Лъэ быдэ
2018-06-09
- 1990 гъэм мэкъуауэгъуэм и 12-м РСФСР-м и ЦIыхубэ депутатхэм я япэ съездым Урысейм и Къэрал суверенитетым и IуэхукIэ Декларацэр къищтащ. Абы псом япэ иригъэщырт (нэхъыщхьэу къилъытэрт) и Конституцэмрэ и законхэмрэ. А Iуэхум мыхьэнэшхуэ иIащ: а зэманым СССР-м и республикэ куэдым езыхэм я суверенитетым теухуа унафэ къащтащ икIи а хабзэм ахэр зыми и унафэ щIэмыт къэралым хуигъакIуэрт. Абы къыдэкIуэу, яхъуэжащ Урысей Совет Федеративнэ Социалист Республикэм зэреджэри — ар Урысей Федерацэ хъуащ.
- Зэрытлъагъущи, мы гуфIэгъуэр ипэжыпIэкIэ иджырей урыс къэралыгъуэм и къежьапIэщ, и къэунэхупIэщ. Пэжу, мэкъуауэгъуэм и 12-р гуфIэгъуэ махуэу унафэкIэ щыщIагъэбыдар нэхъ иужьыIуэкIэщ. Абы теухуа Указым Iэ щытрадзар 1994 гъэрщ, зэреджэри УФ-м и Суверенитетым теухуа декларацэр къыщащта махуэт. ЯпэщIыкIэ куэдым жаIэу хуежьащ ар Урысейр хамэ унафэм къыщыщIэкIа махуэу. АрщхьэкIэ ар зэрымытэмэмыр белджылыт — Урысейр зэи зыми и унафэ щIэтакъым, хэбгъэзыхьмэ СССР-р и лъабжьэу, ар зэкIэрызыгъапщIэ шхэпсу щытащ.
- Ауэрэ екIуэкIыурэ гуфIэгъуэм «Урысейм и махуэр» фIэщыным теухуа Указ 1998 гъэм къащтащ. АрщхьэкIэ ар ягъэлъэпIэн щIадзэным унафэ щытращIыхьар 2002 гъэм мазаем и 1-рщ, УФ-м и Лэжьыгъэ КодексыщIэм къару игъуэта иужьщ.
- Мэкъуауэгъуэм и 12-р сыт щыгъуи щымылажьэ махуэу щытщ. АрщхьэкIэ мэкъуауэгъуэм и 9-мрэ и 10-мрэ мы гъэм щэбэтымрэ тхьэмахуэмрэ тохуэ, абы къыхэкIыу мэкъуауэгъуэм и 11-ми цIыхухэр щысынущ, ауэ абы и пIэкIэ лэжьэгъуэ махуэу ягъэуващ мэкъуауэгъуэм и 9-р. Аращи, ди къэралым и цIыхухэм зэкIэлъыкIуэу а махуищым я хадэхэм илэжьыхь е пIалъэ кIэщIкIэ нэгузыужьакIуэ кIуэ хъунущ.
- Илъэсхэр макIуэ. Урысейм и махуэр иджы лъэ быдэкIэ уващ. ГуфIэгъуэм мамырыгъэмрэ зэкъуэтыныгъэмрэ дыкъыхуреджэ. А махуэм ныпхэр уэрамхэм щыфIадзэ, ахэр лъэпкъ дамыгъэхэмкIэ ягъэдахэ.
- Къэрал псом и къалэхэмрэ къуажэхэмрэ гуфIэгъуэ Iуэхухэр щрагъэкIуэкI, балигъхэмрэ сабийхэмрэ я нэгу зрагъэужь. ЩIыгъужын хуейщ жармыкIэ, выставкэ зэмылIэужьыгъуэхэр къызэрызэрагъэпэщыр, концерт-хэр зэратыр. Дауи, гуфIэгъуэ Iуэху нэхъыщхьэхэр щрагъэкIуэкIыр Москващ. Кремлым УФ-м и Президент Путин Владимир УФ-м и цIыхухэм хъуэхъукIэ защыхуигъэзэнущ, къэрал саугъэтхэр щаритынущ.
- Совет лъэхъэнэм гуфIэгъуэшхуэхэр къэрал псом щагъэува зы жыпхъэм иту щагъэлъапIэрт. Иджы апхуэдэ щыIэжкъым: дэтхэнэри хуитщ езыр зэрыхуейм хуэдэу а махуэр игъэкIуэну.
- Пэжщ, мы гуфIэгъуэ махуэр, щэкIуэгъуэм и 4-ми хуэдэу, политикэм щыхуагъакIуи щыIэщ. АрщхьэкIэ мыбдеж щынэхъыщхьэр Урысейм и махуэм цIыхухэр зэрызэкъуигъэувэрщ, къэкIуэнум фIыкIэ зэрыщыгугъыр къызэраIуатэрщ. КIэщIу жыпIэмэ, Хэкур фIыуэ лъагъуныр япэ ирагъэщ.
- Шал Мухьэмэд.