КъалэныщIэхэр яубзыху
2019-03-23
- КъБР-м ЦIыхухэр егъэджэнымкIэ, щIэныгъэмрэ щIалэгъуалэм я IуэхухэмкIэ и министерствэм иджыблагъэ щекIуэкIащ абы и коллегием хэтхэм я зи чэзу зэIущIэ. Абы къыщапщытэжащ илъэс блэкIам IэнатIэм хузэфIэкIа Iуэхугъуэхэр, апхуэдэуи щаубзыхуащ 2019 гъэм къапэщылъ къалэныщIэхэр.
- Коллегием хэтхэм нэмыщI, зэхуэсым кърагъэблэгъащ КъБР-м и Правительствэм и УнафэщIым и къуэдзэ Мовсисян Грант, КъБР-м и Iэтащхьэм и чэнджэщэгъу Тюбеев Альберт, КъБР-м и Iэтащхьэм Сабийм и хуитыныгъэхэмкIэ и уполномоченнэ Лъынэ Светланэ, КъБР-м и Парламентым ЕгъэджэныгъэмкIэ, щIэныгъэмрэ щIалэгъуалэ политикэмкIэ и комитетым и пашэ Азычэ Светланэ, а комитетым хэт, КъБР-м егъэджэныгъэ IэнатIэм и лэжьакIуэхэм я профсоюз зэгухьэныгъэм и пашэ Карныш Сергей, КъБР-м ЦIыхухэр егъэджэнымкIэ, щIэныгъэмрэ щIалэгъуалэм я IуэхухэмкIэ и министерствэм къепхауэ лажьэ жылагъуэ советым и тхьэмадэ Сэхъурокъуэ Хьэутий, абы и къуэдзэ Зумакулов Асхъат, республикэм и къалэхэм, районхэм я администрацэхэм я лIыкIуэхэр, егъэджэныгъэмкIэ щIыналъэ IэнатIэхэм я унафэщIхэр, ди щIыпIэм щылажьэ еджапIэ нэхъыщхьэхэм, курыт щIэныгъэрэ IэщIагъэрэ щрагъэгъуэт IуэхущIапIэхэм, курыт школхэм къикIахэр, нэгъуэщIхэри.
- Коллегием и лэжьыгъэр иублащ икIи иригъэкIуэкIащ КъБР-м цIыхухэр егъэджэнымкIэ, щIэныгъэмрэ щIалэгъуалэм я IуэхухэмкIэ и министр Къумыкъу Iэуес. Зэхуэсым къахуеблэгъахэм фIыщIэ яхуищIа нэужь, абы псалъэ иритащ Мовсисян Грант. Абы и къэпсэлъэныгъэ кIэщIым къыхигъэбелджылыкIащ егъэджэныгъэ IэнатIэр къэралым гулъытэ хэха зыхуищI унэтIыныгъэхэм зэращыщыр, ар адэкIи ефIэкIуэнымкIэ республикэм и унафэщIхэм ялъэкI псори зэращIэнури къыжиIащ. Апхуэдэу ар коллегием хэтхэм ехъуэхъуащ КъБР-м и Правительствэм къыбгъэдэкIыу, лэжьыгъэ купщIафIэ кърахьэлIэну зэрагуапэр къыщыхигъэщащ.
- АдэкIэ псэлъапIэр хуит зыхуащIа Къумыкъу Iэуес къызэхуэсахэм я пащхьэ доклад купщIафIэ щищIащ. Ар теухуауэ щытащ зи пашэ министерствэм илъэс блэкIам къриубыдэу зыIэригъэхьа ехъулIэныгъэхэмрэ зыхунэмыса Iуэхугъуэхэмрэ, апхуэдэу дызэрыт гъэм къыпэщылъ лэжьыгъэхэмрэ ахэр зэфIэха зэрыхъуну щIыкIэмрэ. Министрыр хэхауэ къытеувыIащ IэнатIэм щекIуэкI лэжьыгъэ псоми, унэтIыныгъэкIэ зэщхьэщыхауэ. Псом япэ ар тепсэлъыхьащ «Егъэджэныгъэ» федеральнэ проектым къыщыгъэлъэгъуа Iуэхугъуэхэр ди республикэм зэрыщылажьэм.
- — «Егъэджэныгъэ» проектым ипкъ иткIэ, гъэ кIуам ди министерствэм игъэхьэзыращ федеральнэ мыхьэнэ зиIэ а Iуэхугъуэм хуэкIуэ проекту 20-м нэсым я щIыналъэ паспорт. Абы къыщыгъэлъэгъуащ а унэтIыныгъэхэр ди республикэм и курыт школхэм, еджапIэ нэхъыщхьэхэм, курыт щIэныгъэрэ IэщIагъэрэ щрагъэгъуэтхэм къызэрыщагъэсэбэпыну щIыкIэр, — къыхигъэщащ Къумыкъум и къэпсэлъэныгъэм. — Апхуэдэхэщ, къапщтэмэ, «Къэбэрдей-Балъкъэрым и иджырей школыр», «Къэбэрдей-Балъкъэрым и дэтхэнэ сабийми и ехъулIэныгъэ», «Бын зыпI унагъуэхэм ядэIэпыкъун», «Къэбэрдей-Балъкъэрым и егъэджакIуэ пэрытхэр», «Къэбэрдей-Балъкъэрым и IэщIагъэлI ныбжьыщIэхэр», «Къэбэрдей-Балъкъэрым щыпсэу цIыхухэм яхэлъ социальнэ жыджэрагъыр», «Дэтхэнэ цIыхуми зыужьыныгъэм и IэмалыщIэхэр хуит хуэщIын» проектхэр, нэгъуэщIхэри. А проектхэм ящыщ дэтхэнэми мыхьэнэшхуэ иIэщ щIыналъэм и егъэджэныгъэ IэнатIэм нэхъри зегъэужьынымкIэ, нэхъыщхьэращи, къытщIэхъуэ щIэблэм щIэныгъэ куу егъэгъуэтынымкIэ. Ахэр гъащIэм къызыхуэтыншэу хэпща хъуным набдзэгубдзаплъэу дыкIэлъыплъынущ. КъинэмыщIауэ, а Iуэхум хэхауэ къыхузэдгъэпэщащ Жылагъуэ-эксперт совет щхьэхуэ, КъБКъМУ-м и ректор Апажэ Аслъэн и пашэу. Абыи и нэIэм щIэтынущ проектхэр ди республикэм зэрыщылажьэ щIыкIэр.
- Министрым зэрыжиIамкIэ, гулъытэ ин егъуэт сабий IыгъыпIэхэм я лэжьыгъэм. Ди гуапэ зэрыхъущи, илъэс блэкIахэм ди республикэм къыщы- зэIуахащ гъэсапIэ IэнатIэщIэхэу пщIы бжыгъэхэр. Абы хуэгъэпсащ «Бзылъхугъэр IэнатIэкIэ къызэгъэпэщын — зи ныбжьыр илъэсищ иримыкъуа сабийхэр гъэсапIэхэм екIуэлIэну Iэмал егъэгъуэтын», «Демографие» проектхэр. Абыхэм къыщыгъэлъэгъуа Iуэхугъуэхэр гъэзэщIа хъуным къызэщIиубыдэхэм ящыщщ, псом япэрауэ, апхуэдэ сабий садхэр ухуэныр. КъэкIуэну зэманым къриубыдэу апхуэдэ гъэсапIэ 29-рэ къыщызэIуахынущ ди республикэм. Абыхэм екIуэлIэфы-нущ зи ныбжьыр илъэсищым нэмы-са цIыкIу мини 2-м щIигъу.
- Абыи федеральнэ проектхэр зи лъабжьэ адрей щIыналъэ проектхэми псори зэгъусэу хухахащ сом мелуан 575-м щIигъу. А мылъкум и нэхъыбапIэр федеральнэ бюджетым къикIынущ.
- Къумыкъу Iэуес и докладым увыпIэ щхьэхуэ щызыубыдахэм ящыщщ егъэджэныгъэм и фIагъыр къыщапщытэ IэнатIэм республикэм адэкIи зыщегъэужьыным, Iулъхьэ щытын-къеIыхыным земыгъэужьыным, курыт школхэм щекIуэкI къызэрыщIагъэкI къэпщытэныгъэхэр (ГИА, ЕГЭ) къызыхуэтыншэу, пэжыр я лъабжьэу, зэIухауэ егъэкIуэкIыным пыщIахэр, нэгъуэщIхэри. Курыт щIэныгъэ щрагъэгъуэт IэнатIэхэм зегъэужьыным щытепсэлъыхьым, министрым къыхигъэщащ ди республикэм илъэс къэс курыт школыщIэ зыбжанэ къызэрыщызэIуахыр. 2018 гъэм и дыгъэгъазэм лэжьэн щIидзащ Аруан районым и къалащхьэ Нарткъалэ дэт лицей №1-м и пщIантIэм дащIыхьа школыщIэм. Абы щIэхуэнущ еджакIуэ 825-рэ (класс 33-рэ). КъинэмыщIауэ, илъэс блэкIам къриубыдэу яухуащ икIи лэжьэн щIидзащ Лэскэн районым хыхьэ Ташлы-Тала къуажэм и курыт школыщIэм. Абы щеджэфынущ ныбжьыщIэ 96-рэ.
- — «КъБР-м егъэджэныгъэ IэнатIэм зыщегъэужьын» къэрал программэм ипкъ иткIэ, Налшык и 6-нэ микрорайоным 2018 гъэм щаублащ еджакIуэ 1224-рэ зыщIэхуэн школышхуэм и ухуэныгъэр. Мы илъэсым къызэIутхыну ди мурад а еджапIэм хэтынущ бассейнитI, спортзалитI, предмет щхьэхуэхэм я кабинет хэхахэр. Апхуэдэу иджырей школым иIапхъэ Iэмал псомкIи къызэгъэпэщауэ щытынущ Шэджэм къалэм дащIыхьыну еджапIэри. Ар сабий 500-м ятещIыхьащ, — жиIащ министрым. — Ди курыт школхэм щолажьэ икIи зыщеужь «Псоми ди зэхуэдэ Iэмалхэр» къэрал программэм. Зи узыншагъэм сэкъат иIэ сабийхэм Iэмал яIэ хъуащ я унэм пэгъунэгъу, кIуэн-къэкIуэжынкIи яфIэтынш курыт школхэм щеджэну, сабий узыншэхэм яхэту. Ахэр балигъ гъащIэм иужькIэ хэзэгъэнымкIэ а программэм мыхьэнэшхуэ иIэщ.
- IэнатIэм къыпэщылъ къалэнхэри къыщиIэтащ коллегием министрым. ЩIэныгъэ нэхъыщхьэ, курыт щIэныгъэрэ IэщIагъэрэ къозыт еджапIэхэм щатепсэлъыхьым, абы къыхигъэ-щащ республикэ экономикэр зыхуэныкъуэ IэщIагъэлIхэр гъэхьэзырыным гулъытэ нэхъыбэ дяпэкIэ зэрыхуащIынур. Апхуэдэу программэм и лейуэ зыдэлажьэ сабийхэм хэгъэхъуэн зэрыхуейри, зы сменэу фIэкIа щемыджэу школ лэжьыгъэр къызэрызэгъэпэщыпхъэри, нэгъуэщI унэтIыныгъэхэм щыщыIэ узыгъэпIейтей Iуэхугъуэхэри къигъэнэIуащ Къумыкъу Iэуес.
- Министрым жиIахэм къыщIагъуу, ахэр зэпкърахыу зэIущIэм къыщыпсэлъащ министерствэм и къудамэм и унафэщIхэр, егъэджакIуэ-хэр. Ахэр тепсэлъыхьащ зи пашэ IэнатIэхэм, зыщылажьэ курыт школ-хэм щекIуэкI лэжьыгъэхэм, къэкIуэну зэманым хуаIэ мурадхэм. Коллегием и лэжьыгъэм жыджэру хэтащ Сэхъурокъуэ Хьэутий, Азычэ Светланэ, Карныш Сергей, Зумакулов Асхъат сымэ, нэгъуэщIхэри.
- КъБР-м ЦIыхухэр егъэджэнымкIэ, щIэныгъэмрэ щIалэгъуалэм я IуэхухэмкIэ и министерствэм илъэс блэкIам зэфIигъэкIа Iуэхугъуэ нэхъыщхьэхэм коллегием хэтхэр арэзы техъуащ. Апхуэдэу абыхэм яубзыхуащ 2019 гъэм IэнатIэм къыпэщылъ къалэнхэр икIи ахэр къыщыгъэлъэгъуа дэфтэрыр къащтащ.
- ЖЫЛАСЭ Маритэ.