ЩIымахуэ усэхэр
2021-02-18
- Хьэту Петр
- Сабийхэм папщIэ
- ЩIымахуэеджэ
- Ей, ЩIымахуэ, ди ЩIымахуэ,
- Къытхуэупсэ — ухъу тхуэмахуэ!
- Уэсыр къабзэрэ щабабзэу
- Къытхуегъэс, узэрихабзэу!
- Дэ уэсгуащэ дахэ тщIынущ,
- Абы джэгухэр етщIэкIынущ,
- Хъуэхъу-уэрэдхэр хужетIэнущ,
- Дади нани дгъэгуфIэнущ!
- Ди кхъужьейр
- Ди кхъужьейм гъэ дихати,
- И пкъым зигъэпсэхужат.
- Бжьыхьэр къэсри, щIыIэ хъуати,
- Тхьэмпэри пылъэлъыжат.
- Ауэ нобэ — сыт телъыджэ! —
- Кхъужьеижьыр нэху къекIащ,
- Мо Iумыл зытелъ гъурыджэм
- Къуаргъхэр пызу къыпыкIау!
- Хьэпшырым и
- тхьэусыхафэ
- СеуфэнщIыр уэшхым,
- уэс къыстосэ,
- Сэрей щIыIэжьым сыкIэщIэлъщ…
- Сыхэлъщ ныжэбэ къеса уэсым, —
- Си дзапэм си псэ тIэкIур фIэлъщ…
- Мы пщIантIэм сэ сыкъэзыхьахэр
- Нэхушхуэщ, хуабэщ зыщIэс унэр…
- Абы къыщIэкIмэ, Iэ къыздалъэ,-
- СхуащIын ягу
- къэкIыркъым хьэунэ!..
- ЩIымахуэр къэсыпащ
- Уэсыр къосыр, уэсыр къосыр,
- Жыгми унэми ятосэ,
- Губгъуи псыхъуи щоджэрэзыр,
- ЩIихъумащ ди бгыщхьи, мэзи…
- Къосыр укхъуэу, къосыр щабэу,
- Мы дунейм щIегъэкI и хуабэр,
- УвыIакъым зы тхьэмахуэ…
- Арти, къэсыпащ щIымахуэр!
- Гъэрэ щIырэ
- Жэщым жьыр къугъащ хьэмыщэу,
- Бжэ-щхьэгъубжэм теухьащ…
- СыщыщIэкIым нэху зэрыщу,
- Дадэ жери: «ЩIыр къихьащ!
- ТIэкIу нэхъ хуабэу зыкъэхуапэ,
- Хьэнцэр къащти уэсыр тхъу!..»
- Сэ ар зыуэ хъуат си гуапи,
- СыгуфIэжу жысIащ: «Хъунщ!»
- Сэ куэд щIауэ сежьэрт уэсым —
- Дадэ Iэжьэ гъэм схуищIат…
- Си лъэгуажьэм нэс къысхуэсми,
- Iуэхур псынщIэу згъэзэщIащ.
- СыщыдэкIым дэсшу Iэжьэр,
- Сыту Iейуэ згъэщIэгъуа —
- ЦIыкIуми инми ди Iуащхьэжьыр
- ХъумпIэцIэджу яуфэбгъуат!
- ЩIыIэлIэх
- Джэду цIыкIум зегъэхуабэ —
- Уэс къесамэ, абы пыкI! —
- Махуэ псом кIэрысщ хьэку джабэм,
- ЩIыбым ауи пхущIэмыкI.
- Гъурнэ-гъурнэм тIэкIу зегъафIэ,
- Абы фIэфIыр гъатхэ щIыбщ.
- Нобэ ар щIэмышыгъуафIэ,
- Бжэр Iупхамэ, иц къолыб.
- ЩIэупщIауэ щысщи и кIэр,
- Дэнэ ар щыпхущIэкIын!..
- Щхьэукъуауэщи,
- къыхоскIыкIыр, —
- Дзыгъуэ ещэу къыщIэкIынщ.
- ЩIымахуэ шу
- ПщIэгъуалэм тесыр сыт зезыхуэр?
- Къэсауэ — куейм зыщейкъуэдий,
- Шым и пэм щIыIэуей кърихум
- Псы цIыкIухэр мылу егъэдий!..
- Уэсукхъуэ джэгур и ужь иту,
- Фиижу, хьэблэм къыдыхьащ,
- ДыкъыщIэплъыну дыхуимыту,
- ЩIымахуэ уае къытхуихьащ!
- Жэщ щIыIэ
- ЩIыбым сыкъыщIокIри —
- Сыту щIыIэ! —
- Iэгур щIичу,
- Бжэкъур къызэпхъуащ.
- Дуней псор мэпIэнкIыр,
- ЗэщIоцIычэ,
- Сытхъум ди кхъужьейр
- ЗэщIигъэтхъуащ.
- Жьыбгъэ Iэлхэр,
- Фийхэу,
- Зэподжэжыр…
- Аддэ жыжьэу
- Бзу макъ къыщыIуащ…
- Мазэ ныкъуэм —
- КъакIуэри —
- И пэплъыр
- Уэнжакъ хуабэм,
- Месыр,
- ИриIуащ.
- Ди Хьэмыщэ
- КъыщIэмыкI и унэм,
- Зишыхьауэ,
- Мы жэщ псом мэжей.
- И шы Iэжьэм иту,
- Папщэ-хъущIэу,
- Уэс Дадэжьыр
- МэзымкIэ дожей…
- Уэс дадэжь
- Хэт бгъэдэтыр ди щхьэгъубжэм,
- ТхыпхъэщIыпхъэ мыл трищIыхьу,
- Шхыдэу къытеуIуэр ди бжэм,
- Уаер къыщIихуэн и пщIыхьу?
- Ар Уэс Дадэщ, зи гур щIыIэщ,
- Къыдыхьауэ пщIантIэм дэтщ,
- ГущIэгъу лъэпкъ абы имыIэ,
- Псори дигъэщтыну хэтщ!
- Дэ абы дыщымышынэ,
- Унэ хуабэм дэ дыщIэсщ,
- КIущэ Гъурни, схуеуэу пшынэ,
- Хуабэ-хуабэу къыскIэщIэсщ.
- ЩIымахуэ пщэдджыжь
- Къудащ Рае Iэдэм и пхъум и фэеплъу
- Къепсыхащ ЩIымахуэ
- Дыжьыныфэр,
- ЩIылъэр уэс чэсейкIэ
- ЗэщIибгъащ,
- Губгъуи мэзи махуэм
- ЕгъэбжьыфIэ,
- ЖэщкIэ зэхекIухь
- Жылагъуэу хъуар.
- КъыщIэкIащ ЩIымахуэр
- СурэтыщIу,
- Сеплъри ди щхьэгъубжэм —
- Ар къэсщIащ.
- ТхыпхъэщIыпхъэ абджым
- ТрищIыхьыр
- Дуней псом и теплъэу
- Къыпхыщащ.
- ИлъэсыщIэм пежьэу,
- КъикIухьами,
- Ди жьакIащхъуэ
- Дадэр емыша, —
- Iэжьэ зыкъизыхкIэ
- Пщэдджыжьыпэм
- Псей дахащэ тыгъэу
- Къытхуишащ.
- Дадэ и щэху
- Нобэ псей дахэшхуэ
- Дадэ къытхуихьар,
- Дгъэувынщ Махуэшхуэм,
- Ди гум ирихьар.
- Сэ соцIыху Уэс Дадэр —
- Ар си дадэращ,
- Ауэ ар сэ дадэ
- ЖезмыIэнуращ…
- Псейр ИлъэсыщIэм
- Сэ згъэщIэрэщIэнщ, —
- Сэ щэху гуэр зэрысщIэр
- Зым къезмыгъэщIэн.
- Тыгъэ и гъунэжу,
- Дадэ къыщIыхьэнщ,
- Макъым зригъэхъуэжу,
- Хъуэхъухэр къыджиIэнщ.
- ИлъэсыщIэ жэщ
- ИлъэсыщIэр къытхуопIащIэ,
- КъокIуэ, къокIуэ… Уей, къэсащ!
- Ди НыбжьыщIэм иугъащIэ!..
- Дэри, мис, дызэхуэсащ!
- ПщIантIэр нэхущ,
- уэсышхуэ къосыр,
- Ди куэбжэшхуэр зэIутхащ,
- Сыхьэт бжыгъэр и щхьэм носыр,
- Уей, ди хьэщIэр къыдыхьащ!..
- Ар ди унэм къыщIыхьэнущ,
- Ёлкэм вагъуэхэр фIидзэнщ,
- Дадэ хъуэхъухэр къыджиIэнущ,
- Дэ «Псей цIыкIур» къыхэддзэнщ.
- Дуней хужь
- Уэсым щIылъэр зэщIибгъауэ —
- Гур хигъахъуэу — уэсчэсейщ,
- Жыгхэр пфIощIыр къэгъэгъауэ, —
- Уэсбзууплъхэр щыдолъей.
- Жьыр кхъужьейм хэгъуэщыхьауэ
- ЩещI, фиижу, «ислъэмей…»
- Ди Хьэмыщэ зишыхьауэ,
- Гъуэм къиплъыну зикI хуэмей.
- Пэжу, щIыIэщ, пэр писыкIыу,
- Уэс Дадэжьми зефыщIыж…
- Ауэ сфIэфIщи, сыхэмыкIыу,
- Дуней хужькIэ зызотIыж.
- СогъэщIагъуэ
- «Мы уэс цIыкIухэр хэтми сщIарэт
- ТхыпхъэщIыпхъэу хэзыбзыкIыр,
- Зэмыщхь защIэ-тэрэфарэу
- Iэпэ Iэзэу зи IэрыкIыр?» —
- ЖысIэу уэм сыдэплъеяти,
- Уэс Дадэжьыр пэм къепхъуащ:
- «Псори пщIэуэ си гугъати
- Уэ, тхылъеджэм… Ин ухъуащ!
- Класс етIуанэми укIуащи,
- СыпцIыхуну игъуэ хъуащ!..»
- Еплъыт, а Дадэжьым жиIэр,
- Ар сэ сымыцIыху нэхъей,
- ТхыпхъэщIыпхъэхэр зэрищIри
- Сэ куэд щIауэ сощIэ, ей!
- Ауэ, пэжу, уэс щабабзэр
- СогъэщIагъуэ: налъэ къэс
- ЦIыху IэпапIэхэм хуэдабзэу,
- Зэмыщхь защIэу къытхуегъэс.
- Ди хадэм
- Сыту бзаджэ ЩIыIэ Дадэр!
- КъыщекIухьри итщ ди хадэм,
- Умылъагъуу Iулъщ нэщыпхъуи,
- Дунейм теткъым ар зэмыпхъуэ:
- Ди пэр плъыжьу писыкIащ,
- Ди нэкIущхьэр трижьыкIащ,
- Хадэ псор зэщIегъэцIычэ,
- Дыхигъэткъым мы уэсмычым!
- КIий къытфIощIыр:
- «ФикI мы хадэм!
- Мыр си лъапсэщ!.. Сы-Уэс Дадэщ!..
- Сыпащтыхьщи, Уаеу щыIэм
- Сыкъеджэнщи —
- фисынщ щIыIэм!..»
- Дэ уэсгуащэ дощIри хадэм,
- Къидмыдзэххэ а Уэс Дадэр…
- Псэ хэтлъхьэнщи ди Уэсгуащэм,
- ПщIэ хуэтщIынщ абы хуэфащэу:
- Усэ цIыкIу дыкъыхуеджэнщ,
- Джэгу хуэтщIынщ — дыкъыдэфэнщ!
- ХъумакIуэ
- Дадэ пщIантIэм щыхисауэ
- Зы псей щхъуантIэ дахэ дэтщ,
- Ди мэзщIэсхэр къехъуэпсауэ,
- Къощэр — ядыгъуну хэтщ.
- Едгъэжьэжу Илъэсыжьыр,
- ПщIантIэм Гуащэ дэтщIыхьащ,
- Фоч къутауэ зэгуэтыжьыр
- Дадэ къихьри, кIэрищIащ…
- Ар бгъэдэтщи ди псей щхъуантIэм,
- ТфIэтелъыджэщ ди Iэужь, —
- Мис иджы си Iуэхущ ди пщIантIэм
- Къыдыхьэфмэ зы дыгъужь!
- Уэсгуащэ
- Жьы бгъакъэ щIыкIейхэр
- Зэпеуэу мэхъущIэ, —
- ЖыгыщIэ хэтсар
- ЯудыныщIэ, яфыщI.
- Уэс Дадэу жьакIащхъуэм,
- ГущIэгъур зымыщIэм,
- ЕIуящIэ щыкIахэм
- ФIыщIэшхуэ хуимыщI…
- Уэс Дадэр шууейуэ
- КуэбжэпэмкIэ блэжти,
- Къуаншагъэр щилъагъум,
- Абы къегъэзэж,
- Уэс щабэ къауцыр
- И Iэпэ къыпыщу,
- И шыгъуэм къопсыхри,
- Кхъужьейм къыщхьэщож.
- «Уэсгуащэщ!» — жыпIэну,
- Жыг цIыкIур ехуапэ, —
- И пыIи, и вакъи,
- И Iэлъи къауцщ.
- Иджы къауц щабэм
- Кхъужьейр егъэхуабэ…
- Мис, сэри, сыгуфIэу,
- Щхьэгъубжэм сыIусщ.
- Къуажэхьхэр
- * * *
- Iуигъэщту щIыIэр, Дадэ Уаер,
- Къопхъуэну зищIу, ар мэбзае,
- ГъуркI IэплIэ дэ зэхуэтхьэсар
- Дакъикъэ бжыгъэм игъэсащ.
- (ЩIымахуэ губгъуэ мафIэ)
- * * *
- Тхьэгъэлэдж щохьэжэ уафэм,
- И кхъузанэм щIегъэпщыж,
- Къелъэлъэхым къуакIи тафи
- Къимыгъанэу есеиж.
- (Уэс)
- * * *
- ТхыпхъэщIыпхъэ вагъуэ дахэу
- Щэхурэ щабэу уафэм къох,
- Жьым зэрихьэу ахэр махэщ —
- Узэпхъуар уи Iэгу щобзэх.
- (Уэс цIыкIу закъуэхэр)
- * * *
- Гъуэрыгъуэххэу зыр зым тежу,
- ЗэкъуэшитIыр къызэдожэ,
- Зыщыджэгур ахэр мылщ,
- Дыжьыныфэхэщ, масилщ.
- (Лъэрыжэхэр)
- * * *
- Джабэр лъагэщ, уафэм нэсу,
- Ар щыдэсшкIэ, сегъэмэх,
- Сэ абы сызэрышэсу —
- Жьым дытежу дыкъожэх.
- (Iэжьэ)
- * * *
- ЩицIывыгъуэ гъэмахуэкуми
- Щхьэримых абы и пыIэр,
- И уардагъ-инагъкIэ хэкуми
- Къыпэхъун абы щымыIэ.
- (Iуащхьэмахуэ)