Хэкупсэ нэсу дунейм тетащ Тэмазэ Владимир
2021-07-29
- ЦIыхум иIэнкIэ хъуну хъугъуэфIыгъуэ нэхъ инхэм, лъапIэхэм ящыщщ ар щалъхуа щIыналъэр. «Хэку» псалъэ кIэщIым куэдым ди гумрэ ди псэмрэ къыщигъэуш гурыщIэри гуащIэщ икIи лъэщщ. Абы текIуэфын къаруи щымыIэми ярейщ, сыту жыпIэмэ зи хэкур фIыуэ зылъагъу цIыхум абы и ехъулIэныгъэмрэ зэпэщыныгъэмрэ папщIэ имыщIэфын щыIэкъым, ар, хуей хъумэ, щытынущ абы и къыщхьэщыжакIуэ нэсуи. Зи гугъу сщIы хьэлхэмрэ щэнхэмрэ дэплъагъуу, «хэкупсэ» псалъэр зыхуэкIуэпсу Тхьэм къыхуиуха и дэтхэнэ махуэри езыхьэкIахэм яхуэдэт дзэ къулыкъум къыхэкIыжа полковник, пщIэрэ щIыхьрэ жылагъуэм щызиIэу псэуа, цIыху щыпкъэ икIи гуапэ, нэхъыжьыфI Тэмазэ Владимир Хьэмид и къуэр. Коронавирус уз зэрыцIалэ лIэужьыгъуэщIэм зи гъащIэр мы гъэм къызэпиудахэм ящыщщ ар. Псэужамэ, абы и ныбжьыр бадзэуэгъуэм и 30-м илъэс 85-рэ ирикъунут.
- Прохладнэ щIыналъэм хиубыдэ Къэрэгъэш къуажэм къыщалъхуащ Тэмазэ Владимир. Абы и адэ Хьэмид Хэку зауэшхуэм хэтащ, лIыгъэрэ хахуагъэрэ къигъэлъагъуэу. Днепр псым и Iуфэм щекIуэкIа зэхэуэ гуащIэхэм хэту, ар уIэгъэ хьэлъэ хъуат икIи, уIэгъэщым куэдрэ щIэлъа нэужь, дзэм къыхагъэкIыжащ. Зауэ нэужь лъэхъэнэм Хьэмид щылэжьащ я къуажэм дэт курыт школым, егъэджакIуэу, школ унафэщIу щытащ. Владимир жиIэжу зэрыщытамкIэ, адэм быным куэдрэ яхуиIуатэрт фронтым, зауэм, хэкур фIыуэ лъагъунымрэ ар бийм щыхъумэнымрэ я мыхьэнэм ятеухуа хъыбархэр. А псоми зэрыцIыкIу лъандэрэ щIэдэIуа щIалэщIэм гурэ псэкIэ зыхищIащ хэку лъагъуныгъэр, зыщыщ лъэпкъым къыдекIуэкI хабзэхэм, щэнхабзэм, тхыдэм пасэу дахьэхащ. Хабзэхъумэ IэнатIэм щылэжьэну мурад щищIари а лъэхъэнэрауэ къыщIэкIынущ Владимир. Курыт школыр ехъулIэныгъэкIэ къиуха нэужь, Тэмазэм дзэм къулыкъу щищIащ, Хэкум и пащхьэм щиIэ къалэнхэр къызыхуэтыншэу, щытхъу пылъу зэрызэфIихыным хущIэкъуу. Спортым дихьэх, бэнэкIэ хуитымкIэ ехъулIэныгъэфIхэр зыIэрызыгъэхьа щIалэ Iэчлъэчым тренерхэм чэнджэщ къратат спортым нэхъ куууэ зритыну, арщхьэкIэ Владимир и гум илъыр нэгъуэщIт: Хэкум адэкIэ къулыкъу хуэщIэнырт. А мурадыр и гъуэгугъэлъагъуэу ар къулыкъу нэужьым щIэтIысхьащ Житомир къалэм дэт, Бэракъ Плъыжь зезыхьэ, ПВО-м и дзэхэм я радиотехникэ училищэм икIи зыщIэхъуэпса IэщIагъэр абы щызригъэгъуэтащ.
- Псори хэту илъэс 28-кIэ хэтащ Тэмазэр дзэ къулыкъум. Рядовойуэ щIэзыдза щIалэщIэр полковник къулыкъум нэсащ. IэщIагъэ зригъэгъуэта нэужь, япэ илъэсхэм Владимир къулыкъу щрихьэкIащ Архангельск областым щыIэ Плесецк жылэм. Мирный фIэщыгъэр зиIэ дзэ къалэ цIыкIум, нэхъапэм «Ленинград-300»-кIэ зэджэу щытам, и «Байконур» космодром цIэрыIуэм и хъыбар зымыщIэ балигъ гъуэтыгъуейщ. Мис аращ къулыкъур щрихьэкIар а лъэхъэнэм Тэмазэм. Хьэуа-хьэрш къарухэм (ВКС) я ракетэдзэхэм хэта адыгэ щIалэр мызэ-мытIэу ихуащ псэзэпылъхьэпIэхэм, атIэми апхуэдэ хъыбархэр абы и унагъуэм къыщащIэр зэрыкъэралу хэIущIыIу щыхъуа нэужьт, унэм щIэсхэм я гумрэ я псэмрэ абы апхуэдизу ихъумэрти. Къулыкъум пэрыту ар щIыпIэ куэдым щыIащ, хамэ щIыналъэхэри хэту. Пщэрылъ къыхуащIа дэтхэнэ къалэнымкIи жэуаплыныгъэ зыхэзыщIэ Тэмазэ Владимир ягъакIуэрт нэхъ IэнатIэ гугъухэм. Апхуэдэхэрт ар здэщыIа Воркута, Ямал, Диксон, Анадырь, Иосиф Франц и щIыр. Къыхуихуащ Кариб зэпэщIэувэныгъэм и лъэхъэнэм Кубэм кIуэнуи, Венгрием щекIуэкIа зэщIэхъееныгъэм щыгъуэ абы щыIэнуи. Апхуэдэ Iуэхугъуэ ткIийхэм мызэ-мытIэу хэта ди лъахэгъум и нэгу щIэкIащ бэлыхь куэд. Дапщэщи абы и гум ихуртэкъым щалъхуа щIыналъэмрэ и адэжь хэкумрэ.
- Мирный къалэм илъэс куэдкIэ дзэ къулыкъур щрихьэкIа нэужь, Тэмазэр Новая Земля жыхуаIэу щыта, «Архангельск-55» фIэщыгъэр зиIэу къекIуэкIа щIыпIэм ягъэкIуащ. Сыт хуэдэ IэнатIэ пэрытами, адыгэлIым зэрихабзэу, Тэмазэ Владимир адрейхэм къахэщырт хэлъ зэпIэзэрытагъымкIэ, жэуаплыныгъэмкIэ, лэжьыгъэм и къызэгъэпэщакIуэ IэкIуэлъакIуэу зэрыщытымкIэ. Хэкупсэ нэсым лъэкI лъэпкъ къигъэнакъым ди къэралым и зыхъумэжыныгъэр нэхъри гъэбыда хъунымкIэ.
- Дзэ къулыкъур Тэмазэм 1982 гъэм къыщиухащ Мурманск къалэм. ЗэфIэкI лъагэ иджыри зыбгъэдэлъ IэщIагъэлI Iэзэм къыжраIат а щIыпIэм иджыри илъэситхукIэ къулыкъу щищIэну, арщхьэкIэ Владимир триухуакIэт щалъхуа щIыналъэм къэкIуэжу фIыуэ илъагъу ди республикэм и ехъулIэныгъэм и къару ирихьэлIэну. Зыпэрыта къулыкъухэр хьэлэлу, къызыхуэтыншэу зэрырихьэкIам, дзыхь къыхуащIа къалэн псори тэмэму зэфIигъэкIыу зэрекIуэкIам къыпэкIуэу Тамазэ Владимир мызэ-мытIэу къыхуагъэфэщащ IэнатIэм къыбгъэдэкI дамыгъэ лъапIэхэр, щIыхь, фIыщIэ тхылъхэр.
- ЛIэщIыгъуэ блэкIам и 80 гъэхэм я пэщIэдзэм Тамазэр и унагъуэр и гъусэу Къэбэрдей-Балъкъэрым къэIэпхъуэжащ. СССР-м IэщэкIэ ЗэщIэузэда и Къарухэм я ветераныр, дзэ къулыкъум къыхэкIыжа полковникым и Iэ зэтедзауэ тIысыжакъым. Зи ныбжьыр илъэс 50-м нэмыса, иджыри зи къару илъ, зэфIэкI зыбгъэдэлъ хэкупсэм лэжьыгъэфI къыщрихьэлIащ ди республикэми. Налшык къалэм и ветеран зэщIэхъееныгъэм жыджэру зэрыхэлэжьыхьам къыдэкIуэу, ар щытащ къалащхьэм и «Куротпромторг»-м и унафэщIу, абджхэкIхэм щелэжь IуэхущIапIэм и унафэщIым и къуэдзэу, иужькIэ абы и пашэу. «Телемеханика» заводышхуэм и къудамэм и унафэщI къалэнри илъэс зыбжанэкIэ ирихьэкIащ. Зэрихабзэу, сыт хуэдэ IэнатIэри пэжу, къызыхуэтыншэу ирихьэкIащ Тэмазэм.
- ЦIыху хэтыкIэ екIуи иIэт Владимир. ГушыIэ дахэ зыхэлъ, удэзыхьэх бзэ зыIурылъ цIыху щыпкъэм псэлъэгъур дихьэхырт, къыбжиIэжыни зытепсэлъыхьын Iуэхугъуэ хьэлэмэт куэди и мащIэтэкъым. Гуапагъэрэ хуабагъэрэ къызыбгъэдэкI цIыхуу зэрыщытым къыдэкIуэу, Тэмазэр щIэныгъэ зэмылIэужьыгъуэ куэд зыбгъэдэлът, тхылъ еджэн зыфIэфIт, зэхэщIыкI куу зиIэт. Псом хуэдэжтэкъым абы щалъхуа щIыналъэмрэ и Къэрэгъэш къуажэмрэ яхуиIэ лъагъуныгъэр. Къэрэгъэш щекIуэкI сыт хуэдэ Iуэхугъуэшхуэми хэтыну, хузэфIэкI хилъхьэну дапщэщи хущIэкъуащ. Езыр щымыIэжми, а псори ящыгъупщэркъым икIи хэкупсэр псалъэ гуапэкIэ ягу къагъэкIыж и къуажэгъухэм.
- Унагъуэ дахи иухуат Тэмазэ Владимир. Абырэ и щхьэгъусэ Любэрэ (ар Хьэжырокъуэхэ япхъут) къащIэхъуат хъыджэбзитI: Динэрэ Еленэрэ. Динэ республикэ телевиденэм и продюсер центрым и унафэщIщ, Еленэ Санкт-Петербург що29псэу икIи щолажьэ, уней рекламэ-полиграф агентствэ иIэу. ЗэгурыIуэрэ зэдэIуэжу, пщIэрэ нэмысрэ яку илъу, нэхъыщIэхэм щапхъэ яхуэхъуу илъэс 55-кIэ зэдэпсэуащ зэщхьэгъусэхэр. Коронавирусым ихьащ абыхэм я гъащIэр: мы гъэм и мазаем и 19-м дунейм ехыжащ Владимир. И щхьэгъусэр зэрыщымыIэжыр имыщIэу, тхьэмахуэ дэкIри, абы кIэлъыкIуэжащ Люби…
- Бынхэми, благъэхэми, Iыхьлыхэми, унагъуэм ныбжьэгъуу яIахэми — псоми я дежкIэ гуауэшхуэ хъуащ Тэмазэ зэщхьэгъусэхэм я щымыIэжыныгъэр. Владимиррэ Любэрэ къагъэна лъэужь нэхур куэдрэ хремыгъуэщэж. Абыхэм я вагъуэм идз бзийхэр гъуэгугъэлъагъуэ яхурырехъу унагъуэм къихъуэ щIэблэхэм.
- ДАДЭ Суфэдин,
- КъБР-м и Жылагъуэ палатэм ЕгъэджэныгъэмкIэ, щIэныгъэмкIэ, щIалэгъуалэ политикэмкIэ, спортымрэ туризмэмкIэ и комиссэм и унафIэщI.