Акъылым уасэ иIэкъым, гъэсэныгъэр гъунэншэщ
2013-05-30
- Белгород кооперацэмкIэ, экономикэмрэ правэмкIэ дэт университетым (БУКЭП) и къудамэу Налшык щыIэ еджапIэм зэIущIэ дахэ щекIуэкIащ. Ар теухуат БУКЭП-р къызэрызэIуахрэ мы гъэм илъэс 35-рэ зэрырикъум и щIыхькIэ къызэрагъэпэща, ЕрыскъыхэкIхэмкIэ XII дунейпсо студент фестивалым. Университетым Урысейм и къалэ зэмылIэужьыгъуэхэм щригъэкIуэкI а фестивалым куэдкIэ къыщхьэщыкIырт Налшык щыIэ къудамэм къызэригъэпэщар.
- Институтым и егъэджакIуэ, социальнэ, щэнхабзэ-гъэсэныгъэ лэжьыгъэмкIэ къудамэм и унафэщIым и къуэдзэ ХьэфIыцIэ Эльмирэ зэхиша зэIущIэр хухэхауэ щытащ адыгэ шхыныгъуэхэмрэ ахэр зэрапщэфI щIыкIэмрэ. Ди лъэпкъым ижь-ижьыж лъандэрэ къыдекIуэкI гъавэхэкIхэмрэ ерыскъыхэмрэ я гугъу щащIым, блэкIакъым адыгэ гъащIэм хэлъ щхьэхуэныгъэхэмрэ зыми емыщхь адыгэ хабзэм и зэхэлъыкIэмрэ.
- Къэбгъэлъагъуэмэ, Налшык КооперацэмкIэ дэт институтыр илъэс 12 хъуауэ БУКЭП-м и къудамэщ икIи лэжьыгъэшхуэ щокIуэкI. Къэралым щаубзыхуа мардэм къигъэув къалэн псори нэсу щагъэзащIэ, IэнатIэм щIэуэ къыхыхьэ Iуэху бгъэдыхьэкIэхэр и чэзум зи лэжьыгъэм хэзыпщэ, иджырей хъыбарегъащIэ технологиехэр Iэзэу къэзыгъэсэбэп институтым гулъытэ хэха хуещI щIалэгъуалэр Къэбэрдей-Балъкъэрым щыпсэу лъэпкъхэм я хабзэхэм, щэнхабзэм дегъэхьэхыным, гъэсэныгъэ тэмэм егъэгъуэтыным. Абы ипкъ иткIэ, ХьэфIыцIэ Эльмирэ игъэхьэзыра пшыхьым мыхьэнэшхуэ иIэт ныбжьыщIэхэм я лъэпкъ зэхэщIыкIым зегъэужьынымкIэ, щэнхабзэм хэгъэгъуэзэнымкIэ, игъащIэми адыгэм къыдекIуэкI, къэуат зыщIэлъ шхыныгъуэхэр зыхуэдэр, ахэр зэрапщэфIыр, Iэнэм зэрытрагъэувэм ехьэлIа хабзэхэр егъэщIэнымкIэ.
- НыбжьыщIэхэм ягъэлъагъуэхэр къапщытэну фестивалым кърагъэблэгъащ Белгород дэт университетым и къудамэу Налшык щыIэм и унафэщIым и къуэдзэ, педагогикэ щIэныгъэхэм я доктор, профессор Щоджэн ФатIимэт, кафедрэм и доцент Щомахуэ Розэ, Сатум, потребительскэ кооперацэм я лэжьакIуэхэм я профсоюзым и рескомым и Iэтащхьэ Бекъалды Маритэ, институтым и юрист Къардэн Анатолэ сымэ.
- Фестивалыр адыгэ джэгу дахэкIэ ныбжьыщIэхэм яублащ икIи кърихьэлIахэм фIэхъус гуапэкIэ зыхуагъэзащ.
- Адыгэ ерыскъыхэкIхэм я гугъу ящIын къыщыщIадзар, дауи, куэд щIауэ ди лъэпкъым къыдекIуэкI нартыхум и дежщ. Абы къыкIэлъыкIуэу ныбжьыщIэхэр тепсэлъыхьащ Iэнэм къытехьэ шхыныгъуэхэр къызыхащIыкI гъавэм, хадэхэкIым, пхъэщхьэмыщхьэм, нэгъуэщIхэми. Лым, шэм, хьэжыгъэм къыхэщIыкIа ерыскъыхэр нэхъыфIу ялъагъурт адыгэхэм. Абы папщIэ нартыху, гуэдз куэду ягъэкIыу зэрыщытар, жэм, мэл, джэдкъаз ягъэхъуу къызэрекIуэкIар ягу къагъэкIыжащ.
- Къэуат зыщIэлъ ерыскъыр ягъэхьэзырамэ, унагъуэр зэхэтIысхьэрэ IэфIу зэдэшхэу зэрыщытам нэмыщIкIи, ныбжьыщIэхэм ящыгъупщакъым адыгэр хьэщIэхуэфIу къызэрыгъуэгурыкIуар. Ди лъэпкъым хьэщIэм хуищI пщIэр дэнэ щIыпIи зэрыщаIуатэр жаIа нэужь, ахэр мащIэу пщафIэу зэрыщымытар къыхагъэщащ. Сыт щыгъуи «къакIуэ и Iыхьэ» жиIэурэ унагъуэм щIэсым къадэхуэн хуэдэу пщафIэрт адыгэ унэгуащэр. Абы папщIэ лы шыуа, гъэгъупцIа сыт щыгъуи иIэти, хьэщIэ къыхуэкIуа нэужь, унэгуащэм и пIастэр хьэзыр хъуху, дакъикъэ 15 — 20-кIэ ерыскъы IэфI зэмылIэужьыгъуэхэр зытет Iэнэ къиузэдырт. Ауэ щыхъукIи, апхуэдэ гъэхьэщIэкIэр унагъуэ хуэщIа-хуэмыщIакIэ зэхидзыртэкъым, я нэхъ къулейсызу къащыхъу унагъуэми хьэщIэу уихьамэ, яIэр пхузэблахырт.
- НыбжьыщIэхэм жаIэ апхуэдэ хъыбархэм я щыхьэтт фестивалыр щекIуэкI пэшым щегъэувэкIа Iэнэшхуэри. Студентхэм ягъэхьэзырат джэд лыбжьэ, кхъуейжьапхъэ, жэмыкуэ, джэш лыбжьэ, пIастэ, былымыл гъэва, бжьыныху шыпс, мэлыл гъэжьа, джэд гъэва, джэд гъэжьа, IэшрыI, кхъуей плъыжь, лэкъум, мэжаджэ, щIакхъуэ зэтеупIэщIыкI, дэлэн, зэкIэрыс, хьэлыуэ, тхъурыжь, махъсымэ… Уеблэмэ щхьэщIэлъэныкъуэ гъэвари нышу къытрагъэуват. А псори щагъэлъагъуэм, щIалэхэмрэ хъыджэбзхэмрэ жаIэжащ ахэр зэрагъэхьэзырымрэ зи гъусэу Iэнэм яхьымрэ.
- НыбжьыщIэхэр къеджащ адыгагъэм, лъэпкъым, адыгэ пщащэм теухуа усэхэм. Апхуэдэуи къыддэгъуэгурыкIуэ псалъэжьхэри лъэныкъуэкIэ къагъэнакъым, апхуэдэу 100-м нэблагъэ зэпадзыжу студентхэм жаIащ. Утыкум щекIуэкI Iуэхум къыхашащ пэшым щIэсхэри, махуэхэм, мазэхэм я цIэхэр адыгэбзэкIэ жаIэурэ джэгу-зэпеуэ ирагъэкIуэкIащ.
- Фестивалым и кIэухым студент щIалэгъуалэм къагъэлъэгъуащ адыгэ хьэгъуэлIыгъуэм и зы Iыхьэ — унэишэр. Адыгэ джэгумрэ уэредадэмрэ щызэхэухуэна а теплъэгъуэ дахэр пшыхьым гуIэфIтещIэж хуэхъуат.
- Ялъэгъуа псоми арэзы зэрищIар, адыгэ хабзэм щыщ Iыхьэхэр дахэу утыку къызэрырахьар жаIащ а псоми набдзэгубдзаплъэу якIэлъыплъа къэпщытакIуэ гупым щыщхэм.
- — Iуэхур къызэзыгъэпэщахэми хэтахэми фIыщIэ фхузощI, — жиIащ Щоджэн ФатIимэт. — Сыт щхьэкIэ жыпIэмэ, мыр и чэзу дыдэу къехьэжьа хъуащ. Адыгэ хабзэмрэ бзэмрэ цIыхухэм тIэкIу IэщIыб щащI мы зэманым ди сабийхэр абы зэрыщIэтпIыкIыр икъукIэ хъарзынэщ. Ди жагъуэ зэрыхъущи, ныбжьыщIэхэр къэгъэнауэ, адэ-анэ куэдми къыбжаIэфынукъым нобэ цIыкIухэм зэхыдагъэха мазэхэм, махуэхэм адыгэбзэкIэ зэреджэр. Илъэс 32-рэ хъуауэ мы еджапIэм щылажьэ ХьэфIыцIэ Эльмирэ къызэригъэпэща Iуэхум уасэ иIэкъым жыпIэкIэ ущыуэнукъым — дэ нобэ тлъэгъуащ цIыхухэм хуэм-хуэмурэ яIэщIэхуж, адыгэпсэр зыхуэзэша теплъэгъуэхэр.
- Щоджэн ФатIимэт къыхигъэщащ еджапIэм щекIуэкI факультатив дерсхэм адыгэ, балъкъэр хабзэхэр щадж сыхьэтхэр хэгъэхьэн зэрыхуейр.
- Белгород кооперацэмкIэ, экономикэмрэ правэмкIэ дэт университетым и къудамэу Налшык щыIэм и унафэщI, педагогикэ щIэныгъэхэм я доктор, профессор Щоджэн Ахьмэд къыщыпсалъэм жиIащ Урысейм псэкупсэ тхьэмыщкIагъэр къыщылъыса мы лъэхъэнэм лъапIэныгъэ куэд зэрытфIэкIуэдар, ахэр къэгъэщIэрэщIэжынымкIэ еджапIэхэм къалэнышхуэ я пщэ къызэрыдэхуэр.
- — Нобэ екIуэкIа зэIущIэр ди еджапIэ нэхъыщхьэм — Белгород дэт университетым — и илъэс 35-р зэригъэлъапIэм хухэхащ, — жиIащ Щоджэным. — Апхуэдэ фестивалхэр иджыпсту абы и къудамэ псоми щокIуэкI. ИужькIэ, мэкъуауэгъуэм, а псори зэхыхьэнурэ Белгород къалэм махуэшхуэ щызэхаублэнущ. Ди къудамэм къыбгъэдэкIыу абы хэтынухэм мы гупыр хэгъэхьэн зэрыхуейм шэч хэлъкъым. Сыту жыпIэмэ, нобэ дахэу, екIуу, купщIафIэу утыку кърахьащ адыгэм и дуней тетыкIэр, къыдекIуэкI хабзэхэр, псалъэ Iущхэр, щэнхабзэр, ерыскъы IэфIхэр.
- Щоджэн Ахьмэд къыхигъэщащ егъэджэныгъэ мардэм къызэщIиубыдэ Iуэхугъуэхэм нэмыщI, республикэм ис лъэпкъитIым я хабзэхэр студентхэм егъэджыным мыхьэнэшхуэ зэриIэр. Абы папщIэ ХьэфIыцIэ Эльмирэ хуэдэ, зи IэнатIэм хуэIэзэ егъэджакIуэ гъуэзэджэхэр зэраIэр къыхигъэщащ.
- — Ди институтыр БУКЭП-м нэхърэ нэхъыжьщ, — къыпищащ адэкIэ унафэщIым. — Илъэс 48-рэ и пэкIэ егъэджэныгъэ Iуэхур кърахьэжьащ кооператив училищэу, итIанэ ПТУ, техникум хъуащ, 2001 гъэ лъандэрэ БУКЭП-м и къудамэу Налшык щолажьэ, Урысей Федерацэм и экономикэ еджапIэ нэхъыщхьэхэм я нэхъыфIхэм хабжэу. СызэреплъымкIэ, абы и пщIэри, и лэжьыгъэри зыIэтхэм ящыщщ нобэ екIуэкIа фестивалым хуэдэхэр.
- КъэпщытакIуэ гупым хэтхэм къыхагъэщащ жыджэру зыкъэзыгъэлъэгъуа студентхэу ЗыщIэж Заирэ, ТIатIым Каринэ, Ансыкъуэ Заринэ, Сэмэгу Анзор, Темырчы Мухьэмэд, Хэжь Аскэр сымэ.
- ЕгъэджакIуэхэм я лэжьыгъэм хуаIэ бгъэдыхьэкIэмрэ жэуаплыныгъэмрэ къэзыгъэлъагъуэ, студент гъащIэр нэгузыужь, купщIафIэ зыщI фестиваль хъуащ ХьэфIыцIэ Эльмирэрэ абы и гъэсэнхэмрэ къызэрагъэпэща пшыхьыр. Нэхъыщхьэращи, мы Iуэху щхьэпэм мыхьэнэшхуэ иIэщ къыдэкIуэтей щIэблэр лъэпкъым и бын пэжу гъащIэм хэгъэувэнымкIэ, щIэныгъэм къыдэкIуэу гъэсэныгъэ яхэлъхьэнымкIэ, лъэпкъ хабзэмрэ нэмысымрэ тету псэунымкIэ.
- НэщIэпыджэ Замирэ.