I ФЫМЫГЪЭПУД, ФИ IЕЙ= ФЫМЫГЪЭПЩКIУ

ПСАЛЪЭ

КъБР-м

И ПАРЛАМЕНТЫМРЭ ПРАВИТЕЛЬСТВЭМРЭ =

Я ГАЗЕТ<= /span>

сайт газеты «Адыгэпсалъэ»

газетыр 1924 гъэм= и мэкъуауэгъуэ мазэм и 1 лъандэрэ къыдокI

ХЪЫБАРЫЩIЭХЭР

ТХЫДЭ

ХЪЫБАРЕГЪАЩIЭ

Т= ХЫГЪЭХЭР

А= РХИВЫР

english

адыгэбзэ

русский

= ;

Шэр= джэсхэм я деж<= /p>

= Къэбэрдей-Балъкъэрым = и Президент = Къанокъуэ Арсен = иджыблагъэ Шэрэдж = районым<= /u> щыI= ащ а щIыпI= эм щыгъуазэ = зищ<= /b>Iыну икIи шэрэдждэсхэм я псэукIэмрэ я IуэхущIафэхэмрэ зыхуэдэр къищIэну. Районым и гъунапкъэм деж республикэм и унафэщIым къыщыIущIащ Шэрэдж<= /b> администрацэм и Iэтащхьэ Темиржанов<= /u> Махъты<= /b>.

   <= /span>Къанокъуэ Арсен псом япэу екIуэлIащ «Росвнешпрод» ООО-м. Абы и унафэщI Бояркин Олег Президентым къыхуиIуэтащ ирагъэкIуэкI мэкъумэш лэжьыгъэм зегъэубгъунымкIэ зэран къыхуэхъу Iуэхугъуэхэр. Къанокъуэ Арсен епсэлъащ хозяйствэм и

унафэщIхэм, хадэхэкIхэр къехьэлIэжыным хэлэжьыхь цIыхубзхэм. Абыхэм жаIащ республикэм и Iэтащхьэу жыджэрагъ зыхэлъ президент щIалэ зэрагъэувар я гуапэ зэрыхъуар икIи абы куэдкIэ зэрыщыгугъыр. «Дэ псоми дапэлъэщынщ, ауэ гулъытэншэу къэвмыгъанэ лэжьапIэншэу пщIантIэхэм дэс ди щIалэгъуалэр», - жаIащ абыхэм. Президентым ахэр къигъэгугъащ абы и лъэныкъуэкIэ езым елъыта псори зэрилэжьынумкIэ.

   <= /span>АдэкIэ Къанокъуэ Арсен къиплъыхьащ Шэрэджыпсым тращIыхь ГЭС-хэр. А ухуэныгъэм и директор Соттаев Алий IупщIу тепсэлъыхьащ ГЭС-хэм я лэжьэкIэм. Президентыр къыжраIахэм фIэгъэщIэгъуэну едэIуащ икIи къыхигъэщащ ГЭС-хэм я етIуанэ чэзур ухуэныр и кIэм нэгъэсын щхьэкIэ а IэнатIэм инвестицэу халъхьэм хэгъэхъуэн хуейуэ къызэрыщIэкIынур.

   <= /span>Президентым адэ= кIэ иунэтIащ райцентр Къэщкъэтау. Къанокъуэ Арсен япэ щIыкIэ кIуащ пхъэхэкIхэр къыщыщIагъэкI «Шэрэджрайпромкомбинат» муниципальнэ унитарнэ предприятэм. НобэкIэ абы цIыху 32-рэ щолажьэ икIи а бжыгъэр 40-м нагъэсыну Iэмал щыIэщ. Президентыр адэкIэ яхуеблэгъащ Шэрэдж район сымаджэщым, палатэхэмрэ опера= цэ щащI пэшхэмрэ къиплъыхьащ, а медицинэ IуэхущIапIэр дэIэпыкъуныгъэ зэрыхуэныкъуэр къигъэлъагъуэри, абыкIи къигъэгугъащ.

   Республикэм и Iэтащхьэр зэрахуэкIуэн= ум сыт и лъэныкъуэкIи зыхуигъэхьэзырат Къэщкъэтау поселкэм дэт курыт школым. У= нэм и дэкIуеипIэм Президентым къыщыIущIащ лъэпкъ фащэхэмкIэ хуэпа щIалэхэмрэ хъыджэбзхэмрэ, лъэпкъ ерыскъыгъуэхэр я Iэнэм телъу. Къэбэрдей-Балъкъэрым щIыхь зиIэ и артист уэрэджыIакIуэ Ульбашев Азнор Къанокъуэ Арсен махъсымэ фалъэшхуэ къыIэщIигъэуващ.

   - Iэу! Мыр шынагъуэкъэ? - щIэупщIащ Президентыр.

   - Шынагъуэмэ, сэ япэу сыхэфынщ, - къыпидзыжащ Ульбашев Азнор а гушыIэм. Ауэ Къанокъуэ Арсен къэIэбэри фа= лъэр Iихащ, ар и закъуэ зэримыунэщIыфынур, абыкIи районым и Iэтащхьэ Темиржанов Махъты дэIэпыкъуэгъу къыхуэхъуну зэрыщыгугъри жиIащ.

   Президентыр классхэм щIыхьащ, школ м= узейм и щIыхь тхылъым тхыгъэ къринащ. «Лъэпкъым и тхыдэр дэтхэнэми ищIэн икIи = абы пщIэ хуищIын хуейщ. ЕджакIуэ псоми сынывохъуэхъу фи адэжьхэм я фэеплъым фыхуэфащэу фыщытыну», - иритхащ Президентым. Къанокъуэ Арсен еджакIуэхэмрэ егъэджакIуэхэмрэ къигъэгугъащ школым компьютерхэр къахуищэхуну, куэд лъандэрэ зыхуэныкъуэ пэшхэр школ унэм къыпыщIыхьынымкIэ дэIэпыкъуэгъу яхуэхъуну.

   АдэкIэ ар район администрацэм и унэм щаIущIащ предприятэхэмрэ IуэхущIапIэхэмрэ я унафэщIхэм, район Советым и депутатхэм, щIыпIэ администрацэхэм я Iэтащхьэхэм, жылагъуэхэм я лIыкIуэхэ= м.

   Темиржанов Махъты кIэщIу къытеувыIащ лъэпкъ зэмылIэужьыгъуэу 13-м я лIыкIуэу цIыху мин 26-рэ нобэ щыпсэу ра= йоным и экономикэ, социальнэ щытыкIэм. ЦIыхухэм я лэжьыгъэр нэхъыбэу зыпыщIар = Iэщ гъэхъунырщ, жыг хадэ гъэкIынырщ, щIым телэжьыхьынырщ, IэпщIэлъапщIагъэм ехьэлIа хьэпшып цIыкIуфэкIухэр гъэхьэзырынырщ, туристхэм Iуэхутхьэбзэ яхуэщIэнырщ. «Районым и унафэщIхэм ирагъэкIуэкI экономикэ политикэр хуэунэтIащ цIыхухэм я псэукIэр егъэфIэкIуэным, псом япэрауэ, щIыуэпс ресурсхэмрэ цIыху къарумрэ къэгъэсэбэпыным и хьэкъкIэ», - къигъэлъэгъуащ район унафэщIым.

   ЗэIущIэм щIыпIэм щыпсэу цIыхухэм Президентым лъэIукIэ зыкъыщыхуагъэзащ канализацэ коллекторым и етIуанэ чэ= зур, спорт-узыншагъэр щрагъэфIакIуэ щIалэгъуалэ комплексыр ухуэн и лъэныкъуэк= Iэ дэIэпыкъуэгъу яхуэхъуну.

   Къанокъуэ Арсен шэрэдждэсхэм фIыщIэ = яхуищIащ гуапэу зэрырагъэблэгъам, псалъэ гуапэхэр къызэрыхужаIам щхьэкIэ икIи къыхигъэбелджылыкIащ республикэм и властымрэ и цIыхухэмрэ яку зэпыщIэныгъэ дэмылъыныр зэрышынагъуэр икIи ар къэбгъэхъу зэрымыхъунур. «Сэ зыми хуэздэнкъым ди республикэм и гъащIэм узыщрихьэлIэ ныкъусаныгъэхэр гъэкIуэ= дын Iуэхум щхьэфэтегъэжу бгъэдыхьэныр», - къигъэлъэгъуащ абы. И къэпсэлъэныг= ъэр иухкIэрэ, Къанокъуэ Арсен къыхигъэщащ районым и ныкъусаныгъэхэр, абыхэм я= щыщу мэкъумэшхэкIрэ IэщхэкIыу къыщалэжьым, ар нэхъыбэу зыхуэзэр щхьэзакъуэ хозяйствэхэрщ, псынщIэу зэрыхэмыхъуэр, мыдрейуэ, жылагъуэ хозяйствэр щыты= кIэ хьэлъэм зэритыр. Районым и активым ядригъэкIуэкIа псалъэмакъыр кIыхьу икIи куууэ щытащ. КIэухыу Президентым жэуап яритащ зэIущIэм кърихьэлIахэм къагъэува упщIэхэм.

   АдэкIэ Президентыр щыIащ Гуэл щхъуантIэхэм, абы икIри къурш лъагъуэ задэмкIэ гъунапкъэхъумэхэм я хэщIапIэм кIуащ, Балъкъэр Ипщэ къуажэмкIэ дэкIыу. Къ= уажэбгъум деж унэ гуэрым и пщIантIэм и куэбжэр зэIухат: Токуевхэ я унагъуэм гуауэ къыщыхъуат - зи ныбжь хэкIуэта цIыхубзыр лIат. Президентыр и гъусэхэр щIы= гъуу абдеж къыщыувыIэри, а унагъуэм щыщхэм яхуэгузэващ.

   Гъунапкъэхъумэхэм я хэщIапIэщIэм ид= жыри хьэзыр хъупакъым. Дзэ къулыкъущIэхэмрэ абыхэм я унагъуэхэм щыщхэмрэ щыпсэ= уну пэшхэр Къанокъуэ Арсен кърагъэлъэгъуащ Налшык гъунапкъэхъумэ гупым и кома= ндир Голубицкий Романрэ «Иман» ООО субподряднэ IуэхущIапIэм и унафэщI <= b>Сумаев Ахъмэтрэ. Президентым гу лъитащ ухуэныгъэр фIагъ хэлъу зэрырагъэкIуэ= кIым.

   Къагъэзэжауэ Балъкъэр Ипщэ къуажэм к= ъыздэкIуэжым, Президентымрэ и гъусэхэмрэ къагъэувыIащ къуажэм щыщ цIыхухэм. Ахэр республикэм и Iэтащхьэм къелъэIуащ къуажэр газкIэ зэлъэгъэIэсыным и Iуэхум унафэ тращIыхьыну. Президентым ахэр къигъэгугъащ а IуэхумкIи дэIэпыкъуэгъу яхуэхъуну.

ГЪЭбИЙ Линэ.

Сурэтхэр Мамий Руслан = трихащ.

ЩIэн хуейхэр яубзыху

   Дыгъуасэ ЩIэныгъэхэмкIэ Дунейп= со Адыгэ Академием и Президиумым зэIущIэ иригъэкIуэкIащ. Ар къызэIуихащ ЩIД= АА-м и президент Нэхущ Iэдэм. Зэхуэсым кърихьэлIащ академикхэу Къумахуэ Башир, Тхьэзэплъ Хьэсэн, ХьэкIуащэ Анд= рей, ХьэфIыцIэ Мухьэмэд, Думэн Хьэсэн, Хъаний Мирон, Хьэмыкъуэ Владимир (Налш= ык), ШащIэ Къазбэч, Мекъул ДжэбрэIил, КIыргъ Iэсхьэд (Мейкъуапэ), нэгъуэщIхэр= и.

   ЩIДАА-м и Президиумым хэтхэм 2006 гъ= эм академиер зэлэжьыну Iуэхухэр зэхагъэуващ. ЩIэныгъэхэмкIэ Урысей Академиер США-м и Лъэпкъ академием, Инженер = академием, лъэпкъ зэхущытыкIэхэм, зэгъусэу терроризмэм ебэныным теухуауэ зэрадэлэ= жьэну программэм ЩIДАА-р хэгъэхьэным и IуэхукIэ къэпсэлъащ Нэхущ Iэ= дэм. Ар апхуэдэуи къытеувыIащ Кавказ Ищхъэрэм ис щIэныгъэлI щIалэхэм я Союз къызэгъэпэщын зэрыхуейм.

   ХьэфIыцIэ Мухьэмэд тепсэлъыхьащ Нэгумэ Шорэ и «Адыгэ грамматикэ» тхылъыр къызэрыдэкIрэ илъэси 140-рэ зэрырикъум. Абы къыхигъэщащ къэбэрдей-шэрджэс тхыбзэм и лъабжьэр зыгъэтIылъа лъэпкъылI щэджащэм и фэеплъым хуэфащэ пщIэ зэримыгъуэтыр. Илъэс 30-м щIигъуауэ абы и фэеплъ сы= ныр КъБКъУ-м и гъунэгъуу ягъэувыну жаIэми, Iуэхум зыри иужь ихьэркъым. ХьэфIыцIэм щIэныгъэлIхэр къигъэгугъащ фэеплъ сыныр нэхъ псынщIэIуэу гъэува хъунымкIэ, «Адыгэ грамматикэ» тхылъыр щIэуэ къыдэгъэкIыжынымкIэ КъБР-м и = Президентым лъэIу псалъэкIэ зыхуигъэзэну. Абы нэмыщI Мухьэмэд жиIащ Нэгумэ Шорэ и цIэкIэ ЩIДАА-м и саугъэт ягъэувмэ зэригуапэр. ХьэфIыцIэр зыгъэгумэщI Iу= эхухэм ящыщу къыхигъэщащ ди республикэм анэдэлъхубзэм и махуэ хэха иджыри къэс зэрыщымыIэр. Илъэс зыбжанэ хъуауэ апхуэдэ мах= уэр гъатхэпэм и 14-м ягъэлъапIэ Адыгейми Къэрэшей-Шэрджэсми.

   Абы жиIахэм арэзы техъуэу щIэныгъэлI зыбжанэ къэпсэлъащ. Къумах= уэ Башир къыхигъэщащ адыгэхэр щхьэемыгугъуу, цIыху щэджащэхэм яхуэ= фащэ пщIэрэ гулъытэрэ хуамыщIу къызэрекIуэкIыр.

   «Кто есть кто в АМАН» тхылъыр къыдэгъэкIыным пыщIа Iуэхугъуэхэм теухуауэ ар зэхэзыгъэувэ ХьэфIыцIэ Мухь= эмэд къызэхуэсахэр щыгъуазэ ищIащ тхылъыр и кIэм зэрынэблэгъам, илъэс дызыхуэ= кIуэм къыдигъэкIыну зэримурадым. АдэкIэ ЩIэныгъэхэмкIэ Дунейпсо Адыгэ Академие= м и къудамэхэр Иорданием, Сирием, Израилым къыщызэIухыным щытепсэлъыхьым, Мухьэмэд къыхигъэщащ 2006 гъэм и пэщIэдзэм а Iуэхум теухуауэ Иорданием и унафэщIхэм захуигъэзэну зэримурадыр, а къэралым къыщызэIуахыну къудамэм Сириеми Израилми щыщхэри щылажьэ зэрыхъунур. Тыркум ЩIДАА-м и къудамэ щхьэхуэ къыщызэгъэпэщын хуейуэ зэрыщытри жиIащ ХьэфIыцIэм.
НэщIэпыджэ<= b> Замирэ.

Нап= Iэ дэхьейгъуэ

                                                 =                      КъБКъУ-м кIуэцI узхэмкIэ кафедрэм и унафэщI, щIэныгъэхэм я доктор Елгъэрыр къыщалъ= хуар Щхьэлыкъуэщ. Абы къиухащ Ставрополь къалэм щыIэ медицинэ институтыр. 1969= гъэ лъандэрэ Анатолэ дохутыр IэнатIэм пэрытщ. Елгъэрым и ехъулIэныгъэхэр къал= ъытащ «КъБР-м щIэныгъэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ» цIэ лъапIэмкIэ. Ар ЩIДАА-м, Нью-Йорк академиехэм я академикщ, РАЕН-м и член-корреспондентщ, КъБР-м Узыншагъэр хъумэнымкIэ и министерствэм и терапевт нэхъыщхьэщ. Апхуэдэу Елгъэрыр «Медицина труда и промэкология», «Терапевтический архив» журналх= эм я редакцэ советым хэтщ. И махуэ лъапIэм иридгъэхьэлIэри, дэ Анатолэ делъэIу= ащ ди упщIэ зыбжанэ жэуап къритыну.

   - Дохутыр псори щIэныгъэрылажьэ, егъэджакIуэ хъуркъым. А IэнатIэхэр уэ дауэ зэгуэбгъэзэгъа?

   - ДохутырынымкIэ къыщыщIэддзэмэ, а= р псом япэ дэслъэгъуат ди адэм. Иджыпсту сэ къыстехуэркъым ар зэрылэжьа IэщIагъэм зэрехъулIам, хэлъа Iэзагъэм сытепсэлъыхьыну. Ауэ зыхуэдар къыдэгъуэгу= рыкIуахэм ящыгъупщакъым. Мис а ящызымыгъэгъупщэу къыщIэна лъэужьрауэ е, нэхъ тэмэму= жыпIэмэ, апхуэдэ лъэужь къызыхэхъукIа Iуэху бгъэдыхьэкIэрауэ къыщIэкIынщ дохутыры= ным, адэкIэ щIэныгъэм сэри сыдезгъэхьэхар. УзыщIэупщIар тIэкIу жыжьэ къыщесшэж= ьауэ къыпфIэщIми, щIэныгъэм сызэрыхыхьари адэм и псалъэщ.

   Иджыри аддэ, 1971 гъэм кандидат дисс= ертацэр щыпхызгъэкIам, зэрыхабзэу, цIыхухэр къызэхъуэхъурти, ди адэм жиIауэ щытащ: «Куэду бэлыхь хъуаи мыр! АркъудеймкIэ = къызэтемыувыIэу адэкIи къыпищэмэ, итIанэ тIэкIуи фыщытхъунщ. Зы лъэбакъуэ ича щхьэкIэ, бгым дэкIакъым».

   Пэжщ ар, щIэныгъэм гъунапкъэ иIэкъым= , ар зэпыу хэмыту узыIэпызышэ дунейщ. А дунейр псом хуэмыдэжу гъэщIэгъуэн мэхъ= у уи щхьэ закъуэм къыщымынэу къыпщыгугъхэм, уэ яхуэпщIэнум фIэкIа гурыфIыгъуэ зимыIэж сымаджэхэм уарихуэлажьэмэ. Аращи, ищхьэкIэ зэрыщыжыпIауэ, «зэгуэзгъэзэгъауэ» аракъым IуэхугъуитIыр, атIэ зэгуэхыпIэ яIэу къысхуэмыхутауэ аращ.

   - Апхуэдэу щытмэ, сыт, нтIэ, Е= лгъэр-дохутырым, егъэджакIуэм, щIэныгъэрылажьэм бжьыпэр зылъигъэсыр - Iэзэн, еджэн, егъ= эджэн?

   - Ари, узэригугъэм хуэдэу, япэ-етIу= анэкIэ зэкIэлъыхьакъым. А дакъикъэм, а сыхьэтым, а махуэм къыздыпхуэныкъуэр, къыздыппэплъэр дэтхэнэрами, ар япэщ. Ауэ, пэж дыдэм ухуеймэ, сымаджэ къыщыппэплъэм нэхъапэ зыри щыIэкъым.

   - Абы ухуэзыша егъэджакIуэхэр уиIауэ къыщIэкIынщ, дауи?

   - ЩIэныгъэ лэжьыгъэм сыхэзыша профпа= толог цIэрыIуэ, профессор Грацианская Любовь, нэхъ иужьыIуэкIэ доктор диссерта= цэм сезгъэлэжьа, РАМН-м и академик Артамоновэ Воля сымэ сыт и лъэныкъуэкIи ща= пхъэ телъыджэт. Абыхэм я закъуэкъым, цIыхуу гъащIэм сызыщрихьэлIахэр, абыхэ= м я щапхъэу си нэгу щIэкIахэр, кIэщIу жыпIэмэ, ГъащIэкIэ дызэджэжыр егъэджак= Iуэ гъуэзэджэщ.

   - Уи къэхутэныгъэ лэжьыгъэхэм = куэд зыщымыгъуазэ унэтIыныгъэ гъэщIэгъуэнхэр яIэщ. Абыхэм ятеухуауэ псалъэ зы-= тIу къыджепIэмэ...

   - Пэжу, гъэщIэгъуэнкIэ уеджэ хъунущ = илъэс зыбжанэ хъуауэ дызэлэжь «Гъуэгум къыщыхъу нэщIэбжьэхэм яхуэгъэпса медиц= инэ» жыхуэтIэм. Анэдэлъхуу цIыхум къыдекIуэкI узыфэхэм, абыхэм къищынэмыщIа= уэ ди псэукIэм дызыщрихьэлIэ узхэм ящIыIужу, кIуэ пэтми нэхъыбэ мэхъу маш= инэ зэжьэхэуэхэм къахэкI ныкъуэдыкъуагъэр. Ар псом япэ къыщожьэ рулым дэсхэм я бжыгъэм зэрыхэхъуэм. Абыхэм ящыщуи (зыми и жагъуэ иремыщI) машинэ руль дз= ыхь хуэпщI хъуну щыIэхэр куэд хъуркъым. Гъуэгум щызэжьэхэуэхэм я бжыгъэм къег= ъэлъагъуэ, техникэм зиужьа щхьэкIэ, ди зэхущытыкIэхэм, ди дуней зэхэщIыкIым я щэныр, жысIэIуэнщи, ди щэнхабзэр хуабжьу зэрылъахъшэр. Щыхьэт лей хуэныкъуэкъым а жыхуэсIэр, зыдывгъэплъыхьыт, дапхуэ= дэу дэ, машинэ исхэр, гъуэгум дызэрыщызекIуэр? Мис а дыщылъэсым деж дызэрыщытым ещхь дыдэу, а бжэм дыщы= щIыхьэкIэ макъ ищIу зэрыIудудым, хьэмэрэ зэреддзылIэжым хуэдэу. Е дыщызэ= псалъэкIэ, дэр фIэкIа дунейм темыт хуэдэ, ди макъ зызэредгъэIэтым, хьэмэрэ цIыху къытхуэкIуэм «гу лъыдмытэу» дыIункIэурэ (къысхуэвгъэгъу) дызэрыубжьыт= хэм ещхьу... Iэджэ мэхъу щэныншагъэм и нэщэнэ гурымыхьхэр. ИкIи машинэм щитIы= схьэкIэ цIыхум апхуэдэ ныкъусаныгъэхэр зыщIыпIэ щызэригъэтIылъэкIыу фимыгугъэ, п= сори гъуэгум здытрехьэ, абыхэм къарикIуэхэри къызэпоувэ фэбжьрэ укIыгъэу. А щытыкIэм си щхьэкIэ сегъэнэщхъей. Дылъэпкъ мащIэ дыдэщ. Дэтхэнэ зыри гугъ= уехь Iэджэ пылъу мазибгъукIэ анэм игу щIагъым щызэрехьэ. Щысабий цIынэм щегъэжьауэ балигъыпIэ иувэху адэ-анэр теубгъуауэ хуосакъ, зыхуей хуагъэн= ыкъуэкъым. ИкIи зы пщэдджыжь гуэрым лажьи-хъати зимыIэу дэкIа, зи псэугъуэ дахэ бын= ыр мыпсэужу къыпхудашэж. Мыпхуэдэу жызыIэнухэри щыIэщ: «Псори Тхьэ Iэмырщ!» Ари пэжщ, ауэ сакъын= ыр, шыIэныгъэр а Тхьэм къытхуищIа тыгъэхэм ящыщ зыкъэ? Гъуэгур нэуфIыцIщхьэрыуэу зэпычын хуейуэ жиIэрэ абы? Гъуэгум нэхъ хабзэ ткIий, нэ= хъ щэн дахэ щызекIуэн хуейкъэ? Гъуэгуанэ нэхъ лъапIи сыт щыIэ?! Ауэ ку= эдщ ар, тIэкIу сыдихьэхащ. ЖысIэну сызыхуейр - гъуэгум щызэжьэхэуэхэм ехьэ= лIа медицинэм къудамэ щхьэхуэу зегъэужьын хуейуэ къэслъытащ а псом сыкIэлъыплъа нэужь. НетIи жыпIа= уэ, ар унэтIыныгъэ къызэрымыгуэкIщ, куэди щыгъуазэкъым, ауэ си фIэщ мэхъу зэг= уэр узыншагъэм къэралым хуищI гулъытэр ефIакIуэу, етхьэжьа мы Iуэхум гъуэгу игъуэтыну.

   - Уи жыIэм къызэрыхэщымкIэ, ар иджыпсту и пIэм итщ. Хьэмэрэ лажьэрэ?

   - ТIум хуэдэуи тегъэчыныхьауэ пхужы= Iэнукъым. Зи пIэм иткIэ уеджэ хъунукъым дунейпсо утыкухэм мызэ-мытIэу къыщаIэта Iуэхум. «Гъуэгум къыщыхъу фэбжьхэм= я медицинэ» дунейпсо ассоциацэм и президент, профессор Пиккарайнен Ярмо щIэныгъэлI хьэлэмэтыр, ныбжьэгъуфIу къыд= декIуэкIар хэтащ 1993 гъэм КъБКъУ-м щекIуэкIа симпозиумым. Абы щыгъуэ къытхуеблэгъат Финляндие, Швецие, Италие, Австрие, ОАЭ, нэгъуэщI къэралхэми къикIа доху= тыр -щIэныгъэлIхэр. Дунейпсо мыхьэнэ зиIэ лэжьыгъэм ди щIыналъэр апхуэдэу хэша хъуати, абыи гугъэ дигъэщIырт. АдэкIэ ди къэхутэныгъэхэм теухуа докладхэр щыIуащ Хельсинки, Сан-Паулэ, Сингапур, Анкара, Стокгольм, Будапешт, Талл= инн, Венэ, Осакэ, Монреаль, Чикагэ къалэхэм щызэхэта конгрессхэм. Зэрыфлъагъу= щи, мыр лъабжьэшхуэ зиIэ лэжьыгъэ гъэщIэгъуэнщ. Ауэ, ди жагъуэ зэрыхъущи, Къэбэрдей-Балъкъэрым дызэрыхуейм хуэдэу гъащIэм щыхэтпщэну зэкIэ Iэмал диIэкъым.

   - Ар къызыхэкIыр сыт?<= o:p>

   - ЩIэны= гъэмрэ узыншагъэмрэ пыщIауэ лажьэ дэтхэнэ зыми жиIэм-жиIэурэ мыщIэщыгъуэж хъуа щхьэусыгъуэщ. «Ахъшэщ» абы цIыхухэр дызэреджэр. АдэкIэ щIызгъун сиIэкъы= м.

- Анатолэ, къысхуэгъэгъу, апху= эдизу уфIэмыфI псалъэмакъым дыщытехьакIэ, кхъыIэ, къыджеIэ, ищхьэкIэ къыщыхэща къалэ, къэралыгъуэхэм я медиц= инэ Iуэхутхьэбзэр зыхуэдэм щыгъуазэ уэ дауэ уеплърэ ди республикэм къыщек= IуэкI IэзэкIэхэм. Зи гугъу сщIыр пщIэ зыщIат Iуэхутхьэбзэхэм я закъуэкъым, щхьэтечу жысIэнщи, дохутырымрэ Iулъхьэмрэщ жыхуэсIэр.

   - Апхуэдэ щыIэуи сощIри, абы и къеж= ьапIэхэмкIэ жэуап зыхьыпхъэхэм я къалэныр сэ нобэ спыпхыну щхьэ ерыщ уекIуа? (Мэд= ыхьэшх) Пэжым ухуеймэ, гушыIэ хэмылъу дыхьагъ жыхуаIэм хуэдэщ узыщIэупщIэр. ПщIэр= къэ, уи нэкIэ умылъэгъуам щхьэкIэ тхьэ пIуэныр икIагъэщ. «Слъэгъуакъым, сщIэркъым». - жысIэнти сыпфIэкIынт. Сымылъэгъуам и закъуэу си нэгу къысх= ущIэгъэхьэркъым сымаджэм и псэ гузэвэгъуэр щхьэщригъэхыну Тхьэм лIыкIуэ ищIа дохутырыр Iэбжьанэ фIейуэ. Ауэ узыдэлажьэхэм къищынэмыщIауэ благъэ, Iыхьлы, гъунэг= ъу, ныбжьэгъу ущиIэкIэ, IуэрыIуэтэж нэхъ мыхъуми, хъыбар мыщхьэпэхэр зэхыбо= х. Сыхуейтэкъым апхуэдэхэр хъыбаруи щыIэну. Апхуэдэ «дохутырхэми» си щхьэ= кIэ сапэIэщIэмэ нэхъ къызощтэ. ИтIан= и, щхьэусыгъуэншэ-лъабжьэншэу зыри щыIэкъым. Зи улахуэм къигъэп= сэуж дохутырхэр нэхъыбэу щытамэ, сымаджэр къызэрыхуэупсэну джэдыкIипщIым щымыгугъыу ахэр къэралым игъэпсэуф хъуатэмэ, а узыщIэупщIэм хуэдэхэр жаIэ-яIуатэуи зэхэтхынутэкъым. Мы иджыпсту дыкъызэрагъэгугъэм хуэдэу къэралым и гупэр узыншагъэмрэ щIэныгъэмрэ къахуигъэзэнур пэжмэ, адэкIэ куэдым зихъуэжынущ, фIы и лъэныкъуэкIэ зихъуэжынуи сыщогугъ. =
   - <= u>Уи IэщIагъэм нэмыщI удэзыхьэх = щыIэ? ЗэрыжаIэмкIэ, зы зэман спортым ухуэмыхуэмыхуу ущытащ.

   - О-о-у! Удэзымыхьэхыу сыт щыIэ жыпIэмэ нэхъ тэмэмщ. А жыхуэпIамкIэ къыщыщIэддзэнщи, щIэбгъэщIэгъуэн щыIэкъым зи щIалэгъуэр спортым зэрыдихьэхыр. Пэжщ, сфIэфIт Iэпщэрыбанэр. Ауэ «сыхуэмыхуакъым» жысIэу зыщIэзгъэлIыфIын зыдэслъагъужу щытакъым. Аратэкъым нэхъапэри. Нэхъапэр зи щIалэгъуэ, къаруилъыгъуэм и Iэпэм къыдэкIэрахъуэ гуащIэ узынш= эрт. Тхьэм и шыкуркIэ, апхуэди дгъэунэхуащ... Мыдрейуэ, сыдехьэх щэнхабзэм и дэтхэнэ зы къудамэми. Си псэр ехьэху живопись жыхуэтIэм, зыхэслъхьэ щыIэк= ъым литературэр. Мы иужь зэманым фильм-боевик гъэщIэгъуэнхэм нэхъыбэрэ сеплъу къэзублащ. СфIэгъэщIэгъуэнщ тхыдэр, сызыIэпешэ макъамэ дахэм. НэгъуэщIу жыпIэмэ, «дахагъэ» псалъэр зыхуэфащэу щыIэм сызыIэпешэ. Уеблэмэ, сыщын= эхъ щIалэм схэмылъа «щIалэ хьэл» къыспкърыхьащ хуэмурэ. Нэхъапэхэм сфIэмыхьэнэншэу щыта цIыкIуфэкIу зэхуэмыдэхэм поэзие щIыкIафIэ къахэзгъуатэу сыхъуащ. Ауэ си хъыджэбзитIым зэражесIэм хуэдэу жысIэнщи, «апхуэдэ егъэлеиныгъэ дахэхэр къебгъэзэгъын папщIэ уи щхьэ цIыкIуми а псом хуэфэщэн акъыл илъын хуейщ». Мис а щхьэм илъымрэ пкъым кIэрылъы= мрэ здэмызэгущым дахагъи къыщумылъыхъуэ...

   - Уи хьэл-щэным «лэдэх» къыщ= ызынауэ хэт урихьэлIа уи зэхэзекIуэ кIэухыншэхэм?

   - ЦIыхухэм, апхуэдэу цIыху щхьэхуэ= хэм зы мащIэкIэ нэхъ мыхъуми закъытримыщIыкIауэ зыгуэри щыIэу къыщIэкIынкъым. Сэ= ри си насып къихьащ (адрейхэм ещхьу) сызыдэплъеину зыхуэфащэ цIыху гъэщIэгъуэнхэр. Дэтхэнэм и цIэ къипIуэн? Куэд мэхъу ахэр. ИтIани, тIум я гугъу фхуэсщIынт.

   Иджыри сыщIалэу си шыпхъу цIыкIум сэ= рэ Мариин театрым дыкIуат. Псэкупсэ къулей зиIэхэр щызэхуэс хабзэ хэщIапIэм дызэрихьам дригушхуэу, дыздэщыIэр ди напщIэ телъу зэдэлъхузэшыпхъур дынэжэгужэт. Дэ тIум фIэкIа адыги, адыгэбзэ къызыгурыIуи абдеж щыземыкIуэ къытфIэщIыжауэ моуэ-щэ макъ утIыпщакIэ дыуэршэрырт. Ди шэнтхэр здытет сат= ырым пэмыжыжьэу лIитI щызэпсалъэрти, языхэзыр къытхуеплъэкIыурэ къыбгъэдэтым сэлам ирехыж:

   - ФIыкIэ, Женя, дызэпсэлъэнщ...=

   - Хъунщ, Юрэ, фIыкIэ! - модрейри Iуо= кIыж. Къэнам пIащIэгъуэкIэ зыкъытхуешийри, къыдоупщI адыгэбзэ къабзэкIэ. <= /o:p>

   - Фэ фыадыгэ?

   - НтIэ...

   - Дэнэ щIыпIэ фыкъикIа?

   - Налшык...

   ЛIыр сабийм хуэдэу къэгуфIауэ:<= /o:p>

   - КхъыIэ, адыгэбзэкIэ тIэкIу дывгъэп= салъэ! Тэлай дэкIыу псори зэпысщэжа нэужь гурыIуэгъуэ сщыхъуащ: къыдэпсалъэр Темыркъан Юрэт, ди япэ къихуэу ар зыбгъэдэтар театр режиссер цIэрыIуэ Товстоногов Георгийт... Нэхъ хэгъэрей тхуэхъуа Темыркъаныр зэрыцIыху хьэлэмэтыр хъыбар щхьэхуэщ. Гу зылъывэзгъэтэну сызыхэтыр, сэ абы щыгъуэ лъэныкъуэкIэ сыкъиплъ щIыкIэу сызыкIэлъыплъыжри, къэслъэгъуарщ... Щытык= Iэ дахэ, щэн бжьыфIэ, зыIыгъы= кIэ Iэдэб - зэи куууэ сызыщIэмыгупсыса а псалъэхэр нэхъапэм пс= алъэ къудейуэ щытамэ, иджы, мо ц= Iыху гъэщIэгъуэнхэм саIуплъа нэужь, егъэлеяуэ сыхуейт ахэр си цIэм къыгуэпх мыхъуу щIызгъуну. Сыхуейт= си хэкуэгъу щэджащэм хуэфэщэн псэлъэкIэ, бэуэкIэ зыхэслъхьэну!

   Дерсышхуэ зыдэслъэгъуа цIыхущ етIуанэ щапхъэри - Австралием щыщ профессор, фадэм, афияным иубыдахэм еIэзэнымкIэ Дунейпсо зэгухьэныгъэм и президенту лэжьа психолог Маклин Жак. Зэхуэсышхуэ гуэрым и лэжьэгъуэ зы махуэт, тIэкIу лэжьыгъэм дыкъыдэхуати, гупыр дыуэрш= эрт. Къытхэмыпсэлъыхьурэ тэлайкIэ къытщIэдэIуащ Маклин. ИтIанэ: «Ей, а фыщIэпIейтейуэ зэвгъэзахуэхэр псор= и зы и мыхьэнэкъым. Iэмал гуэр яIэщ псоми. Фэ фымыщIэу (фыщIалэщи) щыIэщ= уз Iэмалыншэ - бын гузэвэгъуэщ абы зэреджэр. Си къуэ закъуэм фошыгъу уз пкърытщ... Си дунейр кIыфIщ, щIыIэщ, сыIэмалыншэщи».
   Маклин Жак жиIар си акъылым пхыкIри = псэм зыхиупцIащ, узу зы техьэгъуэ гуэр си тхым ирижащ. Сыту пэж шынагъуэ!=

   ...Пщэдджыжьым Маклин къызбгъэдохьэ,= си дамэр еубыдри:

   - Къысхуэгъэгъу, ныбжьэгъу, дыгъуасэ уэста гуныкъуэгъуэр. Си гукъеуэр уэ птезгъэщIэну зыми хуитыныгъэ къызитатэкъым, сыкъэгумэщIауэ аращ, къысхуэгъэгъу... Пэшым щIэсхэр щым хъуауэ къыткIэлъыплъырт. Языныкъуэхэм къагурыIуэртэкъым «модэ, щIыпIэ= пхыдза гуэрым къикIа дохутырым» лIы цIэры= Iуэр игу щыщIэмкIэ щIыдэгуашэр. Сэрати, сегупсысащ: мы лIы губзыгъэм дыгъуасэ жиIар Iыхьэлейм икIыу къызэрыспкърыхьар адрейхэм къахилъагъукIащ. Абы ищIыIужу мыр зыкIэлъыплъыжу еса цIыхум шэч хэлъкъым: «Уи щхьэ узыр хамэхэм щIебгъэгуэуэн щыIэкъым, уи гуауэ Iыхьэр нэгъуэщIхэм ятебгуэшэну ухуиткъ= ым» - и щхьэ йогиеж.

   ПсынщIэу срижа щхьэкIэ, мы псалъэма= къым и къуэпсхэр психологие лъэщым, философие куум хуокIуэ. Дауи ирехъуи, «лэдэх» къытринащ абы си псэм.

   - Уи щхьэгъусэ Людмилэ дохутыр= щ, фи бынхэр-щэ?

   - (ПогуфIыкI). Дохутыр хъунух= эщ. Нэхъыжь Марианнэ е 5-нэ курсщ, Марат е 2-нэщ. Диани сабий дохутыр хъуну щIохъуэпс. «Мыпхуэдэ IэщIагъэр къыхэфх» - яжетIауэ аракъым, езыхэм яфIэфIымкIэ кIуащ.

   - Сымаджэщыр, студентхэр, къэхутэныгъэ лэжьыгъэхэр... Унагъуэм уакъыхудэхуэрэ?

- Сыт жыпIэр?! Пщыхьэщхьэм унэм сынэс= ыжмэ, сыкъэщIэрэщIэжынущ. Аращ лэжьыгъэм сыщIехъулIэр. ФIыуэ слъагъу Iуэху пщэдджыжь къэс къыспоплъэри, аращ ди унагъуэм зэгурыIуэ щIилъыр.

   - Анатолэ, сыт илъэс 60-кIэ зэ= джэр?

   - СщIэну сыхуейт - сыт хуэдэ жэуапу пIэрэт узыпэплъэр? Пэжщ, зыгуэрурэ къезгъэзэгъыу схужыIэнут: «Iэгъу, илъ= эс 60-р ар зы лIы ныбжь мэхъу! Ар зэIущащ нэхъыжьрэ нэхъ Iущрэ сызыщIа илъэс зырызурэ»... ИтIани щIызгъужыфынут... Ауэ, фэрыщIыгъэ зесхьэну сыхуейкъым. Сэри сщIэркъым илъэс 60-кIэ зэджэр - е зыхэзмыщIэрэ, е зыкъызимыгъащIэ= рэ? Апхуэдизрэ зэхэбдзу, бухуэнщIу зэхэпщыпыкIыжын хуэдизи хъуркъым ар. КъызэрысфIэщIамкIэ, гъащIэм щыщу зы напIэ дэхьеигъуэщ. Пэжу, мыбы иIэщ нэгъуэщI зы IуплъапIи - уимыIэж, умыгъуэтыжхэм къыпызыщэ, зи щыIэныгъэм уигъэнэщхъей пэжхэр напщIэуфэу къыщыпхукъуэплъ пIалъэщ. Илъэс 60-м дыщыху= эблагъэм деж къытщхьэщытыжкъым нэхъ IэфIу диIахэм я жьауэр - дыкъэзылъхуахэр. Ар дгуаха щIэлъэныкъуэщ. Мыбы дыщыхуэплъэм деж къыдокIуэтей псом нэхъыфIу къытщыхъу дызыхуэпсэухэр: бынхэр. Ар гъащIэм къыпызыщэщ...

   Къысхуэгъэгъу, узыщIэупщIам гугъэзаг= ъэ жэуап схуетыркъым.

   - Ар икIи нэхъыщхьэкъым, нэхъы= щхьэр - узыншагъэ, гуащIэ лъащIэншэ, бын гурыфIыгъуэ Тхьэм къуит!<= /o:p>

Епсэлъар<= /i> Къармэ Iэсиятщ.

<= /span>

ссылки

хъыбархэр

сурэт

къыдэкIыгъуэхэр

<= o:p>