КъэкIыгъэцIэхэр
2021-02-20
- Бжэндэхъупэж — Василёк синий. Удз лIэужьыгъуэщ. Зы гъэкIэ е гъитIкIэ къокI. ЗанщIэу докIей, и пкъым сантиметр 30 — 60 и лъагагъщ, цы щабэ тетщ, къудамэ къытокIэ. И тхьэмпэхэр бгъузэщ, сантиметри 5 — 10 я кIыхьагъщ. Къудамэ щхьэкIэхэм гъэгъа къащхъуэхэр, щхьэ цIыкIуу зэхэту, гъэмахуэм къапедзэ. КъэкIыгъэм лъабжьэ ищIхэр инкъым, псыгъуэщ. Сэхураным ещхь и жылэ цIыкIухэр гъэмахуэкIэм, бжьыхьэм мэхъу.
- Бжэндэхъупэжым ущрохьэлIэ губгъуэхэм, щIыжьхэм, жыг хадэхэм, куэншыб идзыпIэхэм.
- Бжэнкъурэ — Головчатка гигантская. Илъэс бжыгъэкIэ къэкI удз лъагэщ. Къудамэ куэд къызытемыкIэ ипкъ кумылэншэр метр 1,5-рэ — 2-кIэ докIей. Щхьэуэ зэхэт гъэгъа хужьыфэхэр мэкъуауэгъуэм — бадзэуэгъуэм къудамэ къэс къыпедзэ. Лъабжьэ гъум-кIыхь ещI. И тхьэмпэхэр инщ, лэдэх яIэщ, цы ятетщ.
- Бжэнкъурэм куэду ущыхуозэ бгыщхьэхэм щыIэ, удз лъагэ къыщыкI мэкъупIэхэм. Iэщым яшхыркъым, мэкъум и бэвагъыр егъэмащIэ. Ауэ силосу иплъхьэмэ, Iэщым фIыуэ яшх. Бжьэхэм фо къыхах.
- Бад — Ладанник крымский. Гъурц лIэужьыгъуэщ, и лъагагъыр сантиметр 40 — 60-м нос. Бадым и тхьэмпэхэр хъурей-кIыхьхэщ. Гъатхэм гъэгъа пшэплъыфэхэр сантиметри 2 я инагъыу къыпедзэ. Гъурцым ипкъхэр занщIэу докIей, лъабжьэшхуэ ещI. Нэхъыбэу къыщокI мэз лъапэхэм, джабэхэм, гуэрэну зэхэту ухуозэ. КъэкIыгъэр, и дахагъэм папщIэ, паркхэми щагъэкI.
- БажэкIэ — Мышей сизый, щетинник сизый. Зы гъэкIэ къэкI удз лIэужьыгъуэщ. Ипкъ занщIэу дэкIейм и лъагагъыр сантиметр 40 — 60 мэхъу. И бзийхэр бгъузэ-кIыхьщ. БажэкIэм, лъэхъцым ещхьу, лъабжьэ псыгъуэ кIыхь куэд ещI. Пкъыхэм я щхьэкIэхэм, щхьэмыжым ещхьу зэхэт, цы гъуэплъыфэ зыпыт гъэгъахэр къапедзэ гъэмахуэм. ГъэмахуэкIэм, бжьыхьэпэм, хум ещхьу, бажэкIэ жылэхэр мэхъу. Хадэхэм, хьэсэхэм, губгъуэхэм, жыг хадэхэм, зэран къахьу, куэду къыщокI. Псом хуэмыдэу бажэкIэм зыщеубгъу пщIэгъуэ зэманым удзыжьхэм зэщIащтэ нартыху, сэхуран, жэгундэ хьэсэхэм. БажэкIэр Iэщым фIыуэ яшх, мэкъууи пыбупщI мэхъу.
- БажэкIэцIынэ — Куриное просо. Зы гъэкIэ къэкI удз лIэужьыгъуэщ, и лъагагъыр сантиметр 60 — 100 хъууэ. И бзийхэр кIыхьщ, бгъузэщ. Удзым ипкъхэр занщIэу докIей, лъабжьэ ищIхэр псыгъуэ-кIыхьхэщ, куэдщ, лъахъцым ещхьщ. Гъэмахуэкум щыщIедзэри, пкъыхэм я щхьэкIэм гъашэ къыпедзэ. Жылэхэр гъэмахуэкIэм, бжьыхьэм мэхъу, гъуабжафэщ, хум ещхьщ.
- БажэкIэцIынэр щхъуантIэу щытщ, жэп къехын щIидзэху. Губгъуэхэм, нартыху щIагъхэм, сэхуран, кIэртIоф, жэгундэ хьэсэхэм, хадэхэкI щащIэхэм, жыг хадэхэм, зэран къахьу, куэду къыщокI. Iэщым фIы дыдэу яшх, силосу иралъхьэ. Адыгэхэм бажэкIэцIынэр куэд щIауэ мэкъуу паупщI.
- Хьэкъун Барэсбий.