Адыгэ пшынэм и псэр зыхъумэ
2014-02-08
- Хьэжыкъуэ къуажэм щыщ, илъэс 60 зи ныбжь пшынауэ Iэзэ КIэкIыхъу Дамир цIыхубэм фIыуэ ялъэгъуащ.
- Адыгэ щэнхабзэм фIыуэ щыгъуазэхэм, абы пщIэ хуэ-зыщIхэм къалъытэ шапсыгъ макъамэм и щэхухэр КIэкIыхъум фIы дыдэу ищIэу икIи щIэблэм абыкIэ ядэгуашэу.
- Абы къыхуиухат музыкант хъуну. Тенджыз Iуфэм Iус дэтхэнэ зы шапсыгъ къуажэми пшынауэ цIэрыIуэхэр яIэщ, ауэ Дамир хуэдэхэр зырызыххэщ. Абы къыдалъхуауэ зэчий бгъэдэлъщ — тхьэкIумафIэщ, дэтхэнэ зы макъамэри кIуэрыкIуэм тету къыхуоубыд, имыцIыху тхыгъэм кIэух хуещIыф.
- — Лъэпкъ макъамэмрэ къафэмрэ сыщIапIыкIащ, — игу къегъэкIыж КIэкIыхъу Дамир. — Иджы нэгузегъэужьыпIэ куэд къэунэхуащ, цIыхухэр уэршэрыну нэхъ мащIэрэ зэхуэс хъуащ. Ди сабиигъуэмрэ щIалэгъуэмрэ я зэманым псори нэгъуэщIт: дэтхэнэ зы къэхъукъащIэри — хьэгъуэлIыгъуэ е илъэс бжыгъэ дахэ зэрырикъум теухуа пшыхьхэр, дзэм къулыкъу щызыщIэну щIалэхэр щрагъажьэхэр, кхъуейплъыжькIэрыщIэхэр — къуажэ псом я гуфIэгъуэт. Пшынэ хэмыту сыт хуэдэ гуфIэгъуэ? ЩIалэжь цIыкIухэм, дауи, зи хэкуэгъухэр зэрыгушхуэ пшынауэ цIэрыIуэ е Шапсыгъ псор зыщыгъуазэ къэфакIуэ Iэзэ хъуну хуэмей зыри къытхэту къыщIэкIынтэкъым. ГуфIэгъуэ зэхыхьэхэм щагъэзащIэ лъэпкъ макъамэхэр нотэкIэ зэдгъэщIат, дэтхэнэ зы пшынауэри и пшынэ еуэкIэмкIэ къэтцIыхуфырт, абыхэм я зэфIэкIхэмрэ къаймыхъулIэхэмрэ дытепсэлъыхьырт.
- Дамир къэфакIуэ хъуну хущIэкъуакъым, ауэ адыгэ пшынэр Iэпэгъу хуэхъуным теухуауэ иIа хъуэпсапIэр къехъулIащ. НэгъуэщI къуажэхэм щыпсэу и пшынауэгъухэми хуэдэу, абы музыкэмкIэ щIэныгъэ иIэкъым. БлэкIа лIэщIыгъуэм и 60-80 гъэхэм еджапIэхэм пшынэ еуэным щыхуагъасэу щытакъым, сэбэп къыхуэхъуар къыдалъхуа зэчиймрэ лэжьыгъэр фIыуэ зэрилъагъумрэщ. ЗэрыцIыкIурэ зыщыгъуазэ макъамэхэм щIалэр сыхьэт бжыгъэкIэ еуэурэ езым и пшынэ гъэбзэрэбзэкIэ къигъуэтыжащ. Макъамэ Iэмэпсымэжьым зэреуэну щIыкIэм ерыщу зыщыхуигъасэм, КIэкIыхъур Сочэ, ТIуапсы районым хыхьэ къуажэ зэхуэмыдэхэм щыпсэу музыкант нэхъыжьхэм епсалъэрт, ахэр пшынэ зэреуэм едаIуэрт, тхыгъэ щыIэхэм зыщигъэгъуазэрт. Псом хуэмыдэу ар дэплъеящ куэдым яцIыху, Къалэжь къуажэм щыщ Шэгудж Мыхьмуд. Шэгъуджыр зи пашэ музыкант гупыр а зэманым Краснодар крайм и мызакъуэу, Совет Союз псом щыцIэрыIуэт: Москва зыкъыщагъэлъагъуэрт, республикэхэмрэ къалэхэмрэ концерт щатырт, фестивалхэм хэтт, адыгэ лъэпкъ макъамэхэр пластинкэхэм трагъатхэрт.
- — Дунейм зэрехыжрэ илъэс зыбжанэ дэкIами, Шэгудж Мыхьмуд цIыхухэм ящыгъупщакъым. — Нэхъапэхэми хуэдэу, цIыхубэм ар фIыуэ ялъагъу, Шапсыгъым и пшынауэ нэхъыфI дыдэхэм хабжэ. Абы и пшынэ еуэкIэр зыми зригъэхъулIэфакъым — укъэзыгъэуIэбжь зэчий къызэрымыкIуэ бгъэдэлът. Мыхьмуд игъэзащIэ дэтхэнэ пшыналъэри пылъхьэншэу къехъулIэрт, дэтхэнэ зы нотэри и пIэм иригъэувэрт, дэтхэнэ макъ хэIэтыкIари зыхыуигъащIэу. КъищынэмыщIауэ, Шэгуджым нэхъыжьхэм жаIэжу зэхиха макъамэхэр хуэсакъыу зэрызэрихьам и фIыщIэкIэ, кIуэдыжынкIэ зыхуэIуа щымыIэ лъэпкъ уэрэдхэмрэ макъамэхэмрэ хъума хъуащ. Абы хузэфIэкIащ щIэблэм папщIэ ахэр итхын. И лэжьыгъэфIхэмкIэ и цIэр тхыдэм къыхинащ, — жеIэ Дамир.
- Шапсыгъ макъамэхэм я хъумакIуэ Дамир и ныбжьыр зэрыхэкIуэтам къыхэкIыу хьэгъуэлIыгъуэхэм пшынэ щемыуэжми, цIыхухэр зыхуэныкъуэ музыкант Iэзэу къонэж. Адыгэ щэнхабзэмкIэ Мейкъуапэ щекIуэкIа дунейпсо фестивалым и лауреат хъуащ, тенджыз Iуфэм Iус шапсыгъхэм я Адыгэ Хасэмрэ Лазаревск адыгэ щэнхабзэмкIэ и IуэхущIапIэмрэ зэгъусэу къызэрагъэпэща «Бзэрабзэ, адыгэ пшынэ!» фестиваль-зэпеуэми пашэ щыхъуащ. Пшынауэ гъуазджэм япэ лъэбакъуэ хэзычэ ныбжьыщIэхэм я дежкIэ щхьэпэщ абы и Iэзагъымрэ зэфIэкIымрэ ялъагъун къудейр. Хабзэ хъуауэ, зэман-зэманкIэрэ абы къещтэ фIыуэ илъагъу Iэмэпсымэр. КъедэIуэну хуейхэр дауэ игъэщIэхъун?!
- — Дамир цIыху щэныфIэщ, гуапэщ, хуэныкъуэхэм ядоIэпыкъу, цIыхухэм пщIэ къыхуащI, лъэпкъ щэнхабзэр хъумэным, абы зегъэужьыным хэлъхьэныгъэфI хуищIащ, — жеIэ тенджыз Iуфэм Iус шапсыгъ адыгэхэмрэ я Жылагъуэ парламентым и унафэщI КIэкIыхъу Мэжид. — И гъащIэм щыщу IыхьэфI абы хухихащ ижь-ижьыж лъандэрэ адыгэхэм къадэгъуэгурыкIуэ макъамэ гъуазджэр хъумэным. Ди IуэхущIапIэр дэIэпыкъуурэ, Дамир студием щригъэтхащ аудиотхыгъэхэр (абы егъэзащIэ пасэрей макъамэрэ пшыналъэу 80-м щIигъу, куэд щIауэ и ныбжьэгъу, и лэжьэгъу пхъэцIычауэхэу Нэпсохэ Аслъэнрэ Шабанрэ и гъусэу) занщIэу цIыхубэм япхъуэтащ. Ахэр хъуащ адыгэ унагъуэ зыбжанэм хуэсакъыу щахъумэ макъамэ лъапIэ. Интернет сайтхэми абыхэм щIэупщIэшхуэ щаIэщ.
- НЫБЭ Анзор.