Я акъылым зрегъэужь
2019-08-29
- ФокIадэм и 1-м къыщыщIэдзауэшахматымхурагъэджэнущ
- Лъэхъэнэ мыжыжьэ блэкIам ди цIыхухэм я гъащIэм куууэ хэту щытащ шахматхэр. А джэгукIэ телъыджэм дихьэхат мелуанхэр. Шахмат пхъэбгъухэр щыплъагъунут дэни: ЩэнхабзэмкIэ унэхэми, паркхэми, заводхэми, губгъуэхэми… Дунейпсо чемпионхэу Ботвинник Михаил, Смыслов Василий, Таль Михаил, Спасский Борис, Фишер Роберт сымэ, нэгъуэщI гроссмейстер лъэщхэм я цIэхэм псори щыгъуазэт. 70 — 80 гъэхэм планетэм щынэхъыфIу къалъытэным мызэ-мытIэу щIэбэна Карпов Анатолийрэ Каспаров Гаррирэ я зи чэзу зэIущIэр зэриухамкIэт телевиденэмрэ радиомрэ хъыбарыщIэхэм къызэрыщIадзэр. Пэжщ, иужькIэ щхьэусыгъуэ белджылыхэм къыхэкIыу, мы джэгукIэм и пщIэр ди къэралым щехуэхащ. Ауэ, дызыщыгуфIыкIын Iуэхущи, иджы зыкъащIэж хуэдэщ.
- ФокIадэм и 1-м урысей школхэм я класс нэхъыщIэхэм щIэсхэм я программэм предметыщIэ къыхэхъуэнущ.
- мы Iуэхур УФ-м и щIыналъэ зыбжанэм щагъэунэхуащ япэщIыкIэ. Иджы мурад ящIащ къэрал псор къызэщIрагъэубыдэну.
- — Къэхутэныгъэхэм къагъэлъагъуэ ди дежи хамэ щIыналъэхэми шахмат джэгу сабийхэр я ныбжьэгъухэм нэхърэ процент 35 — 40-кIэ нэхъыфIу зэрыщеджэр. Мы джэгукIэм сабийм и акъылым зрегъэужь. Абы къыхэкIыу, ди школхэм щыIэн хуейщ абы щыхуагъасэ дерсхэр, — жиIащ УФ-м егъэджэныгъэмкIэ и министр Васильевэ Ольгэ.
- Къыхалъхьа Iуэхур пхызыгъэкIахэм ящыщщ дунейм и экс-чемпион Карпов Анатолий.
- — ЯфIэгъэщIэгъуэн зэрыхъунум и мызакъуэу, ар сабийхэм хуабжьу къахуэщхьэпэнущ, — къыхегъэщ абы. — Мы джэгукIэм ерыщагъ къыпхелъхьэ, псори зэпэпшэчу угупсысэфу урегъасэ, щытыкIэ гугъум укъызэрикIыфыну Iэмалхэр къуегъащIэ. А псоми мыхьэнэшхуэ яIэщ ныбжьыщIэм и хьэлыр зэтеувэн папщIэ, ухуэзыунэтIри шахматхэрщ. Зыгуэрхэм къащыхъунщ сэ сабийхэр компьютерхэм къапэрысшыну сыхуейуэ. Хьэуэ, бжыгъэ технологиехэр мыбдеж фIэкIыпIэ имыIэу зыщыхуеину IэнатIэщ: абыхэм я фIыгъэкIэ шахмат урокхэр щатыфынущ зэкIэ апхуэдэ егъэджакIуэхэр здэщымыIэ щIыпIэ пхыдзахэми.
- — Си гугъакъым физкультурэм и урокхэм ящыщ зым цIыкIухэр апхуэдизу дихьэхыну, — егъэщIагъуэ IуэхугъуэщIэр щагъэунэхуа, Калугэ къалэм дэт школ №2-м и завуч Сайкинэ Ольгэ. — Уеблэмэ, урок зэблэкIыгъуэхэм щыгъуи, кIэлындорхэм къыщажыхьыным и пIэкIэ, сабийхэм блэкIа дерсыр зэрызрагъэщIар къапщытэж, пхъэбгъум бгъэдотIысхьэри. Школым щекIуэкI гуфIэгъуэ зэхыхьэхэм къокIуэ ферзь, ладья фащэхэмкIэ захуэпауэ. Ауэ зыри хуейкъым пешкэу, нэгъуэщIу жыпIэмэ, лъэсрыкIуэ къызэрыгуэкIыу къыщIидзыну.
- Ди гъащIэр апхуэдэщи, кърахьэжьэ сыт хуэдэ Iуэхуми, къылъыкъуокI «арщхьэкIэр».
- Урысейм школхэр мин 42-м щыщIегъу. Абыхэм щезыгъэджэнухэр къыздипхынур дэнэ? Ди гуапэ зэрыхъущи, хэкIыпIэхэр къагъуэтащ. ЕгъэджэныгъэмкIэ министерствэм и мурадщ предметыщIэмкIэ езыгъэджэнухэр игъэхьэзырыну. ЖытIэнщи, мис а Калугэ область дыдэм педагогхэм курс щхьэхуэ къыщрагъэухащ щIыпIэ университетым. Екатеринбург къэрал экономикэ университетым къыщызэIуахакIэщ шахматхэмкIэ кафедрэ. Вузыр къэзыуххэм ныбжьыщIэхэр хурагъэджэнущ предмет зыбжанэм. ЗэрыгурыIуэгъуэщи, пасэрей джэгукIэри хэту. Апхуэдэу, джэгукIэм и хабзэхэм хигъэгъуэзэфынущ япэ разряд зиIэ дэтхэнэми. Нэхъыщхьэхэр ныбжьыщIэхэр а джэгукIэм дегъэхьэхынырщ. ИтIанэ дэтхэнэми езым и гъуэгу къигъуэтыжынщ…