Мыпхуэдэ лъэхъэнэ щыIэжынукъым
2022-01-20
- КъБР-м и Iэтащхьэ КIуэкIуэ Казбек иригъэкIуэкIащ Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэр къызэрызэрагъэпэщрэ илъэси 100 зэрырикъум зыхуэгъэхьэзырынымрэ егъэкIуэкIынымкIэ къызэгъэпэщакIуэ комитетым хэтхэм я зэIущIэ.
- Абы кърихьэлIащ КъБР-м и Парламентым и УнафэщI Егоровэ Татьянэ, КъБР-м и Правительствэм и УнафэщI Мусуков Алий, УФ-м и Президентым и лIыкIуэу Ипщэ Федеральнэ округым щыIэм и аппаратым и федеральнэ инспектор нэхъыщхьэу КъБР-м щыIэ Мэкъуауэ Тимур, министерствэхэмрэ ведомствэхэмрэ я лIыкIуэхэр, щIыналъэхэм я Iэтащхьэхэр.
- ЗэIущIэр къыщызэIуихым КъБР-м и Iэтащхьэ КIуэкIуэ Казбек жиIащ: «Псом япэрауэ, сынывохъуэхъу Къэбэрдей-Балъкъэрым и илъэсищэр щыдгъэлъэпIэну гъэм дызэрыхэбэкъуамкIэ. ЩIышылэм и 16 махуэр пэщIэдзэ хуэхъуащ Къэбэрдей-Балъкъэрым къикIуа лIэщIыгъуэ гъуэгуанэм, мы гъэм дгъэлъэпIэну махуэщIым. Къэбэрдей-Балъкъэрым автоном область щигъуэта лъэхъэнэм мыхьэнэшхуэ иIащ адыгэхэмрэ балъкъэрхэмрэ я дежкIэ икIи адэкIэ зэгъусэу я экономикэм, псэукIэм, щэнхабзэм зегъэужьынымкIэ, лъэпкъ хъугъуэфIыгъуэхэр, хабзэмрэ бзэмрэ хъумэнымкIэ IэмалыщIэхэр къахукъуэкIащ».
- — Къетхьэжьа Iуэхум и мыхьэнэр псоми къагурыIуэу, абы ди зэкъуэтыныгъэм, дзыхь зэхуэщIыным, лIакъуэхэр зэпыщIэным теухуауэ игъэзащIэ къалэныр, ди ехъулIэныгъэхэм я инагъыр, ахэр зэдгъэхъулIэн папщIэ дызэрыс къэралыгъуэм къытхуищIар гупсысэ нэхъыщхьэу щыпхышауэ щытын хуейщ республикэм и илъэси 100-м теухуауэ щыIэну дауэдапщэ псоми. Махуэшхуэм зыхуэгъэхьэзырынри къызэгъэпэщынри ди жылагъуэр нэхъри зэкъуэувэным, республикэм и зыужьыныгъэм къаруущIэ хуэхъунущ, — дыщIигъуащ КIуэкIуэм.
- Абы къыхигъэщащ гуфIэгъуэ дауэдапщэхэм я мызакъуэу, зыIэрыдгъэхьа ехъулIэныгъэхэми гулъытэ яхуэщIын зэрыхуейр. «Куэд къыдэхъулIащ. Абыхэм ящыщщ Къэбэрдей-Балъкъэрым и тхыдэм школипщI зэгъусэу щаухуа лъэхъэнэ зэрыхэмытар, Бахъсэн псызэхуэхьэсыпIэр, Кавказ Ищхъэрэм щынэхъ ин дыдэ поликлиникэ, онкологие диспансер, щIалэгъуалэ зэчиифIэхэм я уардэунэ зэрыдухуэр, нэгъуэщIхэри. Абыхэм мыхьэнэшхуэ яIэщ икIи ар зи ужь дитхэм я Iыхьэ мащIэщ. Апхуэдэщ гъуэгущIэхэр зэрытетлъхьэр, къуажэхэм псы зэрыкIуэ бжьамийхэр щIэкIэ зэрыщызэтхъуэкIыр, щэнхабзэмкIэ унэхэр жылэхэм зэрыдэтщIыхьыр, Къэбэрдей-Балъкъэрыр бюджет ахъшэкIэ къызэрызэдгъэпэщыр. Иджыпсту диIэ мылъкум хуэдэ зэи дбгъэдэлъакъым. Ар зи фIыщIэр ди лъахэм ис гуащIэрыпсэухэрщ, Президентым иубзыхуа лъэпкъ проектхэр гъащIэм хэпщэным зи къару езыхьэлIэхэрщ. Илъэсищэм ирихьэлIэу экономикэ ехъулIэныгъэшхуэхэм дызэрыхуэкIуари ди лэжьакIуэшхуэхэм я фIыгъэщ, Президентым сытым дежи зи гугъу ищI — цIыхухэм я псэукIэр егъэфIэкIуэным — дэри лъэ быдэкIэ дызэрыхэувэфар къызыпэкIуар абыхэм я гуащIэрщ. 2022 гъэм зэхъуэкIыныгъэфI куэд диIэнущ икIи ар Къэбэрдей-Балъкъэрым ис дэтхэнэ зы цIыхуми зыхищIэнущ», — жиIащ КIуэкIуэ Казбек.
- — Къыхэгъэщыпхъэщ я лъахэр къызэрыунэхурэ илъэси 100 зэрырикъур ди къуэш республикэхэми – Къэрэшей-Шэрджэсымрэ Адыгеймрэ — зэрагъэлъапIэр. Сыхуейт Темрезов Рашидрэ КъумпIыл Муратрэ гуфIэгъуэ Iуэхухэр зэгъусэу Москва щедгъэкIуэкIынымкIэ жэрдэм къызэрыхалъхьам щхьэкIэ фIыщIэ яхуэсщIыну. Мы Iуэху дахэхэр Президентым 2022 гъэр Урысейм ис лъэпкъхэм я щэнхабзэ хъугъуэфIыгъуэхэм и илъэсу зэригъэувам зэрытехуами мыхьэнэшхуэ иIэщ, — къыхигъэбелджылыкIащ республикэ Iэтащхьэм.
- КIуэкIуэм зэIущIэм щIэсхэр къыхуриджащ илъэсищэр гъэлъэпIэным зыхуэгъэхьэзырыным иджы къыщыщIэдзауэ иужь ихьэну, лэжьыгъэшхуэ къазэрыпэщылъым хуэмыбэлэрыгъыну.
- Мэлыжьыхьым и кIэхэм Къэбэрдей-Балъкъэрым и махуэхэр ФедерацэмкIэ Советым щекIуэкIынущ. Урысей Федерацэм ЩэнхабзэмкIэ и министерствэм и гъусэу Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэм и махуэхэр фокIадэм Москва къызэрыщызэрагъэпэщынум теухуа планыр яубзыху. Абы ирихьэлIэу Къэрэшей-Шэрджэсымрэ Адыгей Республикэмрэ я гъусэу ди илъэси 100-м теухуа гуфIэгъуэ дауэдапщэхэр къалащхьэм щызэхэтынущ.
- КъБР-м щэнхабзэмкIэ и министр Къумахуэ Мухьэдин зэIущIэм зэрыщыжиIамкIэ, Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэр къызэрызэрагъэпэщрэ илъэси 100 зэрырикъум зыхуэгъэхьэзырынымрэ егъэкIуэкIынымкIэ Iуэхухэр мы илъэсым къриубыдэу екIуэкIынущ, 2020 — 2022 гъэхэм ятещIыхьауэ федеральнэ къызэгъэпэщакIуэ комитетым зэрызэхилъхьам тету.
- 2022 гъэм щэнхабзэ Iуэхугъуэхэмрэ спорт зэхьэзэхуэхэмрэ къызэрагъэпэщынущ. Абы хохьэ театр теплъэгъуэхэр, волонтер акцэхэр, ерыскъыхэкI, мэкъумэш гъэлъэгъуэныгъэхэр, лъахэм, тхыдэм теухуа музей экспозицэхэр, щIалэгъуалэ фестивалхэр, тхылъыщIэхэр къыдэгъэкIыныр, фильмхэр техыныр, нэгъуэщIхэри.
- КъБР-м и Iэтащхьэм 2021 гъэм къыдигъэкIа унафэм ипкъ иткIэ, «Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэр къызэрызэрагъэпэщрэ илъэси 100 ирокъу» медаль ягъэхьэзыращ, апхуэдэуи «Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэр къызэрызэрагъэпэщрэ илъэси 100 ирокъу» дыжьыным къыхэщIыкIа ахъшэ жьгъей Урысей Банкым къыдигъэкIащ. Махуэшхуэм и эмблемэри яубзыхуакIэщ. Иджы илъэсищэм теухуа эскиз нэхъыфIыр къыхэхынымкIэ сабий зэпеуэр йокIуэкI, Къэбэрдей-Балъкъэрым теухуа уэрэд нэхъ дахэ зэхэлъхьэным зэчий зыбгъэдэлъ цIыхухэр йолэжь.
- Къэбэрдей-Балъкъэрыр илъэси 100 зэрырикъум зэрызыхуагъэхьэзырымрэ зэрекIуэкIынумрэ къыщагъэлъэгъуэну сайт щхьэхуэ ягъэпсащ, абы дяпэкIэ тхыгъэхэмрэ сурэтхэмрэ иралъхьэ.
- Зэхуэсым щыжаIащ КъБР-м и Архив къулыкъущIапIэм сурэтхэмкIэ зэхэгъэува гъэлъэгъуэныгъэ екIу къызэрызэригъэпэщынур, республикэм и къэралыгъуэр илъэси 100 зэрырикъум теухуа дэфтэрхэр щызэхуэхьэса тхылъ къызэрыдигъэкIынур. КъБР-м граждан, жылагъуэ IуэхущIапIэхэм ядэлэжьэнымрэ лъэпкъ IуэхухэмкIэ и министерствэм шыщхьэуIу — фокIадэ мазэхэм ирихьэлIэу лъэпкъ лагерым ныбжьыщIэхэр щызэхуишэсынущ, апхуэдэуи лъэпкъ-щэнхабзэ зэгухьэныгъэхэм я фестиваль иригъэкIуэкIынущ. Абы я зэфIэкI щагъэлъэгъуэнущ лъэпкъ-щэхнабзэ центру республикэм щылажьэ 14-м. КъБР-м и Лъэпкъ музейм къыщызэIуахынущ блэкIа лIэщIыгъуэм къыхэна экспонат телъыджэхэм я гъэлъэгъуэныгъэ, декоративно-прикладной гъуазджэхэмкIэ иджырей IэщIагъэлIхэм я лэжьыгъэхэр щагъэлъэгъуэн утыку. Апхуэдэуи Къэбэрдей-Балъкъэрым и махуэшхуэхэм ирихьэлIэу кърата саугъэтхэмрэ тыгъэхэмрэ щызэхуэхьэса гъэлъэгъуэныгъэ екIуэкIынущ. Изобразительнэ гъуазджэмкIэ музейм щызэхэтынущ ди сурэтыщI цIэрыIуэхэм я IэдакъэщIэкIхэр щызэхуэхьэса гъэлъэгъуэныгъи. КъБР-м и юбилейм теухуа зэхуэс нэхъыщхьэр МузыкэмкIэ театрым щекIуэкIынущ. КъищынэмыщIауэ, юбилей махуэшхуэм теухуа щэнхабзэ зэхыхьэ телъыджэр къызэрагъэпэщын папщIэ режиссер гупхэр Москва кърашынущ. А гуфIэгъуэ пшыхь иным хэтынущ республикэм и артистхэмрэ творческэ гупхэмрэ, урысей эстрадэм хэт уэрэджыIакIуэхэмрэ къэфакIуэхэмрэ. А махуэхэм хэгъэгум щыхьэщIэнущ Москва, Урысейм и щIыналъэ зэмылIэужьыгъуэхэм къикIа хьэщIэ лъапIэхэр. Пшыхьыр зэхуащIыжынущ лазер шоухэмрэ хьэрэкIытIэ зэмыфэгъухэмкIэ.
- КъБР-м цIыхухэр егъэджэнымкIэ, щIэныгъэмрэ щIалэгъуалэм я IуэхухэмкIэ и министерствэм мэлыжьыхьым къыщыщIэдзауэ мэкъуауэгъуэ пщIондэ «Iуэху гуапэу 100» проектыр игъэзэщIэнущ, абы кърашэлIэнущ волонтерхэр икIи социальнэ акцэхэр къызэрагъэпэщынущ. КъБР-м СпортымкIэ и министерствэм волейболымкIэ, стIолыщхьэ теннисымкIэ, футболымкIэ щIыналъэ зэхуаку турнирхэр, нэгъуэщI спорт лIэужьыгъуэхэмкIэ зэпеуэхэр иригъэкIуэкIынущ.
- Къумахуэ Мухьэдин къызэхуэсахэм я пащхьэ кърихьащ Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэм и махуэхэр Москва зэрыщекIуэкIынум теухуа планыр, абы УФ-м щэнхабзэмкIэ и министр Любимовэ Ольгэ и нэIэ щIэту къулыкъущIэхэр зэман гъунэгъум иджыри зэ хэплъэжынущ. Къэбэрдей-Балъкъэрым, Къэрэшей-Шэрджэсым, Адыгей Республикэм я махуэхэр Къэрал Кремль Уардэунэм къыщызэIуахыну я мурадщ. Абы иужькIэ махуитIкIэ къалащхьэм и утыку нэхъыщхьэхэм, гъэлъэгъуэныгъэ залхэм щэнхабзэ зэхыхьэхэр щекIуэкIынущ хэгъэгуищым я уэрэджыIакIуэхэмрэ къэфакIуэхэмрэ, сурэтыщIхэр хэту. Москва и центральнэ музейхэм ящыщ зым къыщызэIуахынущ КъБР-м и Лъэпкъ музейм и хъумапIэм хэлъ экспонатхэмрэ декоративно-прикладной гъуазджэхэмкIэ иджырей IэщIагъэлIхэм я лэжьыгъэхэмрэ щызэхуэхьэса гъэлъэгъуэныгъэ.
- А махуэхэм Горькэм и цIэр зезыхьэ паркым «Къэбэрдей-Балъкъэрым фрегъэблагъэ» IуэрыIуатэ-этнографие махуэшхуэ щызэхашэнущ, абы къыщызэIуахынущ щIалэгъуалэ джэгухэр, лъэпкъ шхыныгъуэхэр, республикэм и декоративно-прикладной гъуазджэр, нэгъуэщIхэри щаIэтыну утыкухэр. Ди лъахэм и спектакль нэхъыфIхэр щагъэлъэгъуэнущ Чеховым и цIэр зезыхьэ МХАТ-м, Вахтанговым и цIэр зезыхьэ ГАТ-м.
- ЗэIущIэм щыжаIахэм ипкъ иткIэ, КъБР-м и Iэтащхьэ КIуэкIуэ Казбек къулыкъущIэхэм пщэрылъ зыбжанэ ящищIащ, абыхэм ящыщщ «КъБР-р илъэси 100» дамыгъэр жыджэру дэни къыщагъэсэбэпыну, творческэ гупхэр Iуэхум хуэхьэзыру щытыну. Апхуэдэуи программэм хагъэхьэжыну унафэ ищIащ илъэси 100-м и сквер къызэIухыныр, УФ-мрэ КъБР-мрэ я къэрал ныпхэр лъагэу щыфIадзэн щIыпIэхэр къыхахыну. Къызэхуэсахэм гу лъаригъэтащ махуэшхуэм ирихьэлIэу ягъэпса Iуэху псоми фIагъ лъагэ яIэу и чэзум утыку кърахьэну.
- «Лэжьыгъэу къытпэщылъыр мащIэкъым, Iуэхугъуэ куэд едгъэкIуэкIын хуейщ, зы мэскъали гулъытэншэ тщIы хъунукъым. СыныволъэIу а псоми набдзэгубдзаплъэу фыхущытыну, и мыхьэнэр зыхэфщIэну. Фэрэ дэрэ къэдгъэщIэнум мыпхуэдэ лъэхъэнэ хэтыжынукъым. Ар хуабжьу пщIэшхуэщ икIи жэуаплыныгъэ ин зыпылъщ. КъищынэмыщIауэ, республикэм и етIуанэ лIэщIыгъуэм игъуэтыну зыужьыныгъэми и къаруушхуэщ. А Iэмалыр сэбэпынагъышхуэ пылъу къэдвгъэгъэсэбэп ди зэкъуэтыныгъэр гъэбыдэнымкIэ, экономикэмрэ псэукIэмрэ нэхъри зедгъэужьынымкIэ», — жиIащ КIуэкIуэм зэIущIэм и кIэухым.
- НэщIэпыджэ Замирэ.