Iуащхьэмахуэ телъ мылыр мэткIу
2019-11-30
- «Европэм нэхъ лъагэ дыдэу щыIэ Iуащхьэм илъэс къэс фIокIуэд мылым и зы процент», — жеIэ КъБР-м и ВГИ-м и унафэщI Беккиев Мухътар. ЩIэныгъэхэмкIэ урысей академием географиемкIэ и институтым къызэритымкIэ, 1997 гъэм къыщыщIэдзауэ 2017 гъэ пщIондэ Iуащхьэмахуэ телъ мылым и процент 20-р ткIуащ. Ар цIыхум къыхуэмыгъэувыIэн Iуэхугъуэщ икIи 2050 гъэхэм ирихьэлIэу Iуащхьэмахуэ зыгъэдахэ мылым и зэхуэдитIыр къэвыну хуагъэфащэ.
- Беккиевым зэрыжиIэмкIэ, а Iуэхугъуэ шынагъуэм щхьэусыгъуэ хуэхъуахэм ящыщщ Iуащхьэмахуэ къэбэкъауэу зэрыщытым къыхэкIкIэ, и лъабжьэр къызэрыплъыр. «2019 гъэм и фокIадэм ди къэхутакIуэхэр, Iуащхьэмахуэ и щыгум вертолёткIэ щхьэщыхьэри, заплъыхьащ. Пэжыр жыпIэмэ, абыхэм къытхуахьа бжыгъэхэм дагъэгузавэ. Псалъэм и хьэтыркIэ, Чугуш жыхуэтIэ мылыр проценти 2,7-кIэ нэхъ мащIэ хъуащ иужьрей илъэси 7-м къриубыдэу. Мыпхуэдэ къэпщытэныгъэхэр илъэс къэс фокIадэм и 19-м ирихьэлIэу идогъэкIуэкI, бжыгъэхэр зэдгъэпщэн папщIэ. Къыхэгъэщыпхъэщ: нэгъабэ Iуащхьэмахуэ телъа уэсым нэхърэ куэдкIэ нэхъ мащIэщ мы гъэм телъыр», — пещэ унафэщIым.
- Псоми зэрытщIэщи, Къэбэрдей-Балъкъэрым щежэх псыхэм я нэхъыбэр Iуащхьэмахуэ лъапэ деж къыщо- жьэ, мылхэр къэвурэ, бгым къожэх. ЩIэныгъэлIхэр йогупсыс: мылыр апхуэдизу псынщIэу ткIумэ, абыхэм зэрызагъэнщIыжын уэс къемысмэ, псы уэрхэр гъужынукъэ? Ахэр гъужмэ, дауэ хъуну ди щIыналъэр?!
- «Иджыпсту щыщIэдзауэ зыхыдощIэ ар… Нэхъапэм цIыхухэм тыкуэным псы къыщащэхуу щытакъым. Иджыпсту, псы къабзэр апхуэдизкIэ къыдомэщIэкIри, бащырбэм иту къыдощэху. Нэрылъагъущ кIуэ пэтми Iуэхур зэрекIэкIуэнур», — пещэ Беккиев Мухътар.
- Iуащхьэмахуэ и мылхэр апхуэдизу псынщIэу къыщывыжкIэ, и лъабжьэр къэплъу щыхуагъэфащэкIэ, къэбэкъауэм и къикIыгъуэу пIэрэ-тIэ?! Беккиевым зэрыжиIэмкIэ, апхуэдэ шынагъуэ щыIэкъым нобэ. Ауэ, унафэщIым къызэрыхигъэщымкIэ, Iуащхьэмахуэ хуэдэ къэбэкъауэхэр напIэзыпIэм къиункIэ мэхъу, Къэбэрдей-Балъкъэрыр зэрыщыту ирилъэсыкIынуи хузэфIэкIынущ.
- «ВГИ-м и щIэныгъэлIхэм я закъуэ мыхъуу, Урысейми хамэ къэралхэми я IэщIагъэлIхэр кIэлъоплъ Iуащхьэмахуэ зэпымыууэ. Къэбэкъауэр къикIынкIэ шынагъуэ щыIэкъым нобэкIэ», — жеIэ абы.
- Къыхэгъэщыпхъэщ Iуащхьэмахуэ и пасэрей къикIыгъуэхэр щIэныгъэлIхэм зэраджар. Апхуэдэу абыхэм къахутащ илъэс мини 2 и пэкIэ къэбэкъауэр къыщиуам, абы кърипхъа мывэ кIэщхъым сантиметр 90 и лъагагъыу Астрэхъан щIыналъэм зэрытелъэлъар. Уеблэмэ мафIэпсыр апхуэдизкIэ шынагъуэу, къаруушхуэ иIэу къикIырти, Iуащхьэр зэхигъэщэщат. Абы иужькIэ Iуащхьэмахуэ щIэрыщIэу къэунэхужауэ жыпIэ хъунущ: мафIэпс къетIэтIэхар IуащхьэщIэу зэхэдиежауэ аращ.
- Къыхэгъэщыпхъэщ, Iуащхьэмахуэ хуэдэ къэбэкъауэхэр зэман куэдкIэ «зэрыжейр», зэ къэушмэ, щIыналъэшхуэ зэрызэхикъутэр. Псалъэм папщIэ, Насып Iуащхьэр къиумэ, абы кърихуну мывэ кIэщхъымрэ гъуэзымрэ зы сыхьэтым километр 200 зэпичу зэбгрипхъынущ.
- Фырэ Анфисэ.30