ курсым щеджэрэ пшъэшъэ ныбжьыкIэм бзэр шIогъэшIэгъон, ар нахь куоу зэ- рэзэригъэшIэщтым пылъ. Адыгабзэм фэгъэхьыгъэ Iофтхьабзэу колледжым щызэхащэхэрэм чанэу ахэлажьэ.
- Гъонэжьыкъо Сэтэнай.
- Тэу зэшъхьэгъусэхэу Аслъанрэ Нуриетрэ
- Адыгэм икIахъо гъэбагъо
- Бэгъуагъэм бзэр ихабзэу,
- Хабзэр адыгабзэу,
- Бзыпхъэр адыгагъэу,
- Гъыныр ямакIэу,
- КIэм дэхъухэу,
- Хъубгэр намысэу,
- Зынэсхэрэр насыпыгъэу,
- Тыгъэр къафепсэу,
- Къафэсрэр гушIуагъоу,
- ШIуагъэр къябэкIэу,
- КIэу къежьэрэм
- Адыгэм идэгъу хагъащэу,
- Дэхащэу тикIахъо орэпсэу!
- * * *
- Адыгабзэм икъабзэ агъэбзэрабзэу,
- Хъоныбзэр абгынэжьыгъэу,
- ПсэлъэшIухэр ягущыIакIэу,
- Хабзэр ахэлъэу тиадыгэ пстэур орэпсэу!
- * * *
- Угу умыгъэкIод
- Лъэхъаныжъи зэожъи тыкъялыгъэу,
- Итэкъухьагъэу тэпсэуми,
- Угу умыгъэкIод, силъэпкъэгъу,
- Тыбзи тихабзи
- дгъэкIодыгъэхэпышъ,
- ТызэкIыгъоу лъэхъэнакIэм
- тыдэгъэкIуат,
- ТикIахъомэ тихабзи тыбзи
- КIэн лъапIэу къафэрэн!
- * * *
- ШъуикIалэхэр шъхьэегъэзыпIэнчъэ
- мыхъунхэм пае,
- Нытыхэр, яжъугъашI ахэм адыгабзэ!
- * * *
- МыкIодыжьынэу адыгэр — адыгэр,
- къэгъэгъунэх убзэ, уихабзэ!
- * * *
- Лъэпкъхэр мэбагъох, бэгъы мэхъу
- лъэпкъынчъэр.
- * * *
- Псэр игъусэу бзэр мэпсалъэ.
- * * *
- Лъэпкъыбзэр гупсэшъ, ащ рыпсалъ.
- * * *
- Лъэпкъыбзэр лъапсэ, плъапсэ
- кIэмыутыжь!
- * * *
- Лъэпкъыбзэр чIэунэмэ, гумрэ
- шъхьэмрэ зэкIужьхэрэп.
- * * *
- Лъэпкъэу янахьыжъыпIэ ит
- Адыгэ лъэпкъэу лъэпкъмэ
- янахьыжъыпIэ итым,
- Зищыгъын-шъуашэ зэлъаштагъэм,
- Зихабзэ мытхыгъэ хъопсапIэм,
- Тыкъыхэхъухьагъэу тэпсэушъ,
- Тилъэпкъ илэжьыгъэ тэ къыддежьагъэу
- Зэрэщымытыр зыдэтэшIэжьышъ,
- Сиплъэпкъэгъу,
- Хабзэмрэ бзэмрэ якъэбзагъэ
- Мыхъун хэтымылъхьэу тыгъэпсэу!