ФИФI ФЫМЫГЪЭПУД, ФИ IЕЙ ФЫМЫГЪЭПЩКIУ

АДЫГЭ ПСАЛЪЭ

Сабиигъуэ зимыIахэр

2013-04-16

  • Фашист гъэрыпIэхэм гъэру щаIыгъахэр къыщаутIып­щы­жа дунейпсо махуэр Къэбэрдей-Балъкъэрми ща­гъэ­лъэ­пIащ. «Урысей зэкъуэт» политикэ партым и Къэбэрдей-Балъкъэр щIыналъэ къу­дамэм илъэс етIуанэ хъуауэ нэмыцэ зэрыпхъуа­кIуэхэм я Iуэхэм иса ди хэ­-куэ­гъухэр щрагъэблагъэ.
  •  
  • ЗэIущIэм кърихьэлIат КъБР-м и Парламентым и Уна­фэщIым и къуэдзэ Саенкэ Татьянэ, комитетым и пашэ Жанатаев Сэлим, Ветеранхэм я республикэ зэгухьэныгъэм и тхьэмадэ Шы­хъуэбахъуэ Мухьэмэд, за­уэм, лэжьыгъэм, Iэщэ­кIэ зэ­щIэ­у­зэ­да къарухэм, ха­бзэ­хъумэ IуэхущIапIэм я ве­те­ранхэм я Налшык къалэ Советым и Iэта­­щхьэ Абдулаев Мустэфа сымэ, нэгъуэщI­хэри.
  • Ар къызэIуихащ икIи ири­гъэ­кIуэкIащ «Урысей зэкъуэт» партым и щIыналъэ къудамэм и ГъэзэщIакIуэ гупым и уна­фэщI Канунниковэ Та­тьянэ.
  • — Ди жагъуэ зэрыхъунщи, тхы­дэм напэкIуэцI шынагъуэ, гур хэзыгъэщI куэд хэтщ — ахэр ди гъащIэм къыгуэхыпIэ имыIэу епхащи, зыщыдгъэ­гъуэпщэ хъунукъым, — жиIащ абы. — Нэмыцэ концлагерхэм исауэ цIыху 84-рэ ди республикэм щопсэу. Ахэр лIыхъужьыгъэм, хахуагъэм и щапхъэ нэсщ, гъа­щIэм и гъэунэхупIэхэм кIуэцI­ры­кIыфащ.
  • — Дунейм и къэрал куэдым нобэ ягу къыщагъэкIыж нэмыцэ зэрыпхъуакIуэхэм зэрахьа леймрэ а зауэм лажьэ ямы­Iэу хэкIуэда тхьэмыщкIэ­хэм­рэ, — пищащ псалъэма­къым Саенкэ Татьянэ. — Псом хуэмыдэу уигу хэзыгъэщIыр зы­ри къагурымыIуэу, гъа­щIэм и IэфIыр зыхэзыщIэну хунэмыса сабийхэм я щхьэ кърикIуарщ. ЦIыху мелуан тIощIым нэблагъэ исащ нэмыцэ концлагерхэм, абыхэм ящыщу куэд дыдэ хэкIуэдащ. Зауэм къиша гузэвэгъуэм и Iэужьхэр ноби зылъагъу дэ, ап­хуэдэ гузэвэгъуэ къызэрыдмыгъэхъуным яужь дитын хуейщ, — жиIащ Татьянэ.
  • КъыкIэлъыкIуэу Шыхъуэбахъуэ Мухьэмэд и псалъэхэм къыхигъэщащ апхуэдэ ма­хуэм къэрал къулыкъущIэхэм гулъытэ зэ­ры­хуащIам папщIэ фIыщIэ зэрахуищIыр. Ар нэхъыжьхэм къалэжьа пщIэм, я зэхэ­щIы­кIым, цIыхугъэм и щыхьэту зэрыщытыр. — Сыт хуэдэ ­гугъуехь флъэгъуами, цIыхуу фыкъэнащ, ар къызэрымы­кIуэу гугъущ. Уи псэкIэ бгъэвын дэнэ къэна, тхылъым иту апхуэдэ гузэвэгъуэм укъе­джэныр шынагъуэщ. ЗауэфI щыIэкъым, ауэ ар зэрымы­фIыр, абы къишэ къулейсы­зы­гъэр, ди щIалэгъуалэми ящIэн хуейщ зыщахъумэн пап­щIэ. Нобэ жытIэмрэ тщIэм­рэ ди пщэдейм и джэрпэджэжщ, — нигъэсащ и пса­лъэхэр Мухьэмэд.
  • Республикэм и Ветеранхэм я советым къыбгъэдэкIыу къы­зэхуэсахэм ехъуэхъуа нэужь, «Урысей зэкъуэт» политикэ партым Iуэху щхьэпэ куэд къиIэту, зэфIигъэкIыу зэрыщытым папщIэ «Ветераным и щIыхь» медалыр Шыхъуэба­хъуэм Канунниковэ Татьянэ иритащ.
  • Абдулаев Мустэфа жиIащ мы зэIущIэм кърагъэблэгъахэр зи цIыкIущхьэр зауэм ири­хьэлIа, сабиигъуэ зимыIахэр арауэ зэрыщытыр. Гугъуе­хьыр зи натIэу илъэс куэдкIэ къе­кIуэкIахэм тыншыгъуэ яIэу иджыри куэдрэ яхуэпсэуну ар ехъуэхъуащ.
  • Зи сабиигъуэр зауэ гуащIэм ирихьэлIахэм, гъэру нэмы­цэ­Iуэм исахэм псалъэ щратым, пэшым щIэс псори щым ­хъуат. Абыхэм я гукъэ­кIы­жым нэщ­хъеягъуэу хэлъыр «хау­хуэн­щIыкIа» пэтми, нэпсыр къа­фIекIуэрт. Илъэс куэд лъандэрэ къыздрахьэкI псэ узым, гузэвэгъуэм, ап­хуэдизу зыщIэхъуэпса те­кIуэ­ны­гъэм я нэпст ар. За­уэмрэ псэхэхымрэ мызэ-мытIэу я нэгу иплъахэм жа­Iэжын я куэдт.
  • Абыхэм ящыщ зыт Дроховэ Луизэ игу къигъэкIыжа хъы­барыр.
  • — Ди насыпщ нобэм дыкъэсауэ допсэури. ГъащIэм и лъэныкъуэ куэд тлъэгъуащ, аращ дызыпсыхьари, къару тхуэхъуари. Дэ тщыщу зыри сабий гъэсапIэм щыIакъым, — жиIащ абы. — ГъащIэм ди­гъэу­­нэ­хуурэ, гугъехьым ды­пэ­щIи­гъэувэурэ дигъэсащ. Сыт хуэ­дэ Iуэхуми гъэсэ­ныгъэ къы­хыбох, дэ тлъэ­гъуа псоми псэкупсэу, дыкъэзыгъэщIар быдэу ди фIэщI хъууэ, ар ди гум илъу дыкъыхэкIащ. Мылъ­­кум, хьэпшып лъапIэ­хэм, щIэныгъэ куум а псори къуатынукъым. Ерыщу ды­п­сэ­­уащ, гъащIэм и IэфIыр махуэ къэс къыдгурыIуэу, абы и дакъикъэ къэс пщIэ хуэтщIу. Дэ тлъэгъуар ямылъагъуу, ауэ дэ зэхэтлъхьа хьэлыфI­хэр ди бынхэм, абыхэм я быныжхэм зэхалъхьэну сы­хуейт. Илъэс 75-рэ сохъу. Сэ езыр Смоленск сыщыщщ, за­уэр къежьэу япэ дыдэу лагъым къыщрадзыхам зытехуар ди унэращ. Си адэшхуэ-анэш­хуэр абдеж щыхэкIуадэри, си анэмрэ сэрэ ди закъуэу ды­къэ­нащ. Нэмыцэхэр къызэрыкIуэу офицерым и щхьэ­- гъусэщ жаIэри, си анэр концлагерым ирадзащ. А зэманым ирихьэлIэу сэ илъэсиплI ныбжьым ситу арагъэнт. Дауи, мащIэт сэ къызгу­ры­Iуэр, ауэ зэпыу имыIэу сы­гъыу зэрыщытар сощIэж. Зэи сигу икIыжынкъым нэмыцэхэмрэ концлагерымрэ. Иджы щыIэхэр куэдым щIэхъуэпскъэ — дэ мащIэ дыдэт дызы­хуейр, нэгъуэщI мыхъуми зы жэщ закъуэ Iэуэлъауэншэу дыжеинырт. Концлагерым исхэм щыщу зыгуэр щIэп­хъуэ­жамэ, къэнахэм къапэплъэр шынагъуэт, псори дыкъ­ра­гъэувэкIырти, епщIанэу щыт дэтхэнэри къыхашурэ и пIэм ираукIыхьырт. Си анэм и Iэпэр быдэу сIыгъыу куэдрэ сыхэтащ а гупым. Си дежкIэ псом нэхърэ нэхъ шынагъуэр абы и Iэпэр сIэщIэкIынырт, ар хашын, скIэрачын гузэвэ­гъуэрт. Си гъащIэ псокIэ а шы­нэр къысхэнащ, зэи си анэм сыкIэщIэкIыфакъым. Германием нэсыху дахуа иужь, лэжьэфыну сабийхэмрэ балигъхэмрэ къыхащыпыкIащ. Абдеж си насып къри­хьэкI­ри, нэмыцэ цIыхубз къэ­кIуащ лIыщIэ къищэхуну, абы ипхъу цIыкIур дэ­щIыгъут. И адэ-анэм лIыщIэ­хэр къыхахыху сэ хъыджэбз цIыкIум сыдэджэгуурэ ныб­жьэгъу сыхуэхъуащ. Ежьэжыгъуэр къэсауэ хъыджэбз цIыкIур и анэм елъэIуащ сэри сыкъыздащтэну, нэхъ пэжу жысIэнщи, сыкъыхуа­щэху­ну. Си анэм зыкIэрызу­кIауэ сыщыту сыкъыщалъа­гъум, цIыхубзым игу къыс­щIэ­гъуащ, диныр зи фIэщ хъу, фIэлIыкI зиIэу къыщIэ­кIащ иужькIэ. А унагъуэм си анэмрэ сэрэ дыщылэжьащ советыдзэр Берлин къэсыху. СщIэркъым, икIи сщIэн ­хуейуи къыщIэкIынкъым а мафIэ лыгъэм си анэмрэ сэрэ дыкъыщезыгъэламрэ къыд­дэ­Iэ­пыкъуамрэ, ауэ шэч хэмылъу ди щхьэщыгум зы­гуэр итщ, сыхуейт къыдэкIуэтей щIэблэм ар я фIэщ хъууэ, гъащIэм лъагъуныгъэ хуаIэ­ну.
  • ГукъэкIыжхэм щIэдэIуа дэтхэнэми шэч хэмылъу и гум щIыхьат а хъыбарыр. АдэкIэ псалъэмакъым къыпищэу Канунниковэ Татьянэ жиIащ «Урысей зэкъуэт» политикэ партым къызэригъэпэщауэ Iуэху щхьэпэ зэрыра­гъэ­кIуэ­кIыр. Абы ипкъ иткIэ, зауэм хэтахэм я нэкIэ ялъэгъуамрэ я гъащIэм и «сурэтымрэ» ят­хы­жынущ, зэхуахьэсыжынущ.
  • ЗэIущIэм кърихьэлIа нэ­хъыжьхэм адэкIэ «Урысей зэ­къуэт» политикэ партым и щIы­налъэ къудамэм къыб­гъэ­­дэкIыу удз гъэгъарэ ты­гъэ­рэ хуащIащ. Саугъэтхэр абдежым щаухакъым. Зэ­фIэкI зиIэ щIалэгъуалэхэу Арен­гольд Сабинэ, Къатинэ Елдар, Уянаевэ Маринэ, ХьэIупэ Къантемыр сымэ я макъ дахэхэмкIэ ягъэзэщIа уэрэдхэмкIэ нэхъыжьхэр ягъэгуфIащ.
  • ЗэIущIэм кърихьэлIахэр зыкъомрэ зэбгры­кIы­жа­къым. Дауи, абыхэм жа­Iэжын я куэдт.
  •  
  • Щомахуэ Залинэ.