ХэкIыпIэхэр къалъыхъуэу
2018-07-07
- КъБР-м узыншагъэр хъумэнымкIэ и министр Хъубий Марат бадзэуэгъуэм и 5-м и лэжьапIэ пэшым пресс-конференц щригъэкIуэкIащ. Ар теухуа- уэ щытащ Налшык къалэ и ЛъхуапIэ унэр республикэм и Перинатальнэ центрым зэрыхагъэхьэжым.
- — Фэ псори фыщыгъуазэщ 2017 гъэм и кIэм щегъэжьауэ Перинатальнэ центрыщIэм и лэжьыгъэр фIы дыдэу зэтеублауэ зэрекIуэкIым, — захуигъэзащ министрым журналистхэм. — Абы и лъэныкъуэкIэ фIыщIэ яхуэсщIыну сыхуейщ а IуэхущIапIэр къызэIуахыным теухуауэ республикэм и Iэтащхьэми сызыпэрыт къулыкъур си япэкIэ зыIыгъа министрхэми лэжьыгъэшхуэ зэрызэфIагъэкIам папщIэ. Нобэ ар сыт и лъэныкъуэкIи зыхуэныкъуэ IэмэпсымэхэмкIэ, щIэуэ къежьахэмкIэ къызэгъэпэща центрщ. ЦIыхубзхэми сабий къалъхуагъащIэхэми абы зыхуей псор щагъуэт. Нэхъыщхьэращи, медицинэм щIэуэ къыхыхьэ псори къагъэсэбэпыну зэфIэкI яIэщ. Апхуэдэу IуэхущIапIэм и иужьрей ехъулIэныгъэхэм ящыщщ ЭКО Iэмалым и фIыгъэкIэ цIыхубзи 3 уэндэгъу зэрыхъуар. Иджырей Перинатальнэ центр къыщызэIутхым дэ къалэну зыхуэдгъэувыжат абы къыдит Iэмал псори нэгъэсауэ къэдгъэсэбэпыну. Мазиблым къриубыдэу республикэм и лъхуапIэ IэнатIэхэм щекIуэкI лэжьыгъэр зыхуэдэр къэтпщытащ. Иужьрей илъэсхэм сабий къалъхуагъащIэу дунейм ехыжхэми лъхугъэм илIыкI анэхэми я бжыгъэр нэхъ мащIэ щыхъуа щIыналъэхэм ящыщщ ди республикэр. Къэпщытэныгъэхэм къагъэлъэгъуахэм ятетщIыхьри, дэ къэтлъытащ Налшык къалэм и лъхуапIэ унэр Перинатальнэ центрым дгъэIэпхъуэмэ, Iуэхур куэдкIэ ефIэкIуэну. Фигу къэзгъэкIыжынщи, 2013 гъэ лъандэрэ Налшык къалэ и лъхуапIэ унэр Перинатальнэ центрым и къудамэу щытщ. Абы тепщIыхьмэ, я хэщIапIэр яхъуэжу аращ. Иджы абы Iэмал къыдет, республикэм лышх (онкологие) узыфэхэмкIэ и сымаджэщыр лъхуапIэ унэм къэдгъэIэпхъуэну.
- Мы зэманым цIыхухэр нэхъыбэу зэрылIыкIыу къалъытахэм я деж етIуанэу къыщокIуэ лышх узыфэр. 2017 гъэм едгъэкIуэкIа къэхутэныгъэхэм наIуэ къащIащ ди республикэм а узыфэ Iейм щилIыкIхэм я бжыгъэр нэхъыбэ зэрыхъуар, ар ику иту Урысейм къыщагъэлъэгъуахэм нэхърэ нэхъ мащIэми. Ар, шэч хэмылъу, дызыгъэгузавэ Iуэхущ. Мы зэманым онкодиспансерым иIыгъ щIыналъэр къызэремэщIэкIым къыхэкIыу, тхузэфIэкIыркъым абы пэшыщIэ, реанимацэ къудамэ къыщызэIутхыну. А псом ипкъ иткIэ, Налшык къалэм и лъхуапIэ унэ нэщI къэхъур а медицинэ IуэхущIапIэм еттыну унафэ къэтщтащ.
- Хъубий Марат жиIащ КъБР-м и Правительствэмрэ Узыншагъэр хъумэнымкIэ министерствэмрэ зэгъусэу Лышх узыфэм щеIэзэ диспансер Налшык щыухуэным теухуауэ федеральнэ программэм хыхьэну тхылъхэр зэрагъэхьэзырыр.
- — Ар къыдэхъулIэрэ 2019 — 2020 гъэхэм Iуэхум иужь дихьэми, ар зыхуей хуэзэу къызэгъэпэщыным илъэси 4 — 5-р текIуэдэнущ, — жиIащ абы. — А зэманыр пщIэншэу кIуэда мыхъун папщIэ, иджыпсту зи ужь дитыр хэкIыпIэфIу къэтлъытащ. Ди мурадщ онкодиспансерыр IэмэпсымэщIэхэмкIэ къызэдгъэпэщыну, зыхуэныкъуэ IэщIагъэлIхэр дгъэхьэзырыну, Iэмал имыIэу реанимацэ къудамэ къызэIутхынущ. Апхуэдэуи куэдкIэ сэбэп хъунущ диспансерым Налшык къалэ клиникэ сымаджэщ №1-р и гъунэгъуу зэрыщытыр, сыту жыпIэмэ пIащIэгъуэкIэ зыхуеину IэщIагъэлIхэр псынщIэу къагъуэтынущ.
- Журналистхэр япэу зыщIэупщIахэм ящыщщ Налшык къалэ и лъхуапIэ унэм и лэжьакIуэхэр IэнатIэкIэ къызэгъэпэхща зэрыхъунур. Абы и жэуапу министрым жиIащ а Iуэхум фIыуэ егупсысауэ зэрыбгъэдыхьэнур икIи къыхигъэщащ гупым я нэхъыбэр Перинатальнэ центрым къызэрынэнур, адрейхэр IэщIагъэлIхэр зыхуримыкъу, зи лэжьыгъэр егъэфIэкIуапхъэу къалъытэ районхэм щыIэ лъхуапIэ унэхэм зэрагъэкIуэнур.
- — Зи гугъу тщIы IуэхущIапIэм псори зэхэту IэщIагъэлI 200-м нэблагъэ щолажьэ, — жиIащ министрым. — Гупым дахуэзэри депсэлъащ, мыарэзы къахэкIакъым, IэнатIэншэу къэдмыгъанэмэ. Районхэм дгъакIуэхэм гъуэгум трагъэкIуэдэну ахъшэм и гугъу пщIымэ, щхьэж щыпсэу щIыналъэм пэгъунэгъуу лэжьапIэ къазэрыхуэдгъуэтынум дегупсысащ. Къапщтэмэ, абыхэм я процент 40-р районхэм къикIыурэ лажьэу арат.
- Языныкъуэ район сымаджэщхэм хэта лъхуапIэ къудамэхэр щIызэхуащIыжам и щхьэусыгъуэм теухуа упщIэм и жэуапу Хъубий Марат жиIащ апхуэдэ унафэм езы цIыхухэм зэрыхуашар.
- — Районхэм щыпсэухэм я нэхъыбэр Перинатальнэ центрым къокIуэ, — жиIащ абы. — Псалъэм папщIэ, Iуащхьэмахуэ районыр къэтщтэн-щи, 2016 гъэм сабий 290-м нэблагъэ къыщалъхуащ, ауэ абы и сымаджэщым и лъхуапIэ къудамэм дунейм къыщытехьар зэрыхъур 90-щ. А Iуэхум куэдкIэ елъытащ дохутырым и зэфIэкIым зэрыхэхъуэнури. МахуитI-щым зы сабий фIэкIа дунейм къытезымыгъэхьэ дохутырым и Iэзагъым хэщIурэ кIуэнущ. КъищынэмыщIауэ, апхуэдэ къудамэхэм неонатальнэ IэнатIэ яIэкъым. ЩIэх-щIэхурэ реанимацэм и лэжьакIуэхэр абыхэм кIуэн хуейуэ къахуохуэ. Къыщыхъу щыIэщ сабийр къепшажьэ мыхъуу хьэлъэу, апхуэдэр зыхуэныкъуэну дэIэпыкъуныгъэм район сымаджэщыр пэмылъэщу. Мис ахэр псори къэтлъытащ район сымаджэщхэм щыIэ лъхуапIэ къудамэхэр щыдгъэмащIэм. Нэхъыбэу зытетщIыхьар сабий къалъхуагъащIэу дунейм ехыжхэм я бжыгъэр дгъэмэщIэнырщ.
- Министрым къыхигъэщащ иужьрей илъэсхэм къалъху сабийхэм я бжыгъэр нэхъ мащIэ зэрыхъуар, ди республикэм и мызакъуэу, къэрал псом апхуэдэ щытыкIэ зэрыщыIэр. Нобэ республикэм и лъхуапIэ IэнатIэм гъуэлъыпIэу 240-рэ иIэщ. Бзылъхугъэ уэндэгъухэр сымаджэщым зэрыщIэлъ махуэ бжыгъэхэр зэпэплъытмэ, зы илъэсым къриубыдэу цIыхубз мин 21-м Iуэху- тхьэбзэхэр хуащIэфынущ. Ди республикэм апхуэдиз сабий зэи къыщалъхуакъым. Сабий нэхъыбэ ды-дэ дунейм къыщытехьар 2012 гъэрщ — 13.722-рэ. 2013 гъэм щегъэжьауэ а бжыгъэр нэхъ мащIэ хъууэрэ макIуэ. Къэтщтэнщи, 2017 гъэм ди республикэм къыщалъхуащ сабий 11.205-рэ, ар абы и пэ ита илъэсым дунейм къытехьахэм нэхърэ зы минкIэ нэхъ мащIэщ.
- — Абы и щхьэусыгъуэр социально-экономикэ щытыкIэми цIыхухэм я узыншагъэми епхащ, — жиIащ министрым. — Ди дежкIэ нэхъыщхьэращи, къытпэщIэхуам зэрыхъукIэ медицинэ Iуэхутхьэбзэ тэмэму зэрыхуэтщIэным дыхущIокъу. КъБР-м Узыншагъэр хъумэнымкIэ и министерствэм и нэIэ тетщ къытIэрыхьэ мылъкур зэгъэзэхуа, медицинэ IуэхущIапIэхэм я лэжьэкIэр егъэфIэкIуа зэрыхъуным.
- ЩхьэщэмыщI Изэ.