Апэнэс Астемыр: Си лъэпкъыр зыхуей- зыщыщIэхэр зыхызощIэ
2013-07-27
- «Адыгэ псалъэ» газетым и хьэщIэщым къытхуеблэгъащ Урысейми республикэми фIыуэ щацIыху уэрэджыIакIуэ, къэфакIуэ, театрымрэ киномрэ я артист Апэнэс Астемыр, абы и лэжьэгъухэу режиссер Къалэ Муратрэ сурэтыщI-сценограф Егоровэ Софиерэ.
- — Астемыр, уи лэжьэгъухэри уи гъусэу редакцэм фыкъызэреблэгъар ди гуапэщ. Иджыпсту зи ужь уит лэжьыгъэхэм къытхутепсэлъыхьыт.
- — Иджыблагъэ Москва концерт гукъинэж щыстащ. Абы къезгъэблэгъащ си ныбжьэгъухэр, къыздеджахэр, уэрэджыIакIуэ, къэфакIуэ, артист зэчиифIэхэр. Адыгэм и хабзэр, щэнхабзэр, къафэр, ди цIыхухэм я хьэл-щэн дахэхэр къызыхэщ зэныбжьэгъугъэм и концерт щIэщыгъуэ къыдэхъулIауэ жыпIэ хъунущ. Абы зыкърезыгъэхьэлIа журтхэми, куржыхэми, осетинхэми, урысхэми, нэгъуэщI лъэпкъхэми адыгэ уэрэдхэр къызэрыздыжаIар гуапэ сщыхъуащ. Макъамэм лъэпкъ зэхуэмыдэм щыщхэр дызэкъуегъэувэ, ди яку дэлъ зэныбжьэгъугъэр нэхъри егъэбыдэ.
- Концерт нэужьым адыгэбзэр зыджыну зыфIэгъэщIэгъуэн хъуахэр мащIэкъым. Къэбгъэлъагъуэмэ, «У адыгов обычай такой» уэрэдым хэт джэдлыбжьэ псалъэр зэхэзыха си ныбжьэгъур ар зищIысым щIэупщIащ. Ар зэрыдилъэпкъ шхыныгъуэр жесIащ. ИужькIэ си анэм джэдлыбжьэ, пIастэ, лэкъум, нэгъуэщI ерыскъыхэкIхэр ипщэфIщ, си ныбжьэгъухэр адыгэ хабзэм тету къедгъэблагъэри, дгъэхьэщIащ. Абыхэм ди шхыныгъуэхэр гурыхь ящыхъуащ.
- Илъэс зыбжанэкIэ узэIэбэкIыжмэ, Къэбэрдей-Балъкъэр, Къэрэшей-Шэрджэс, Адыгэ республикэхэм я къуажэхэм, курыт еджапIэхэмрэ сабий гъэсапIэхэмрэ концертхэр щыстащ. Щэнхабзэ и лъэныкъуэкIэ си лъэпкъыр зыхуей-зыщыщIэхэр зыхызощIэ. Налшык зэрызыкъыщызмыгъэлъагъуэрэ илъэсий ирокъури, и чэзууэ къызолъытэ Москва щекIуэкIа концертыр къэсшэну. Ар жэпуэгъуэм и пэхэм иредгъэхьэлIэну тедухуащ. Концертым къыхэсшэнущ Москва щыщ артист 25-рэ.
- Безруков Сергей и театрымрэ ЭстрадэмкIэ театрымрэ иджыпсту сыщолажьэ. КъищынэмыщIауэ, зэныбжьэгъухэм ГИТИС-р къэдуха нэужь, дэр-дэру спектаклхэр дгъэувын щIэддзащ. Зэгуэрым абы зыхузэфIэкI хьэрычэтыщIэ кърихьэлIэри, къыддэIэпыкъуащ. Абы и фIыщIэкIэ, «Жив» щIалэгъуалэ театрыр 2010 гъэм къызэIутхащ. Ар Москва и Правдэ уэрамым тетщ. Театрым и художественнэ унафэщIыр Урысейм щIыхь зиIэ и артист, ГИТИС-м дыщезыгъэджа Разуваев Максимщ.
- — Театр зыбжанэм ущылэжьэну гугъукъэ, Астемыр? Зыбгъэпсэхуну зэман бгъуэтыжрэ?
- — А упщIэр куэдым къызат. ФIыуэ плъагъу IэнатIэм ущыпэрыткIэ гупсэхугъуэрэ дэрэжэгъуэрэ ущигъащIэркъым. Арауэ къыщIэкIынущ лэжьыгъэм сыщIримыгъэшри. ИтIанэ, узыхэт гупми куэд елъытащ. Дызэкъуэту, зэгурыIуэ ди яку дэлъу апхуэдэщи, Iуэхухэри нэхъ мэкIуатэ.
- Пщэдджыжьым сыхьэти 9-м щыщIэдзауэ пщыхьэщхьэм сыхьэт 18.00 пщIондэ пыухыкIауэ дылажьэркъым. Пщыхьэщхьэм сыхьэт 19.00-м лэжьыгъэм иужь дихьэнкIи мэхъу е жэщым сыхьэт 12.00-м щIэ гуэрхэр ди щхьэм къыщихьэ щыIэщ. Сыхьэт бжыгъэ хэха, жэщ-махуэ дызэримыIэрагъэнщ куэдым дыщIыхунэсри. Щэнхабзэ IэнатIэ ущыпэрыткIэ, ущыжейм дежи гупсысэщIэхэр къоуш.
- — Уи уэрэдхэр щызэхуэхьэса «МелыIычхэм къралъэтыхь» альбомыщIэр иджыблагъэ къыдэбгъэкIащ. Абы и гугъу къытхуэщIыт.
- — Альбомым уэрэд 16 хэзгъэхьащ. Абы хэхуащ нэхъапэм жысIахэри уэрэдыщIэхэри. Абы щыщу «Моя Кабарда», «Пусть летают ангелы», «Лианэ», «Алия», «Прости за то» уэрэдхэм я макъамэри псалъэри зытхар сэращ.
- Си уэрэдхэм я нэхъыбэр адыгэм и хабзэ, щэнхабзэ, щыIэкIэ-псэукIэ, хьэл-щэн, гурыгъу-гурыщIэхэрщ зытеухуар. Лъэпкъым къыдэгъуэгурыкIуэ щэнхабзэ хъугъуэфIыгъуэхэр нэгъуэщIхэм я деж нэсхьэсынырщ си къалэн нэхъыщхьэр зыхэслъагъуэр.
- Дискыр дунейм къытехьэнымкIэ къыздэIэпыкъуахэу Гъуэт Аслъэн, ЛIыбзу Аслъэн, Дудар Аслъэн, Хъупсырокъуэ Мурат, Къэбэрдей Эммэ, Щыхьмырзэ Ахьмэд, Сансий Мурат, Щхьэгуэш Адэлбий, Новиковэ Еленэ, си адэ-анэм фIыщIэ яхузощI.
- — Мурат, зыкъэдбгъэцIыхурэ, уи Iуэхухэм укъытхутепсэлъыхьмэ ди гуа- пэщ.
- — Си адэ-анэр Налшык щопсэу. Москва ГИТИС-р къыщызухащ. Иджы абы сыкъэнауэ сыщолажьэ. Республикэм икIа щIалэхэр, Къэбэрдокъуэ Мурати Бэрбэч Аскэри къытхэту, дызэрыIыгъщ. Зы щIыналъэм икIауэ Москва щыIэхэр дызэрызэрыщIэр куэд и уасэщ. Астемыррэ сэрэ дызэдолажьэ. Немирович-Данченкэ Владимир, Станиславский Константин сымэ я цIэхэр зезыхьэ театрхэм сыщылэжьащ. Иджы «Жив» щIалэгъуалэ театрым сыщыIэщ. Театр проектхэм я зэпеуэхэм дыхохьэ, щIэхэм дытегушхуэурэ ди зэфIэкIхэм доплъыж. Къэбгъэлъагъуэмэ, иджыблагъэ Санкт-Петербург щекIуэкIа зэхьэзэхуэм дыхэтащ. Америкэм и режиссер икIи къэфакIуэ цIэрыIуэ Уоррен Карлайл «Чаплин» мюзиклыр егъэув. Москварэ Санкт-Петербургрэ зэфIэкI зиIэ и артистхэр Чаплин Чарли и ролым папщIэ зэпеуащ. А зэхьэзэхуэм Астемыр нэхъыфIу къыщалъытэри, роль нэхъыщхьэр къылъагъэсащи, текIуэныгъэр ди лэжьыгъэм къыпэкIуа ехъулIэныгъэфIу къыдолъытэ. Дэри дыкъэзыщIэ ди лъэпкъэгъухэри абы дрогушхуэ, дрогуфIэ. Къапщтэмэ, ди щIыналъэм нэхърэ Москва IуэхущIэхэмрэ лэжьыгъэщIэхэмрэ нэхъ ущытегушхуэфу, зыщупщытыфу апхуэдэщ.
- «Пэжщ, Къэбэрдей-Балъкъэрым и хьэуар нэгъуэщIщ, мыбы зыщыбгъэпсэхун хуейуэ аращ», — къыхохьэ псалъэмакъым хъыджэбз хьэщIэ Егоровэ Софие.
- — Софие, Къэбэрдей-Балъкъэрым иджы япэу укъакIуэу ара? Ди къалэмрэ цIыхухэмрэ дауэ къыпщыхъурэ?
- — Кином, театрым теухуа проектхэм щIэх-щIэхыурэ сыхохьэ. Къэбгъэлъагъуэмэ, Владикавкази лэжьыгъэ IуэхукIэ сыкъэкIуэну къысхуихуащ, спектакль щыдгъэувым. Кисловодск дэс си ныбжьэгъуми я деж сригъэблагъэри сыщыIащ. Ауэ мы щIыпIэм япэу сыкъакIуэу аращ. Къэбэрдей-Балъкъэрым, Кавказ Ищхъэрэм никIа щIалэхэмрэ хъыджэбзхэмрэ ГИТИС-м къыщыздеджащ. Абыхэм щIыналъэм щызекIуэ хабзэ дахэхэм я гугъу ящIу мызэ-мытIэу зэхэсхащ. Ахэр гъэщIэгъуэн сщыхъуащ икIи сыдахьэхащ. «У адыгов обычай такой», «Бэдынокъуэ» уэрэдхэр игъэзащIэурэ Астемыр къыщыфэкIэ лъэпкъ хабзэр, щIыналъэм ибгхэр, и щIыуэпс къулейр си нэгу къыщIыхьэрти, си нэкIэ зэзгъэлъагъуну сыщIэхъуэпсырт. Иджы ар къызэрызэхъулIар гуапэ сщыхъуащ. Къэбэрдей-Балъкъэр, Къэрэшей-Шэрджэс, Адыгэ республикэхэми лэжьыгъэ IуэхукIэ мы махуэхэм дыщыIащ. Кавказым исхэм хьэщIэхэр зэрагъэлъапIэр, псалъэкIэ мыхъуу, зыхэсщIащ. Урысейм хуэмыдэу, мыбы цIыхухъухэм цIыхубзым пщIэ хэха зэрыщыхуащIми гу лъыстащ. Псом хуэмыдэу фи лъэпкъ шхыныгъуэхэр гурыхь сщыхъуащ. Къэнэжыр ахэр зэрапщэфIыр зэзгъэщIэнырщ. Фи адыгэбзэр-щэ? Бзэ хьэлэмэтыщэщ. ЗэкIэ зэзгъэщIа псалъэ закъуэтIакъуэм иджыри къыхэзгъэхъуэну си мурадщ.
- — Ди упщIэхэм жэуап къызэрефтам папщIэ фIыщIэ фхудощI. Республикэм фыкъакIуэмэ, иджыри редакцэм фыкъыдогъэблагъэ. ЗэфIэкIрэ ехъулIэныгъэрэ фиIэну ди гуапэщ.
- Епсэлъар ТЕКIУЖЬ Заретэщ.
- Сурэтыр МАМИЙ Руслан трихащ.