IуэрытIуатэ — дыщэ пхъуантэ
2021-12-14
- Жьындуужь
- Зы щIалэ гуэр псэут, мы дунейм къуалэбзууэ тетым я бзэр ищIэу. А щIалэм и фызым кIытэ игъэгъуну трикIутат. А кIытэ трикIутам бзухэр бгъэдэтIысхьауэ ящыпырти, бзуухъур къэпсалъэри:
- — Зыр жьэдэвдзи, тIур ефтхъух, — жиIащ.
- Ар щIалэм зэхищIыкIри дыхьэшхащ. Щыдыхьэшхым и фызыр къэгубжьащ:
- — Сыт щхьэкIэ укъысщыдыхьэшха? — жиIэри.
- — Уэ сыпщыдыхьэшхакъым, сэ сыщIэдыхьэшхар мо бзуухъум жиIар зэхэсщIыкIати аращ, — щыжиIэм, фызыр къэпсалъэри и лIым жриIащ:
- — Иджыпсту къуалэбзууэ щыIэм я цыпэ зырыз къысхухэпчу щхьэнтэ сымыщIымэ, сылIэнущ!
- ЩIалэр гузавэри къызэхуигъэсащ дамэ зытету щыIэр. Жьындуужьыр къэмысу зыкъомкIэ къакIэрыхуауэ къыщысым, щIалэр еупщIащ:
- — Сыт алъандэрэ укъыщIэмыкIуар?
- Жьындуми жэуап къритащ:
- — Сэ сыкъыщIыкIэрыхуаращ — мывэмрэ вагъуэмрэ зэпэзбжырти, абы сыкъигъэгуващ.
- — АтIэ дэтхэнэр нэхъыбэт?
- — Мывэр нэхъыбэт, — жиIащ.
- — ИтIанэ-щэ?
- — ИтIанэ лIамрэ псэумрэ зэпэзбжат, — жиIащ.
- — АтIэ абыи дэтхэнэр нэхъыбэт?
- — Абы лIар нэхъыбэу къэслъытащ, — жиIащ.
- ЩIалэм:
- — Ар пэжкъым! — щыжиIэм, жьындум къызэкъуипхъуэтри:
- — Ар зи щхьэр зымыгъэпсэужыф псори лIам хэзбжати аращ, — жиIащ.
- ЩIагъыбзэм гу лъитакъым щIалэм.
- — ИтIанэ-щэ? — жиIэри, щIалэ гуэрыр жьындум еупщIащ.
- — ИтIанэ лIымрэ фызымрэ зэпэзбжат, — жиIащ.
- — АтIэ дэтхэнэр нэхъыбэт?
- — Фызыр нэхъыбэт, — жиIащ.
- — Ар дауэ хъун? — жиIэу щIалэм щимыдэм, жьындур къэпсалъэри:
- — Ари зи фыз едаIуэ псори фызым хэзбжауэ арат, арат нэхъыбэ щIэхъуар, — щыжиIэм, щIалэр зыщIэгупсысыжри, зыци къыхимычу иутIыпщыжащ.
- Ауэ щыхъум, къуалэбзууэ щыIэм я цым щыщ къыхезымыгъэча жьындур губзыгъащэу къалъытэри, и лъакъуэр ятхьэщIыну унафэ ящIауэ дамэ зытет псоми ятхьэщIырти, зыгуэр къэпсалъэри жиIащ:
- — Мы жьындум и лъэгур сыту щабэ, — жиIэри. НэгъуэщI зыгуэр къэпсалъэри:
- — И лъэгум хуэдэу, игури щабэщ абы! — щыжиIэм, жьындур шынэри пабжьэм хэтIысхьэжащ. Аращ жэщу фIэкIа махуэу ар дунейм къыщIытемыхьэри.
- Тхьэгъэлэдж, Амыщ, Мамыщ
- Нартхэ я зэманым псэуащ зэкъуэшищ: Тхьэгъэлэдж, Амыщ, Мамыщ жиIэу. Тхьэгъэлэджыр мэкъумэшыщIэт, Амыщыр мэлыхъуэт, Мамыщыр блэгъуаплъэт. Пщыхьэщ-хьэ гуэрым Амыщ и мэлым щыщ иукIри, Тхьэгъэлэдж и хум щыщ пIастэ ищIри, зэшищым зэшзэхуефэ ящIауэ зэбгъэдэст. Зыкъомрэ зэбгъэдэса нэужь, Мамыщ блэгъур къыхихщ, иплъэри, блэгъум кърихари жиIащ:
- — Нарт СосрыкъуэкIэ еджэу дунейм зы угъурсыз гуэр къытехьэнущ. Ар дунейм къытехьа нэужь, ди лъэпкъыр псори кIуэдынущ. Хэт и бынми, дэищым дыдейуэ, зыгуэр дэIэпыкъуэгъуншэу, и щхьэм хьэрычэт хуимыщIэжыфу къытенэну къокI. Сосрыкъуэр дунейм къытехьа нэужь, щIыми Iэщми берычэту хэлъыр, щIым и IэфIымрэ Iэщым и дагъэмрэ щIэкIынущи, ар дунейм къытемыхьэ щIыкIэ, Амыщ, уи мэлым щыщ укIи и лыр гъэгъу, уэри, Тхьэгъэлэдж, уи мэшым щыщ зы ху фэнжей из щIыи, зы щIыпIэ гуэрым щыдвгъэгъэтIылъ, — жиIэри.
- ЕтIуанэрей махуэм зэшищыр зэдэIэпыкъури, зы мэл Амыщ ейм щыщу яукIащ. Тхьэгъэлэдж и хум щыщу зы фэнжей из ху щIыгъуу яхьри, бгъуэнщIагъ гуэрым щIалъхьащ.
- Абы лъандэрэ зэман зыбжани дэкIащ. АрщхьэкIэ, егупсысыжри, мэзым кIуэри, псы Iуфэм и деж зэшищым унэ хащIыхьащ. Унэм щIалъхьащ мэл гъэгъуамрэ ху фэнжеймрэ. Зэшищым я унагъуищым цIыхуу ису хъуар, цIыкIуи ини къамыгъанэу, яшэурэ а унэр ирагъэлъэгъуащ, ирагъэцIыхуащ.
- Ауэрэ, зэманыр екIуэкIыурэ, нарт Сосрыкъуи дунейм къытехьащ. Зэшищри лIэри, зэшищым и ужь иту адрей я бынхэри лIэуэрэ, я лъэпкъым зы фызыжь закъуэ къинащ. Мамыщ жыхуиIам зэшищыр хуэкIуащ. Фызыжьыр дэIэпыкъуэгъуншэу, и щхьэм и щхьэпэ хуземыхуэжу къыщынэм, шхын щхьэкIэ мэжэщIалIэ щыхъум, къыжраIауэ щытар ищIэжырти, унэ ирагъэцIыхуам кIуэжри, Амыщ и мэлылымрэ Тхьэгъэлэдж и хумрэ ишхыу, щыпсэууэ щIэтIысхьэжащ.
- ЗэманыфI дэкIаи абы иужькIэ. Илъэс зыбжанэкIи щыпсэуаи абдеж а фызыжьыр, зыри имылъагъуу, зыми емыпсалъэу, зыри абы деж щемыпсыхыу.
- Нартым къахэкIауэ, Сосрыкъуэр лIы хъуауэ, шууэ, гуп и гъусэу къакIухьурэ губгъуэм къинащ, мэжэщIалIэу, гъуэмыладжэу.
- Яшхэр яукIыу яшхыжынуи абы я Iуэхур нэсащ. Заплъыхь Iуащхьэ-Iуащхьэхэм дэкIуейуэрэ, я хъуреягъкIэ зыри цIыху щыпсэууэ ялъагъуркъым.
- ИкIэм-икIэжым, заплъыхьурэ здэкIуэм, мэзым Iугъуэ мащIэ щалъэгъуащ.
- — Мо Iугъуэр здэщыIэм цIыху щыIэщ, Iугъуэм фыкIуи феплъ, — жаIэри шууищ ягъэкIуащ. Шууищыр мафIэм хуэкIуэурэ, унэ хэту къахутащ. Шухэр унэ бжэIупэм зэрыIухьэу, фызыжьри гуфIэри къыщIэжащ.
- — Уи закъуэ мыбы щыпсэур? — жаIэри еупщIащ ахэр фызыжьым.
- — Си закъуэщ, — къажриIащ фызыжьым.
- — Ди анэ, дыгъуэмыладжэщ, мэжэщIалIэу губгъуэм дыкъинащ. Шу гупышхуи дохъу, дыбгъэшхэфыну пIэрэ? — жаIащ шууищым.
- — Шууищэ фыхъуми, фызгъэшхэнщ зывгъэнщIыху, фыкъеблагъэ, — жиIэри, шууищыр къиутIыпщыжащ.
- Ахэр Сосрыкъуэ и гупым къахыхьэжри:
- — Зы нанэ цIыкIу дыхуэзати, феблагъэ къыджиIащ, дигъэшхэну дыкъигъэгугъащ, — жаIащ. Апхуэдэу шу гупыр, Сосрыкъуи яхэту, фызыжьым деж щызэхэпсыхащ.
- — ФыкIуэ, си щIалэхэ, пхъэ къэфхь, псы къэфхь, нэхъ щIэхыу сыфхуэпщэфIэнщ, — жиIэри фызыжьым Сосрыкъуэ и гупым яжриIащ.
- Сосрыкъуэ и гупыр зэбгрыжри, хэт псы, хэт пхъэ къахьащ. Фызыжьым лэгъуп инитI тригъэувэри, псы изу щIалэхэм ирыригъэкIащ, езыми мафIэ щIищIэжащ.
- ЛэгъупитIыр къавэу щыхуежьэм, зы лэгъупым хугу IэмыщIэ закъуэ фэнжейм кърихри хикIутащ. Мэл дзажэ закъуэ фIэлъти, абы тIуалэ тридзэщ, къыпиупщIри адрей лэгъупым хилъхьащ.
- Шу гупыр зэплъыжащ, зэIущэщащ. Псоми жаIащ: «Мыбы и гугъэр сыт, абы хикIута хумрэ хилъхьа лымрэ зылI и кIэтIий кIапэ къигъэбыдэнукъым», — жаIэри.
- Лэгъупыр къавэщ, хугури тIэпIри лэгъупым из пIастэ хъуащ, хьэнтхъупс Iэнлъэ ини къыщхьэщыкIауэ.
- ПIастэр яубащ. Хьэнтхъупсу шынакъ зырыз ирафащ лыр вэхукIэ. Лыр вэри, шу гупым къахутрилъхьащ. АрщхьэкIэ шу гупым яхуэмышхыу лым щыщи пIастэм щыщи къэнащ. Лэпс мащIэ тIэкIу трафыхьыжри къэтэджыжахэщ:
- — Дыбгъэтхъащ, тхъэгъуэ махуэр Тхьэм къуит, дежьэжынщ, — жаIэри.
- Шу гупыр гъуэгум теувэжа нэужь гупсысэжащ.
- — Мэл имышхыу, пIастэ шыуани абы дэщIызымыгъужи дэ гупым зыри къытхэткъым, мыбы ищIа тIэкIунитIэр щхьэ тхурикъуа, щхьэ тхуэмышхарэ? Дывгъэгъази девгъэупщI мыбы и ерыскъыр къызыхэкIамкIэ, ахъумэ къезэгъкъым апхуэдэу дыкIуэжыну, — жаIэри унафэ ящIащ, Сосрыкъуэ яхэту, шууищым ягъэзэжу еупщIыну.
- Сосрыкъуэ яхэту шууищым ягъазэри, фызыжьым деж дыхьэжащ. ШууитIыр пщIантIэм къыдинэри, Сосрыкъуэ фызыжьым деж щIыхьащ.
- — Ди анэ, зыгуэркIэ дыноупщIыну къэдгъэзэжащи, емыкIу дыкъыумыщIу къыджепIэтэмэ, гуапэ тщыхъунут, — жиIащ Сосрыкъуэ.
- — ЖыIэ, си щIалэ, упщIэ хъуэн илъкъым, сщIэмэ, бжесIэнщ, — жиIащ фызыжьым.
- — АтIэ, ди анэ, дэ шу гупым щыщ дэтхэнэми пIастэ шыуанрэ зы мэлрэ имышхыу зыри къытхэткъым. Уэ тхуэбгъэва хугу IэмыщIэмрэ лы тIуалэмрэ дрикъун щхьэ хъуа? — еупщIащ Сосрыкъуэ.
- — А, Сосрыкъуэ угъурсызыр дунейм къытехьащ, — жиIащ фызыжьым, ар зэры-Сосрыкъуэр имыщIэу. Сосрыкъуэ губжьащ, и нэщхъыр зэхиукIащ, и напщIэр дригъэуеящ. АрщхьэкIэ зиубыдри еупщIащ:
- — А жыхуэпIэр сыт, ди анэ? — жиIэри.
- — Сэ сыщIалэу зэхэсхыу щытащ, нартхэм къахэкIауэ Сосрыкъуэ и цIэу зы щIалэ дунейм къытехьэнущ, жаIэу. Сосрыкъуэ дунейм къытехьа нэужь, дунейм и берычэтыр текIынущ. ЩIым и IэфIыр щIэкIынущ, Iэщым и дагъэр хэкIынущ, жаIэрт — псори пэж хъуащ. Ар фэ зы мэл зэрыфшхыфым къегъэлъагъуэ. Сэ фэзгъэшха хужьгъэр Тхьэгъэлэдж и мэкъумэшщ, Сосрыкъуэ къамылъху ипэкIэ къэкIащ икIи дгъэтIылъауэ щытащ. Фэзгъэшха мэлыр Амыщ и мэлым щыщщ. Сосрыкъуэ къамылъху ипэкIэ къалъхуауэ щытащ. Аращ фыщIрикъуари, аращ зыщIэвгъэнщIари. Иджы Сосрыкъуэ къалъхури, щIым и IэфIымрэ Iэщым и дагъэмрэ щIэкIащи, сыт хуэдиз фымышхами, зывгъэнщIынукъым, — къыжриIащ.
- Сосрыкъуи фызыжьым ехъуэхъури, и щхьэр къыфIэхуауэ къэшэсыжри и гупым къахыхьэжащ. КъыжриIамкIэ гупыр къеупщIа щхьэкIэ, зыри яжриIакъым.
- Даущджэрджий и уэрэд
- ЩакIуэ, щакIуэурэ жыжьаплъэ,
- Зытеплъэр зыIэщIэмыкI,
- Зи хьэ гъуабжэжьыр кIэлъэф.
- Къызэдалъэфыр зэдыдиIусщ,
- Гъуэм исхэри дызэдихуэдэщ,
- Пхафэм хэсхэр зэдыдибзущ,
- Мэзым щIэсхэр тхузэрымыгъэгуэш,
- Шыуэ дызытесхэр шы фэкъу лъакъуэхущ,
- Хьэуэ ддэщIыгъухэр хьэ парий нэсщ.
- Хьэджафэр нэсым, бажэпсэр Iуеуд,
- Бажэм и фэр зыIэрыхьам хьэр фIыуэ егъашхэ.
- Мыщэ къаукIым — фэр гуащэ Iыхьэт,
- Бланэ къаукIым — и лыр пщы Iыхьэт,
- Даущджэриижьым хьэшхуэр и гъусэт,
- Пэ щабэр и гъусэти напэхур и кIэст.
- Бажэ дещэнумэ, шы къуэгъукIэ дывгъакIуэ,
- Бланэ дещэнумэ, шы пшэркIэ дывгъажэ,
- Ди Амуукъуэм щыблэр щагъэш,
- Фэ гъэгъуа къашэр гуфэ зэтетщ,
- Ди Арыкъыжьхэм бжьабэжьхэр къыщохъу,
- Бланэ ехъуар лъэгуажьэ фIыцIэщ.
- Ди фоч фIыцIэжьым дызэдыщIоплъ,
- Ди нэр зытеплъэр пшэрыхьым IэщIэкIкъым.
- Уэ Аржыныжьым блэ фIыцIэр щызэпыропщ,
- Дыщэ сырымэр зи нащхьэу зи щхьэм хуимытыжыр
- КъыритI зэхуакум IэпщэкIэ къыдэзыхыжыр —
- Даущджэриижь гущэурэ ди лIы хахуэрщ.
- Псалъэ пэжищэ
- Щоджэнхэ ЩакIуэжьыр лIыфIщ хужаIэу икIи зекIуэлIу щытауэ жаIэж. Ар зы махуэ гуэр зекIуэ къикIыжу, къуршымкIэ къышыщхьэдэхыжым, зы гъуэдыдж гуэр IущIащ. Ар фIэхьэлэмэт хъууэ щеплъыпэм, лъэужь къилъэгъуащ, гъуэм и деж щыкIуэдыжу. Езым мурад ищIащ:
- — Сэ мыр зэзмыгъэщIауэ сымыкIуэжын, — жиIэри гъуэдыджым зригъэщэтэхащ. Абы ист зы лIы фIыцIэ ин, нэхъыбэу плъагъур цыуэ. ЩакIуэжьыр и щIэм зэрынэсу, лIы фIыцIэ иныр къэIэбэри, и пщампIэр къиубыдащ. ЩакIуэжьым зыри жимыIэу етIысэхащ.
- — Сыту фIыщэу укъысIэрыхьа, Тхьэм жиIэм, си лIыщIэу упсэуху уэзгъэхьынщ, — жиIэри лIы фIыцIэр гуфIащ.
- ЩакIуэжьыр къэпсалъэри:
- — Тхьэм жиIэм, сыкIуэжынщ икIи сыпхуэлIыщIэнкъым, — жиIащ.
- ЛIы фIыцIэр къеплъри аргуэру дыхьэшхащ, икIи ЩакIуэжьым мыр къыжриIащ:
- — Иджыпсту къегъажьи псалъэ пэжищэ къызжыIи узутIыпщыжынщ, армырмэ кIуэж уиIэкъым.
- Сыт ищIэнт ЩакIуэжьым, къригъэжьащ:
- Уэсэпсафэр — уаялэщ,
- Уэлбанэ махуэр щIэпытхъщ,
- Фызым я тхъэгъуэр къэбышхщ,
- Фыз бзаджэр лIы гъэжьщ,
- Фызым и фIыр лIы гъатхъэщ,
- Бланэ щеуэр нэхущщ,
- Зи шэрэз бзаджэр блэ фIыцIэщ,
- Благъэжьым и гум уеуэм — пфIокIуэд,
- Гур зэрыкIуэдыкIыр и шэрхъщ,
- ЛIыншэ фызабэр гиялэщ,
- Пщащэ шхэрилэр лIы гъапцIэщ,
- ЯмыгъэпцIа лIы яубыдыркъым,
- Унэм цIыху щIэмысмэ — гуэщыжьщ,
- Iэнэм шхын темылъмэ — ар пхъэбгъущ,
- Уанэм лIы имысмэ — пхъэ тыкъырщ,
- Фочым шэ имылъмэ — ар башщ,
- ПхъэIэщэм вы щIэмытмэ — пхъэ щылъщ,
- Iэтащхьэ плъагъумэ — бжьыхьэщ,
- Щынащхьэ плъагъумэ — гъатхэщ,
- Шхын нэхърэ — шхалъэ,
- Фыз мылъхуэ нэхърэ — бжэн лъхуэн,
- Нэфыр тхьэкIумафIэщ,
- Зи фIэщ умыхъум, тхьэ пIуэкIи,
- зэхихыркъым,
- Хабзэ мыщIэр щхьэщытхъущ,
- Пхъуншэр — хьэдагъэншэщ,
- Вынд и шыр фIэдахэщ,
- Хамэм ейр IэфIщ,
- Ухеймэ — улъэщщ,
- Жьы зимыIэ фIы щыIэкъым,
- КъыптекIуэр гугъущ,
- Гъунэгъур унэгъущ,
- Зэныбжьэгъур зи акъылитI зэтехуэращ,
- Къэрабгъэр япэ мауэ,
- Узыпэмылъэщыну псым зегъэхь,
- Насып зиIэм и хьэм удз ехъу,
- ЩIакхъуэр зыгъажьэр мафIэщ,
- Фызыр зыгъэжьыр и лIырщ,
- ЛIыжь зыгъэжьрэ зи бын и жьауэ щIэтрэ
- нэхъыфI щыIэкъым.
- Чыуэ къыумыгъэшар бжэгъуу
- къыпхуэгъэшыжыркъым,
- Къуэш егъу нэхърэ — ныбжьэгъуфI,
- ГуфIэгъуэмрэ гуIэгъуэмрэ зэпыщIащ,
- ЦIыхур зыгъэнщIыр щIыращ,
- ГъащIэм и кIыхьагъыр зыми ищIэркъым.
- ЩIым зы ептамэ, тIу къуетыж,
- Ажалым «сынокIуэ» жиIэркъым,
- Унэ умыхъуу къуажэ ухъуну упымыхьэ,
- Нэфыр тхьэIухуд хъужынукъым,
- Ерыскъы Iей щыIэкъым, ныбэ
- Iейщ щыIэр,
- Джэду здэщымыIэм, дзыгъуэр щоятэ.
- Зыр зым фIэмыкIтэмэ, лIы укIыным
- кIэ иIэнтэкъым.
- Ныбэр къэблагъэмэ, благъэр
- пщегъэгъупщэ,
- ЩхьэкIуэ зышэчыр щхьэ шхыгъуэ йохуэ,
- Хабзэм бзыпхъэ иIэщ,
- IитIыр зэрымытхьэщIу зэрыщIэркъым,
- Хьэ хей умыукIи, фыз хей иумыгъэкIыж,
- Дыгъужьыжь лы шхын хинэркъым,
- ЩIэр дахэщ, жьыр фIыщ,
- ЩIэжьей нэхъ IэфI щыIэкъым,
- Дыщ зимыIэр хьэщым макIуэ,
- ЕкIуу делэным Iуэхушхуэ пылъщ,
- Напэм техуэр жьэм жеIэф,
- ЗыхуэмышыIэ пщтырафэщ,
- Хабзэр убзэу зыфIэщIыр делэщ,
- Хьэр хьэлывэм щогугъ,
- Делэр гугъэурэ мэлIэж,
- Джэдыгум езым хуэдэр и щыдэжынщ,
- Шы къэмыжам губгъуэ ицIыхуркъым,
- Укъыщалъхуар зэрумыщIэм хуэдэу,
- ущылIэнури пщIэркъым,
- Дыгъум гъунэ ищIэркъым,
- Хьэр гугъу ехьынумэ, гъуэгурыкIуэм
- докIуэ,
- Удын гуауэр мэгъущри, псалъэ гуауэр
- гъущыркъым,
- ЗэмыщхьитI зэрихьэлIэмэ зэзэгъыркъым,
- Зауэ тхъэгъуэ щыIэкъым,
- TIyp зы палъэщи, зыр уимыIэ пэлъытэщ,
- Щхьэр псэум пыIэ щыщIэркъым,
- СопIащIэ жыпIэу, шы лъэхъам умышэс,
- Гъусэ хуэмыху нэхърэ — хьэфI,
- Хьэр банэурэ мэлIэж,
- Ныбэрэ бынкIэ зэхуэмыдэ щыIэкъым,
- Анэ зимыIэм, гуIэр и махуэщ,
- Нэм илъагъур щхьэм и уасэщ,
- ПщIэнтIэпсыр пщIэншэ хъуркъым,
- Вы хъунур шкIэ щIыкIэ уощIэ,
- Iуданэр кIэщIщ жыпIэу хыфIумыдзэ,
- Пщыкъуэр щIалэщ жыпIэу уемылъэстауэ,
- Удым и удыгъэр япэ кърегъэщ,
- Зэбзэгуэгъу зэпсэгъущ,
- ЦIыхурэ гъуэгуанэрэ зымыцIыху
- махуаем гъусэ умыщI,
- Джэд щыкъун и пщIыхьщ,
- Узытхьэлэну псым ухэмыхьэ,
- Хэкужьыхьэ лъэщщ,
- Мащэм зэ ихуэр набгъэщи, тIэу
- ихуэр нэфщ,
- Хъандзэгу пэтрэ гу егъэуфэрэнкI,
- Мыгъуэр гъуанэ Iукуэщ,
- Узыщыгугъыр уи дауэгъу хуэдэщ,
- Узэрыгугъэу ухъумэ уунэхъурэт,
- Япэрей акъыл нэхърэ — иужьрей акъыл,
- Псэрэ псырэ нэхъ IэфI щыIэкъым.
- АфIэкIа жиIэн щимыгъуэтыжым, щы къэнэжати, и псалъэм къыпидзэжащ:
- Сыкъызэралъхурэ уэ нэхъ шынагъуэ
- слъэгъуакъым,
- Си гъащIэм иджы нэхъ гуэзэвэгъуэ
- сихуакъым.
- Мы щIыпIэм сикIыжым, си гъащIэкIэ сыкъихьэжынтэкьым, — щиIуатэм, «псори пэжщ», — жиIэри къиутIыпщыжащ.