КъежьапIэ
2017-10-12
- Ди щIыналъэм щыпсэухэм университет диIэ зэрыхъуар зыми ебгъапщэ мыхъуну Iуэхугъуэ инщ. Ар лъэпкъым и лъынтхуэ, и хъугъуэфIыгъуэ нэхъыщхьэщ. Абы щыгъуэми, сэ сызытепсэлъыхьынур а университетыр къызытехъукIыжа Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал пединститутырщ. Аращ сэ сыщеджар, си къежьапIэр.
- Зауэ нэужь илъэс гугъухэм пединститутым щеджахэм сащыщщ сэ. «Илъэс гугъу» хужыпIэкIэ, узыщхьэщыкI мыхъун лъэхъэнэ хьэлъэт ар. Зауэр зэфIэкIри, гъейр къыкIэлъыкIуащ. ИтIани еджэным ди гур хузэIухат. Арати, фронтыр илъэсиплIкIэ зыгъэшхахэм яхэта щIалэжь цIыкIухэм ди псэр школым тхьащ.
- 1946 гъэм Налшык къыщызэIуаха интернатым 10-нэ классыр къыщызухауэ, сэ ди директор Къамбий ХьэматI и чэнджэщкIэ пединститутым и адыгэбзэ факультетым сыщIэтIысхьащ. Абы илъэситIкIэ щрагъаджэрэ адыгэбзэмкIэ егъэджакIуэхэр къыщIагъэкIыу щытащ. Ди деж щыщIэдзауэ отделенэр факультету зэрахъуэкIащ икIи щIэныгъэ нэхъыщхьэ къуиту, илъэсиплIкIэ ущеджэу ящIащ. Аращ къыщежьари иджы ди университетым филологиемкIэ и институтым и адыгэбзэ къудамэр.
- Куэдрэ сигу къокIыж дэ абы дызэрыщIэтIысхьам щхьэкIэ ди студентэгъу Iэджэм ауан дыкъащIу «сыт фэ фызыхуеджэр, фэ ар къэвухыху, адыгэбзэр кIуэдыжынущ…» къыджаIэу зэрыщытар. Ауэ абы щеджэ ныбжьыщIэ 17-м ди щхьэр зы махуи етхьэхакъым, щIегъуэжаи къытхэкIакъым. Уеблэмэ дэ дехъуэпсакъым къэралым щыIэ еджапIэ цIэрыIуэу Москва, Ленинград дэтхэр къэзыухахэм. Пэж дыдэу, гулъытэншэу къэна ди анэдэлъхубзэм псэ къыхыхьэжын щыщIидзауэ щытар ди дежщ. Ди курсым щIэсащ иужькIэ цIыхубэ тхакIуэ хъуа Нало Ахьмэдхъан (Хэку зауэшхуэм хэтауэ къигъэзэжри, 2-нэ курс дыхъуауэ къытхэтIысхьэжат ар), егъэджакIуэхэм я щIэныгъэм щыхагъахъуэ институтым, иужькIэ, педучилищэм я директору лэжьа, филологие щIэныгъэхэм я кандидат, адыгэбзэм зегъэужьыным куэд хэзыщIыхьа Джаурджий ХьэтIыкъэ, филологие щIэныгъэхэм я кандидат, Къэрэ-шей-Шэрджэс пединститутым и егъэджакIуэу щыта, тхакIуэ Дзасэжь Хьэсанш, егъэджакIуэхэм я щIэныгъэм щыхагъахъуэ институтым и адыгэбзэ кабинетым и унафэщIу куэдрэ лэжьа КъуэщIысокъуэ Нурхьэлий, нэгъуэщIхэри.
- Ди ужьыр махуэ яхуэхъури, илъэс къэс зы курс, тIу щыхъуи щыIэу, адыгэбзэм хуеджэ студентхэр къызэщIэрыуащ. Нобэ адыгэ лъэпкъыр зэрыгушхуэу зи цIэ къипIуэну диIэ тхакIуэ, усакIуэ, щIэныгъэлI, журналист гъуэзэджэ къомыр къызыщIэкIар адыгэбзэ къудамэрщ. Абыхэм ящыщщ КъардэнгъущI Зырамыку, Нало Заур, Тхьэгъэзит Зубер, IутIыж Борис, ХьэфIыцIэ Мухьэмэд, Бещтокъуэ Хьэбас, Къэжэр Пётр, Джэрыджэ Арсен, Къагъырмэс Борис, КхъуэIуфэ Хьэчим, Мэзыхьэ Борис, КъБР-м и цIыхубэ егъэджакIуэ ДыщэкI Марие, университетым и библиотекэм и унафэщI Ныр Розэ, егъэджакIуэ Iэзэ Шыгъушэ Алий сымэ, нэгъуэщI Iэджи.
- ТIэкIу къытщIэнакIэу «адыгэ гупкIэ» ди курсым къыдэджэхэр щыIами, ди Iуэхуи ди Iыхьи зыщIыпIи къыхэднэртэкъым. Япэрауэ, ди гупым адыгэ хабзэрэ нэмысрэ яхэлът, къуейщIей, къемызэгъ зылэжь къытхэттэкъым. ФIымрэ захуагъэмрэ дыхуаущийрт ди адыгэ егъэджакIуэ телъыджэхэу АбытIэ Му-хьэб, Къардэн Бубэ, ЩоджэнцIыкIу Iэдэм сымэ. Абыхэм дызэджэ программэр дагъащIэкIэ Iуэхур зэфIагъэкIыртэкъым, адыгэбзэм зэрызиужьынур, щэнхабзэм зэрызиIэтынур, ди литературэр зэрыгъэгъэнур, дэ абы къалэнышхуэ щыдгъэзэщIэн зэрыхуейр ди фIэщ ящIырт икIи абы дыхуагъасэрт, ТхакIуэхэм я союзым, газетхэм я редакцэхэм, радиом дыпащIэрт, уеблэмэ студентыр сыт щыгъуи зыхуэныкъуэ сом гуэри къыщыдагъэлэжь къэхъурт.
- Зэманым зехъуэж, гъащIэри адэкIэ мэкIуатэ. Нобэ дэ дрогушхуэ пединститутым къытехъукIыжа еджапIэ нэхъыщхьэм — КъБКъУ-м. Ди щIалэгъуалэм IэщIагъэ зэмылIэужьыгъуэ куэд къызыщIах, лъэпкъ щIэныгъэлI куэд щылажьэ, къэралым нэхъ щыпажэхэм хабжэ, и япэ ректор икIи и къызэгъэпэщакIуэ Бэрбэч ХьэтIутIэ и цIэр зезыхьэ Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университетым дохъуэхъу угъурлыуэ щыта и гъуэгуанэм апхуэдэ куэд къыпищэну.
- КЪЭРМОКЪУЭ Мухьэмэд,
- КъБР-м и цIыхубэ тхакIуэ.
- 2012 гъэ