ЛIэщIыгъуэхэм къапхокI
2018-11-03
- — ЦIыхубэ зэкъуэтыныгъэм и махуэм дэ дыхешэж Урысейм и дежкIэ хуабжьу гугъуу, хэбгъэзыхьмэ, псэзэпылъхьэпIэу щыта зэманым. 1603 гъэм къыщIидзэри, илъэсищкIэ уэгъу гуащIэ щыIащ, къэкIыгъэ псори зэхисхьэу. Абы Iуэхур хуабжьу зэщIигъэплъащ. ЦIыху мэжэщIалIэхэм щIыпIэ-щIыпIэхэм зы-къыщаIэтырт. Абыхэм ящыщ зыт Болотниковым къызэщIиIэтахэр. Нэхъ хьэлъэжу къэралым къытегуплIащ чристэн члисэр зэрызэкIэщIэкIар.
- Урысейр, жыпIэнурамэ, кIэрыутIыпщ хъуат. Пащтыхьу увхэр е езыхэм я ажалкIэ лIэрт, е яукIырт. ИужькIэ властыр Iэрыхьащ «Восьмибоярщина» жыхуаIэм. Ауэ а гупыр езыхэр зэгурыIуэжыртэ-къым. Нэхъыбэр, а лъэхъэнэм щыIа гугъуехьхэр къагъэсэбэпурэ, Урысейм хуабжьу къыхуеIэ ПольшэмкIэ еплъэкIырт. Апхуэдэуи хъуащ. А къэралым къыщыкъуэкIыжащ Лжедмитрий Езанэр — «зэуэзэпсэу къэхъужа» пащтыхьыкъуэр. АрщхьэкIэ ар ауэ жыжьэуи Грозный Иван и къуэтэкъым, атIэ монах щIэпхъуэжа Отрепьев Гришэт. Пэжщ, жыжьэ нагъэсакъым — гуп щIыгъуу Урысейм къэкIуэну хуежьауэ яукIащ.
- Мыгувэу къыкъуэкIащ Лжедмитрий ЕтIуанэри. Боярхэр ядэIэпыкъуурэ, ар Москва къэсащ. Къэралыр лыхь зэрыпхъуакIуэхэм яубыдат. Зэрыхьзэрий зэман зыфIаща а лъэхъэнэ гугъум Iуэхушхуэ зэфIагъэкIащ чристэн дин лэжьакIуэ Минин Кузьмарэ джыназ Пожарский Дмитрийрэ. Абыхэм цIыхубэр зэщIагъэуIуэри, 1612 гъэм жэпуэгъуэм и 22-м (щэкIуэгъуэм и 1-м) Китай-къалэр яубыдащ, абы и ужькIэ Кремлри къащтащ. Жэпуэгъуэм и 24-м (щэкIуэгъуэм и 3-м) Польшэм къикIа зэрыпхъуакIуэхэм зыкъатащ. Ахэр ирахужьэжащ, къэралыр щхьэхуит хъужащ. 1613 гъэм мазаем и кIэм пащтыхьу хахащ илъэс 16 зи ныбжь Романов Михаил.
-
ПсынщIэу къэтIуэта щхьэкIэ, Iуэхухэр апхуэдэу тыншу екIуэкIакъым. Мыбдежи тхыдэр зэхьэкIа щыхъуащ. Тхыдэм, апхуэдэу литературэ лэжьыгъэхэм къазэрыхэщымкIэ, къэралыр хуит къэщIыжыным икIи ар зэфIэгъэувэжыным нэхъыбэу хэлIыфIыхьар Черкасский Къанщауэщ (Дмитрий). Ауэ ар нэгъуэщI лъэпкъым зэрыщыщым къыхэкIыу, Мининымрэ Пожарскэмрэ щыбгъэдагъэувакъым а тIум хуащIа фэеплъым. Абы щыгъуэми, Москва хуит къэщIыжыным теухуа Iуэху нэхъ гугъум икIи псори зэлъытам пэрытар Черкасскэ пщыращ. И пщIэр апхуэдизу лъагэти, 1613 гъэм Урысейм и пащтыхь хъуну арат нэхъ Iэмалышхуэ зиIар. АрщхьэкIэ езым идакъым, урыс лъэпкъым къызэрыхэмыкIар тегъэщIапIэ ищIри.
- 1612 гъэм и бжьыхьэм Урысейм щекIуэкIа Iуэхухэр ягъэлъапIэу щытащ зыкъомрэ. Ауэ ари нэхъыбэу диным пыщIа гуфIэгъуэу къалъытэрт.
- Иджы дгъэлъапIэ махуэр къагъэщIэрэщIэжын папщIэ псалъэмакъышхуэ екIуэкIащ.
- Зым и дежкIи щэхукъым Октябрь социалист революцэм и махуэр Iуахын папщIэ ар къызэрагупсысыжар. Иджыри къэс политологхэмрэ политикэ лэжьакIуэхэмрэ щэкIуэгъуэм и 4-м дгъэлъапIэ гуфIэгъуэм зэреплъыр зэтехуэркъым. Япэ дыдэу щэкIуэгъуэм и 4-р ЦIыхубэ зэкъуэтыныгъэм и махуэу ягъэувыну 2004 гъэм и фокIадэм къыхилъхьащ Урысейм и Дин зэхуаку советым. Ар диIыгъащ Думэм Лэжьыгъэмрэ социальнэ политикэмкIэ и комитетым. 2004 гъэм щэкIуэгъуэм и 24-м УФ-м и Лэжьыгъэ кодексым зэхъуэкIыныгъэхэр хэлъхьэным теухуа хабзэгъэув проектыр Думэм къыщыхалъхьащ. Абы къыщыгъэлъэгъуат Октябрь социалист революцэм и махуэ щэкIуэгъуэм и 7-мрэ Конституцэм и махуэ дыгъэгъазэм и 12-мрэ Iуахыу илъэсыщIэ зыгъэпсэхугъуэм хагъэхъуэну, апхуэдэу щэкIуэгъуэм и 4-р гуфIэгъуэ махуэу ягъэувыну.
- А псоми къытедмыгъэзэжми хъунут, арщхьэкIэ иджыри куэд щIоупщIэ щэкIуэгъуэм и 4-м дгъэлъапIэр зищIысым. Сыт хуэдэу щымытами, цIыхухэм я нэхъыбэм зэреупщIам къигъэлъэгъуащ Урысейм щыпсэухэм я нэхъыбэм (процент 63-м) щэкIуэгъуэм и 7-р зэрамыгъэлъэпIэжыр зэрамыгуапэр.
- Сэмэгу политикэ къарухэм жаIэ мы махуэр къулейсызхэмрэ къулейхэмрэ, ягъэпщылIхэмрэ гъэпщылIакIуэхэмрэ зэгъэкIужыным хущIэкъун мурадкIэ ягъэувауэ. АрщхьэкIэ ухущIэкъу къудейкIэ Iуэхур зэфIэкIыркъым.
- Сыт хуэдэу щымытми, щэкIуэгъуэм и 4-м хуэфащэщ нэхъ хэкъузауэ Урысейм щагъэлъапIэ махуэхэм ящыщ хъуну.
- Шал Мухьэмэд.