ЕхъулIэныгъэщIэхэм дыхущIокъу
2017-11-29
- Урысей Федерацэм и егъэджэныгъэ IэнатIэм иджырей лъэхъэнэм зэ хъуэкIыныгъэ инхэр щокIуэкI. «Егъэджэныгъэм и хабзэхэр» къэрал дэф тэ рым къызэры щыгъэлъэгъуамкIэ, егъэ джэныгъэ IуэхущIапIэхэм автономие иратащ, абы щызэфIах егъэ джэныгъэ-гъэ сэ ны гъэ, щIэныгъэ, финанс, эко номикэ Iуэхугъуэхэм, абыхэм епха мардэхэм, методикэ Iэмалхэм, технологиехэм ятеухуа хуи ты ныгъэхэр зэраIэм и щыхьэту. А Iуэху гъуэ хэм япкъ иткIэ, егъэ джэныгъэм къы хыхьащ тхы лъы щIэхэр, пособиещIэхэр, технологие пэ рытхэр. 21-нэ лIэ щIыгъуэм и школакIуэри куэдкIэ къыщ хьэщокI блэкIа лъэхъэнэм и еджакIуэм.
- Апхуэдэ щытыкIэм ит школым и деж -кIэ мыхьэнэшхуэ иIэщ абы и унафэщIу хэт щытми. ЕджапIэм и пашэр — ар IуэхущIапIэм щекIуэкI лэжьыгъэфI псоми я зэхэублакIуэу, жэрдэмщIакIуэу, ехъулIэныгъэ къызыдэкIуэну щIэм и телъхьэу увын хуей цIыхущ. АтIэми сыт хуэдэу зэрыщы тын хуейр иджырей школ унафэщIыр: егъэджакIуэ Iэзэу хьэмэрэ лэжьыгъэм и къызэгъэпэщакIуэ IэкIуэлъакIуэу?
- Сэ сызэригугъэмкIэ, иджырей курыт школым и унафэр IэщIэлъын хуейщ лэжьыгъэм и къызэгъэпэщакIуэ IэкIуэ лъакIуэм. Абы хэлъыпхъэ хьэл-щэнхэм я нэхъыщхьэщ зыпэрыт къалэным хищIы кIыныр, цIыху хэтыкIэ дахэ иIэныр, и нэIэм щIэт гупым хуэнабдзэгубдзэплъэныр, уна фэ пыухыкIахэр къэщтэным тегуш хуэ ныр, лэжьыгъэм творческэ бгъэды хьэкIэ хуиIэныр. АдэкIи пыпщэ хъунущ а хьэл хэм, ауэ, къызэрыслъытэмкIэ, псом нэхърэ нэхъыщхьэр егъэджэныгъэ-гъэсэ ныгъэ лэ жьыгъэфI къезыхьэлIэн гуп зэщIэбгъэу Iуэнырщ. Сабийм дэлажьэр, епсалъэр, абы и хьэл-щэныр зыубзыхур егъэджа кIуэрауэ щыщыткIэ, унафэщIым Iэ щIа гъэлIым дзыхь хуищIын, апхуэдэуи хуитыныгъэ иритын хуейщ и пщэрылъ къа лэнхэр къызыхуэтыншэу зэфIихынымкIэ.
- Нарткъалэ дэт курыт школ №2-м илъэс 33-рэ хъуауэ сыщолажьэ сэ. А зэманым къриубыдэу егъэджакIуэфI куэдым са рихьэлIащ, ноби садолажьэ. Си насып къикIри, егъэджэныгъэм сыщыхыхьа ды дэм и нэIэм сыщIэтащ щIыпIэ IэнатIэм и зэфIэувэныгъэм, зыужьыныгъэм зи гъащIэ псор тыхь хуэзыщIа Шыд Хьэзрит Къасбот и къуэм. ЕгъэджакIуэ Iэзэ, лэжьыгъэм и къызэгъэпэщакIуэ хьэлэмэт Хьэзрит илъэс куэдкIэ хьэлэлу игъэзэщIащ школым и унафэщI къалэныр. Зэчиишхуэ зыбгъэдэлъа а цIыху щыпкъэр, зи зэфIэкI лъагэмкIэ адрейхэм къахэщхьэхукI IэщIагъэлIыр илъэс 64-кIэ щылэжьащ егъэ джэ ныгъэ-гъэсэныгъэ IэнатIэм. А лъэхъэнэм къриубыдэу ар щытащ тхыдэмкIэ егъэджакIуэу, школым и унафэщIым и къуэ дзэу, школ унафэщIу, Аруан районым егъэджэныгъэмкIэ и IэнатIэм и пашэу.
- И нэIэр зытет дэтхэнэ лэжьакIуэми хуэ набдзэгубдзаплъэт нэхъыжьыфIыр. Уи дерсхэм щIэсынумэ, абыкIэ хъыбар уигъащIэрти, уимыгъэгузавэу, уимыгъэгужьейуэ уи лэжьэкIэм кIэлъыплъырт.
- Урокхэр зэфIэкIа нэужь, сощIэж, и деж ущIишэрти, пщIэ къызэрыпхуищIыр плъагъуу, щабэу, гуапэу къопсалъэрт, щы щIэныгъэ е узыхунэмыса гуэр щыIэмэ, Iэдэбу гу лъыуигъатэу. БлигъэкIынутэкъым уи зы ехъулIэныгъэ цIыкIуи, ар дерс тыкIэм епхами, сабийхэм уазэрепсалъэм ехьэлIами. Апхуэдэ Iуэху бгъэдыхьэкIэм егъэджакIуэ ныбжьыщIэхэр Iуэхум нэхъ- ри дытригъэгушхуэрт, сыт хуэдэ къэпщы тэ ныгъэми дыхуэхьэзыру дигъасэрт. Адэ ущие щабэм едгъэщхь а зэхущытыкIэр зыхэзыщIэ дэри сыт щыгъуи дыхущIэ -къурт ди къалэнхэр тэмэму зэрыдгъэ зэщIэным, Хьэзрит къызэрытщыгугъым нэхърэ нэхъыфIыж дыхъуным. Ап хуэдэу щытыр егъэджакIуэхэм я закъуэтэкъым, а тIэ школым и гъэсэнхэри арат. Школым щекIуэкI егъэ джэ ныгъэ лэжьыгъэм къы дэкIуэу, Шыдым гулъы тэш хуэ хуищIырт спортым, физкультурэм. Ар хуабжьу иригушхуэрт ди еджа кIуэ хэм абыкIэ къахь текIуэ ныгъэ хэм.
- СССР-м цIыхубэр егъэ джэнымкIэ и отличник, РСФСР-м щIыхь зиIэ и егъэджакIуэ Шыд Хьэзрит Къас бот и къуэм хуэдэу ди школым и зэфIэувэныгъэм и гуа щIэ ин хэ зылъхьахэм ящыщщ КъБР-м егъэджэныгъэмкIэ щIыхь зиIэ и лэ жьакIуэ Чэт Светланэ Малил и пхъур. Ар илъэс куэдкIэ лэжьащ школ унафэщIым егъэ джэныгъэ-гъэсэныгъэ лэжьыгъэмкIэ и къуэ дзэу, иужькIэ школым и пашэуи щытащ.
- Апхуэдэ унафэщI щыпкъэхэм зэтра гъэува лэжьыгъэр адэкIэ згъэкIуэтэну, нэхъ ри езгъэфIэкIуэну пщэрылъ къыщысщащIым, сэ, дауи, жэуаплыныгъэ ин зы хэсщIащ. Шыдымрэ Чэтымрэ я тетыгъуэм еджапIэм зыIэригъэхьа ехъулIэныгъэхэм уахуэфащэу, абыхэм уадэхъуу зэрыщы тыпхъэм къыдэкIуэу, ахэр гъэбэгъуэнри си къалэн нэхъыщхьэхэм ящыщт. Ар къы зыхуэтыншэу зэрызгъэзэщIэным си къаруи зэфIэкIи есхьэлIэу солажьэ, си нэIэм щIэт гуп узыншэр си тегъэщIапIэу. Барбер Майкл, Инджылызым и иджырей егъэ джэныгъэ IэнатIэм и лъабжьэр зы гъэ тIылъа профессор цIэрыIуэм, зэрыжиIауэ, егъэджэныгъэм и фIагъыр зэлъытар школым щылажьэ егъэджакIуэм бгъэ-дэлъ Iэзагъырщ. А лъэныкъуэмкIэ уеп лъ мэ, ди школым, ди гуапэ зэрыхъущи, щолажьэ щIэныгъэ куурэ зэфIэкI лъагэрэ зыбгъэдэлъ IэщIагъэлIхэр. Ди егъэджа кIуэ 80-м ящыщу 70-м я IэщIагъэмкIэ щIэныгъэ нэхъыщхьэ ябгъэдэлъщ. Абыхэм яхэтщ щIыхь зиIэ егъэджакIуи, егъэджэныгъэмкIэ щIыхь зиIэ лэ жьа кIуэхэри, къэрал дамыгъэ лъапIэхэр зы хуагъэ фэщахэри. Гуп зэрыIыгъыр зэгурыIуэу, зэдэууэ хуолажьэ къалэн нэхъыщхьэм: щIэныгъэ куурэ гъэсэныгъэ екIурэ зиIэ щIэблэ щIыпIэм къитэджэным.
- Ди школыр тIэунейрэ (2013, 2014 гъэхэм) хъуащ «Урысейм и курыт школ нэхъыфIи 100» къэралпсо зэпеуэм и лауреат. Апхуэ дэ ехъулIэныгъэхэм къакIэлъыкIуащ ди IуэхущIапIэм и цIэр фIыкIэ 2015 гъэми къызэрыраIуар. Математикэр егъэджы нымкIэ Москва щыIэ центрым, УФ-м Егъэджэныгъэмрэ щIэныгъэмкIэ и ми нистерствэм къыдиIыгъыу, а илъэсым ирагъэкIуэкIа зэхьэзэхуэм и къалэн нэхъыщ хьэр ныбжьыщIэхэм математикэмкIэ ябгъэдэлъ щIэныгъэм и фIагъыр къэху тэ нырати, абы щыгъуи дыхэхуащ а унэ тIыныгъэмкIэ нэхъыфIу къалъытахэр зратха «Топ 200» дэфтэрым. Ди респуб ликэм щылажьэ курыт школхэм ящыщу щы къудейщ а зэпеуэм зи цIэр фIыкIэ къыщраIуар.
- 2016 гъэ лъандэрэ школым щокIуэкI Занков и егъэджэныгъэ методикэр лэ жьы гъэм хэпщэнымкIэ федеральнэ къэ ху тэныгъэхэр. Ар жэуаплыныгъэ ин зы пылъ Iуэхугъуэщ, ауэ, ди гуапэ зэры хъущи, ди егъэджакIуэхэр хъарзынэу абы полъэщ.
- Ди ехъулIэныгъэхэр къэзыгъэлъагъуэ пщалъэхэм ящыщщ ди еджакIуэхэр къэ рал къэпщытэныгъэхэм зэрапэлъэщ щIы кIэр, ЕГЭ-мкIэ, ГИА-мкIэ къахьыф баллхэм я бжыгъэр. АбыхэмкIи ди Iуэхухэр хъарзынэщ. Ди еджакIуэхэм куэду яхэтщ къэрал экзаменхэмкIэ балл 80-98-рэ къэзыхьыфхэр.
- ЛъэхъэнэщIэм къалэныщIэхэр къытхуегъэув. Ди школыр дапщэщи хущIэкъунущ егъэджэныгъэм къыхыхьэ мардэщIэхэр къигъэсэбэпурэ щIэныгъэфI зыбгъэдэлъ, къызыхэкIа лъэпкъым хуэфащэ щIэблэфI зэригъэсэным.
- ШЫБЗЫХЪУЭ Иннэ,
- Нарткъалэ дэт курыт
- школ №2-м и унафэщI.