ФИФI ФЫМЫГЪЭПУД, ФИ IЕЙ ФЫМЫГЪЭПЩКIУ

АДЫГЭ ПСАЛЪЭ

КъБР-м

 И ПАРЛАМЕНТЫМРЭ ПРАВИТЕЛЬСТВЭМРЭ

Я ГАЗЕТ

сайт газеты «Адыгэпсалъэ»

2006 гъэм мэлыжьыхьым (апрелым)и14

газетыр 1924 гъэм и мэкъуауэгъуэ мазэм и 1 лъандэрэ къыдокI

ХЪЫБАРЫЩIЭХЭР

ТХЫДЭ

ХЪЫБАРЕГЪАЩIЭ

ТХЫГЪЭХЭР

АРХИВЫР

english

адыгэбзэ

русский

Нэхъ мыхьэнэшхуэ зиIэ Iуэхухэр

Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэм и Президентым Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэм и Парламентым Зэрызыхуигъазэ  

Си хэкуэгъу лъапIэхэ!

   Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэм и Президентым и къулыкъум сызэрыпэрыувэрэ иджы япэу Парламентым Зэрызыхуэзгъазэр фи пащхьэ изолъхьэ. Абы,  ди жылагъуэм и гъащIэм ехьэлIауэ сэ сызэреплъымкIэ, нэхъ мыхьэнэшхуэ дыдэ зиIэ Iуэхухэм сыкъыщытеувыIэну, дызэрыт 2006 гъэри хэту, илъэси 5 благъэм рес­публикэм зэрызиужьыну унэтIы­ны­гъэ нэхъыщхьэхэмрэ властым и органхэм къапэщыт къалэнхэмрэ сыщытепсэ­лъы­хьыну сыхуейт.

   Парламентым иджы Зэрызыхуэзгъазэм и нэхъыбапIэкIэ япещэ республикэм щы­зэтеува политикэ хабзэхэм.

   Абы къыдэкIуэу адрейхэм ар куууэ къа­щхьэщокI зэрыщыту зыхуэу­нэтIа­хэм­кIи къигъэув къалэн пыухыкIахэмкIи, икIи ар псом япэу зытещIыхьар зэман кIы­­хьымрэ курыт зэманымрэ къэувхэрщ. Нэ­гъуэщIу жыпIэмэ, стратегие плъа­пIэ­хэр еубзыху.

   Щхьэхуэу къыхэзгъэщынщи, а плъа­пIэ­­хэр тэмэму щытын папщIэ дэ ди зыу­жь­ыныгъэр мы зэманым здынэсар щы­уа­гъэ хэмылъу къыдгурыIуэжу, дызэлэжьыну къалэнхэр зыхуэдэр зэхэтщIыкIыу, ди лэжьыгъэм къыпэкIуэну дызыщыгугъыр IупщIу тлъагъуу щытын ­хуейщ.

   Дауи, республикэм щыIэ щытыкIэр нэ­гъабэ тещIыхьауэ статистикэм къита бжы­гъэхэм ятедухуэмэ, Iуэхур мыIей дыдэу къыпщыхъунущ.

подробнее→

Аргуэру зы генерал-лейтенант

   Ди лъэпкъэгъухэм я цIэ фIыкIэ къыщра­IуэкIэ, я зэфIэкIым гу­лъытэ хэIэтыкIа щи­гъуэт­кIэ, абы адыгэ псори дрогушхуэ.

   ДыщыгуфIыкIащ дыгъуасэ зэхэтха мы хъыбар гуапэми - УФ-м и Пре­зидент Путин Владимир и унафэкIэ милицэм и генерал-лейтенант цIэр къыфIащащ Урысей Федерацэм и МВД-м зэщIэ­гъэуIуа щIэпхъа­джагъэ­хэм­рэ терроризмэмрэ ебэ­ны­нымкIэ и Департаментым и унафэщIым и япэ къуэ­дзэ КIуэкIуэ Юрий Александр и къуэм.

   Адыгэ щIалэм и ехъулIэныгъэмкIэ дохъуэхъу икIи ди гуапэщ дяпэкIи къэрал утыкушхуэхэм ща­гъэ­лъэ­пIэну, узыншэу, дэрэжэгъуэ и куэду псэуну.

“Адыгэ псалъэ” газетым и лэжьакIуэхэр.

Есчындар Алексей: “Уи лъахэм фIы гуэр хуэпщIэну Iэмал куэдрэ бгъуэтыркъым”

   Есчындар Алексейщ илъэс­ 26-рэ фIэкIа мы­хъуауэ Къэрэшей-Шэр­джэсым экономикэ зыу­жьы­ныгъэмкIэ и министрым и къулыкъур япэу Урысейм зыщыхуагъэфэща адыгэр. Мы зэманым Алексей ди къэралым и тхыдэм щынэхъ ныб­жьы­щIэ дыдэ министрщ. УФ-м и Правительствэм и деж щыIэ Финанс Академием и МЭО факультетыр къиу­хащ. Мы зэманым зе­гъэ­хьэ­зыр “Интеллект мылъ­кум налог зэрытралъхьэ щIы­кIэр” те­мэм­кIэ дис­сер­тацэр пхи­гъэкIыну. Ари­зонэ университетым и экономикэ фа­культетым щеджащ. Етхуанэ курсым щыщIэ­сым “Deloitte­&­Touche” компанием Москва щиIэ и IуэхущIапIэм и лэ­жьа­кIуэ хъуащ.

   ИлъэситIкIэ лэжьа иужь къы­хуагъэлъэгъуащ езым и адэм и лъахэм - Къэрэшей-Шэ­рджэс Республикэм - IэфIы­кIэ къы­щIэ­гъэкIыным и Iуэхур щы­зэфIигъэувэну. Мы зэманым а компаниер Кав­каз Ищхъэрэм щынэхъ ин дыдэщ. “Сэ политикэм сы­хы­хьэну си мурадакъым, сыт хуэдэу щымытами, зэ­ман­ гъунэгъу дыдэм, - жиIащ Есчындар Алексей. - Ауэ президент Батдыев Мустэфа къызэпсэ­лъа иужь сытегушхуащ. Адэжь щIыналъэм фIы гуэр хуэп­щIэ­ну Iэмал ­куэдрэ бгъуэ­тыр­­къым”.

   Кабинетыр къызэрызэ­ра­­­гъэпэщ политикэм и гугъу щищIым, Есчындарым жи­Iащ экономикэ зыужьы­ны­гъэмкIэ министерствэ цIэм щыщу абы “зыужьыныгъэ” псалъэм нэхъ мыхьэнэшхуэ дыдэ зэ­рыритыр. Абы къы­хэ­кIыу сыхуейщ республикэр и пIэм иуджыхьу щыт­мэ, ар зэрыекIакIуэр къызы­гу­рыIуэ IэщIа­гъэлI­хэр Iуэхум къыхэсшэну”.

СызыщIэхъуэпса IэщIагъэ

     Лъагъунлъагъу къэкIуэ­жауэ иджыблагъэ Налшык щыIащ Москва илъэс­ куэд щIауэ щыпсэу ди лъэп­къэгъу щIалэ, кинорежиссер цIэрыIуэ Губэшы Амурбэч.

   Гуэбэшы Амурбэч Исмэхьил и къуэр Кемеров областым хыхьэ Прокопьевск къалэм 1944 гъэм къыщалъхуащ. 1967 гъэм Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университетым филологи­ем­кIэ и отделенэр, 1974 гъэм ГИТИС-м и режиссер факультетыр къиухащ. 1975 гъэм щыщIэдзауэ Горькэм и цIэкIэ щыIэ киностудием щылэжьащ режиссерым и ассистенту, итIанэ - режиссеру. 1975 гъэм игъэ­уващ «Весенний призыв» и япэ художественнэ фильмыр. 1989 гъэ лъандэрэ Кинематографистхэм я союзым, Урысейм и кинорежиссерхэм я гильдием хэтщ. 1999 гъэм «Почетный кинематографист России» дамыгъэр къыхуагъэфэщащ.

   Горькэм и цIэкIэ щыIэ киностудием щыщыIа илъэсхэм Гуэбэшы Амурбэч и закъуэуи, апхуэдэу кинорежиссер гъусэ иIэуи трихащ къэралым цIэрыIуэ щыхъуа фильм куэд. Абыхэм ящыщщ «Школьный вальс», «Дамское танго», «Русь изначальная», «Черный принц Аджуба», «И на камнях растут деревья», «Билет в Красный театр», «Цыганское счастье» жы­хуиIэхэр. «Златая цепь на дубе том» телефильмыр иужьрей и лэжьыгъэхэм ящыщщ.

подробнее→

ЩIэблэм и гъэсэныгъэмрэ  дин щэнхабзэмрэ

   Иджыпсту жылагъуэр шэщIауэ топсэлъыхь щIа­­лэгъуалэм я гъэсэныгъэм, адыгэхэм ижь-ижьыж лъандэрэ къадекIуэкI лъэпкъ хабзэм, дин щэнхабзэм абы мыхьэнэуэ щиIэнкIэ хъунум. А Iуэхугъуэм игъэпIейтейр цIыху къызэры­гуэкI­хэм я закъуэкъым, атIэ къэрал IуэхущIапIэхэри а лэжьыгъэм нэхъ егугъу хъуащ. Апхуэдэщ, къапщтэмэ, КъБР-м Егъэджэныгъэмрэ щIэны­гъэм­кIэ и министерствэм «КъБР-м ис лъэпкъхэм я динхэм я тхыдэр» предметыр республикэм и курыт школхэм щаджын хуейуэ унафэ зэрищIар.

   Зи гугъу тщIы Iуэхугъуэр Дзэлы­къуэ куейм­ и егъэджакIуэхэм утыку къызэрыралъхьэрэ илъэс 20-м нэблэгъащ. 1988 гъэм абы хуэгъэпса ди гупсысэхэр газетым къытредгъэ­дзауэ щытащ, «Ди хабзэр, тхыдэр щхьэ дымы­джыжрэ?» жыхуиIэ фIэщыгъэцIэр иIэу. Тхы­гъэм къы­щыт­Iэта упщIэхэр зыхуэгъэзауэ щыта Егъэ­джэ­ныгъэмкIэ министерствэм ди жэрдэмыр къызэрыддиIыгъымкIэ хъыбар къыдигъэщIэ­жат икIи Дзэлыкъуэ куейм адыгэбзэмрэ литературэмрэ щезыгъэдж егъэджакIуищым пщэрылъ къытщащIат абы теухуа программэ щхьэхуэ зэхэдгъэувэну.

   А лъэхъэнэм апхуэдэ лэжьыгъэ зэфIэпхыну гу­гъуу щытащ, сыту жыпIэмэ, япэрауэ, къэралым щытепщэ идеологиер нэгъуэщIт, етIуанэ­ра­уэ, а темэмкIэ щIэгъэкъуэн пщIы хъун литературэу щыIэри мащIэ дыдэт. ИтIани, Бгъэжь­но­къуэ Барэсбий, МафIэдз Сэрэбий, Мыжей Михаил сымэ я IэдакъэщIэкIхэр, нэхъыжьыфI­­хэм я псалъэхэр, «унагъуэ архивхэр» къэдгъэсэбэпурэ, адыгэ хабзэр курыт школхэм зэрыщегъэджыпхъэу къэтлъытэм тещIыхьа программэ зэхэтлъхьэри, адрейхэм я Iуэху еплъы­кIэ­ри къэтщIэн мурадкIэ, «Дзэлыкъуэ хъыбархэр» газетым къытредгъэдзауэ щытащ.

   ИлъэситIкIэ дызэлэжьа программэр 1990 - 1991 гъэ еджэгъуэщIэм ирихьэлIэу хьэзыр хъуат икIи ар ди лъабжьэу илъэс зыбжанэкIэ ехъулIэ­ныгъэхэр диIэу едгъэджащ. Ауэ адыгэ хабзэр, щэнхабзэр адыгэбзэкIэ зыджхэм гъэ къэс кIэры­хуу­рэ иджы ар ямыджыжыххэ хъуащ. Нобэрей школакIуэхэм ядж профессор Мамбэт Хьэлым и «Традиционная культура кабардинцев и балкарцев» тхылъыр зи лъабжьэ курсыр. Ар фIыщ, ауэ ди лъэп­къы­­бзэхэмкIэ яджыжамэ, нэхъ мытэмэму пIэрэт?

   Зи гугъу тщIыр лъэпкъ Iуэхущ икIи жыла­гъуэр иджырей лъэхъэнэм зыхуэныкъуэ дыдэщ. Аращ егъэджакIуэхэм гуапэ щIытщыхъуар школ программэм гъэ еджэгъуэщIэм ирихьэлIэу «КъБР-м ис лъэпкъхэм я динхэм я тхыдэр» предметыщIэр къызэрыхыхьэр. Адыгэ хабзэр щхьэхуэу ямыджми, адыгэхэм зэрахьэ динымрэ­ къадекIуэкI хабзэхэмрэ зэхэухуэнауэ, зыр зым и щIэгъэкъуэну щытщи, ныбжьыщIэхэм зыр ящIэмэ, адрейм къемызэгъ Iуэхугъуи ялэжьынукъым.

   Шэч хэлъкъым, нобэрей ди гъащIэ зэхэзэрыхьам гущIэгъуншагъэмрэ бзаджагъэмрэ куэд зэрыщыхъуам икIи псори фIыкIэ дызыщыгугъщ гъэсэныгъэм лъабжьэ быдэ хуэхъуну мы IуэхугъуэщIэхэр къызэрыхалъхьэр. Абы сэбэпынагъ куэд къишэнущ: укIытэ, фIэлIыкI, гууз-лыуз, IэщIыб хъуа нэгъуэщI хьэлыфIхэри зыхэтлъхьэжынщ. Апхуэмыдэуи хъунукъым, сыту жыпIэмэ нобэрей щIэблэр нэхъ гъэсэгъуей,­ IэубыдыпIэншэ хъууэрэ макIуэ. Ар фIы дыдэу зыхыдощIэ адэ-анэхэми, гъэсакIуэхэми, егъэ­джа­кIуэхэми.

   КъаIэта Iуэхугъуэшхуэм дэтхэнэми ди гуащIэ хэдмылъхьэу хъунукъым. ИтIанэщ абы къытхуигъэув къалэн нэхъыщхьэхэр гъащIэм хэпща щыхъунур. Дин къабзэр - ар езыр щэнхабзэ лъагэщ, абы цIыхур пэIэщIэ пщIы хъуну­къым. Хэт ищIэрэ, абы ди гупэр нэхъ пасэIуэу хуэдгъэзэжауэ, хуэфащэ гулъытэ хуэтщIауэ щытамэ, бжьыхьэ кIуам ди нэгу щIэкIа гуауэхэр къэ­мыхъункIи хъунт. Абы дерс къыхэтхауэ щытын хуейщ: диныр бий зыщI зы власти гъащIэ иIакъым икIи иIэнукъым. Ар дунейпсо тхыдэр мызэ-мытIэу щыхьэт зытехъуа Iуэхущ.

   Аращи, къытщIэхъуэ щIэблэм и гъэсэныгъэр егъэ­фIэкIуэн и лъэныкъуэкIэ республикэм и уна­­фэщIхэм къыхалъхьа Iуэхухэр игъуэджэу къыдолъытэ. Иджырей лъэхъэнэм апхуэдэ Iуэху зехьэкIэр жылагъуэр нэхъ зыхуэныкъуэ­хэм, зыхущыщIэхэм ящыщ зыщ.

Щхьэныкъуэ Мусэбий,

Малкэ курыт школ №2-м и егъэджакIуэ.

И ныбжьым емылъытау

   Иджыблагъэ Чебоксары ще­­кIуэкIащ самбомкIэ Урысей Фе­­­дерацэм и щIалэгъуалэм я зэхьэзэхуэ. Къэбэрдей-Балъ­къэ­рым и щIыхьыр яхъумэу зэпеуэм бэнакIуитху хэтащ. Абыхэм щыщу япэ увыпIэр къи­хьащ Бахъсэн дэт сабий-ныб­жьыщIэ спорт еджапIэм и гъэсэн Мудрэн Беслъэн. Ди щIа­лэр щыбанэ килограмм 52-рэ зи хьэлъагъхэм я деж зэIу­щIитху щригъэкIуэкIати, япи­п­­лIыр къабзэу, кIэух зэпеуэр 10:0-у къихьащ.

   Мы зэхьэзэхуэр дуней­псо чемпионатым хэтынухэр къыщыхах зэIущIэуи щытащ. зэрыгурыIуэгъуэщи, абы ягъэ­кIуэнухэм Беслъэни хэхуащ. Фигу къэдгъэкIыжынщи, нэ­хъа­пэIуэкIэ ар хагъэхьащ дунейпсо Кубокым мы гъэм щIэбэнынухэм.

   Куэд щIакъым Мудрэн Беслъэн нэгъуэщI зы ехъулIэны­гъи зэрызригъэгъуэтрэ. Самбо бэнэкIэм и къызэгъэпэщакIуэ Харлампиевым и фэеплъу иджы­благъэ Москва щекIуэкIа зэхьэзэхуэми ди щIалэм япэ увыпIэр къыщихьащ. Ди республикэм щыщу апхуэдэ къы­зэхъулIар Беслъэн и закъуэщ.

   Мудрэн Беслъэн самбомкIэ Урысей Федерацэм и командэ къыхэхам (балигъхэм) хэтщ. Абы и тренерыр Уэщхъун СулътIанщ.

Бэтокъуэ Албэч.

“Гладиаторым” и пелуаным дыщэ медаль къехь

   Иджыблагъэ Москва щызэхэтащ дзюдомкIэ «Суперкубок» зэхьэзэхуэр. Абы щызэпеуащ къэрал куэдым я бэнакIуэ цIэры­Iуэхэр - дуней псом, Олимп джэгухэм, Европэм я чемпионхэр, при­з­ерхэр. Мы зэхьэзэхуэр «дунейпсо чемпионат цIыкIуу» къалъытэ, икIи абы щытекIуэныр пщIэшхуэ зыпылъщ. Сыту жыпIэмэ и мыхьэнэкIэ «Суперкубокым» къыпэхъуу илъэсым къриубыдэу ирагъэкIуэкIыр щы къудейщ. Москва нэмыщI ахэр зыдэщыIэр Парижрэ Гамбургрэщ.

   Дуней псом и чемпион цIэр щэнейрэ къэзыхьа, Европэм и дзюдоист нэхъыфI дыдэу нэгъабэ къалъыта, 2006 гъэм щыщIэ­дза­уэ ди республикэм и «Гладиатор» спорт клубым хэту зыкъэ­зыгъэлъагъуэ москвадэс Михайлин Александр мы зэхьэзэхуэм текIуэныгъэ къыщихьащ.

   «Суперкубокым» щIимыдзэ щIыкIэ IэщIагъэлIхэм хуагъэфа­щэрт щIалэ пелуаным дыщэ медалыр зэрызыIэщIимыгъэкIы­нур, сыту жыпIэмэ, езыми зэрэ-тIэурэ жиIэгъащ а зэхьэзэхуэм мы­­хьэнэшхуэ зэрыритыр, текIуэныгъэм ерыщу зэрыщIэбэны­нур. ЗэрыжиIам хуэдэуи къыщIэкIащ. Япэ щIыкIэ абы хигъэ­щIащ украинэм, белоруссием, грузием я дзюдоистхэр. Финалым и Iыхьэ ныкъуэм Михайлиным къыпэщIэтащ мэжэр (венгр) бэна­кIуэ Бор Барнэ. Хьэрхуэрэгъу ерыщым гугъу демыхьу хъуа­къым, ауэ IэзагъкIэ зэрефIэкIыр къигъэсэбэпри, ари утыкум къридзащ.

   Финалым Михайлин Александр къыщыпэщIэтын хуеящ Украинэм и бэнакIуэ Сотников Евгений, ауэ абы и пэIуэкIэ игъуэ­та фэбжьыр зэран къыхуэхъуащ кIэух зэпеуэр иригъэкIуэ­­кIыну. «Гладиаторым» и дзюдоистым япэ увыпIэр иратащ. Михайлиныр щыбанэр килограмми 100-м щхьэдэххэм я дежщ.

Ислъам Алий.

ТекIуахэр ягъэлъапIэ

   Мэлыжьыхьым и 11-м Къэрал концерт гъэлъэгъуапIэм щызэхэтащ “Горянка” газетым илъэс къэс иригъэкIуэкI “Мисс “Горянка”, “Маленькое чудо” зэхьэзэхуэ­хэм теухуа зэIущIэ. Абы наIуэ къыща­щIащ нэгъабэ къыдэкIа газетхэм тета пщащэхэм я нэхъ дахэмрэ сабийхэм я нэхъ угъурлыфэмрэ. Пшыхьыр иригъэ­кIуэ­­кIащ “Горянка” газетым и лэжьакIуэ Чаниевэ Тамарэ.

   2005 гъэм газетым зи сурэт къытехуа сабийхэм я нэхъ гъэщIэгъуэну къалъытащ Мичуевэ Миланэ, Джэдгуэш Амир, Хоменко Катя сымэ. Абыхэм саугъэтхэр иратащ КъБР-м и Парламентым и депутат Джэш ФатIимэ, Щэнхабзэмрэ хъыбарегъащIэ IэнатIэхэмкIэ министерствэм и IэщIагъэлI нэхъыщхьэ Садыковэ Ларисэ, Налшык и прогимназие №34-м и унафэщI Иуан Галинэ сымэ. Апхуэдэуи текIуахэм “Фиалка” фирмэр хуэупсащ удз гъэгъа дахэхэмкIэ.

   “Мисс “Горянка” цIэр хуагъэфэщащ Нас­туевэ Зухра. КъБР-м щIалэгъуалэ Iуэхухэмрэ спортымкIэ и министр Къардэн Мурат абы саугъэт иритащ. Вице-мисс хъуахэу Чэгъэду Аминэрэ Ямашкинэ Олесярэ тыгъэ хуэзыщIар “НОТР” телеканалымрэ “Мадифарм” IуэхущIа­пIэм­­рэщ.

   Къыхэгъэщыпхъэщ мы зэхьэзэхуэм щытекIуэхэм адыгэ бзылъхугъэхэм зэрахьэу щытам хуэдэ пыIэ гъэщIэрэщIа зэ­ры­щхьэратIагъэр. Ар, гъэ кIуахэми хуэдэу, зыщIар Белгъэрокъуэ Мадинэ зи уна­фэщI “Каприз” дапIэращ. Апхуэдэуи зэ­­­ху­э­сым щытекIуам тыгъэ щхьэхуэ къыхуи­­щIащ “Горянка” фабрикэм.

   ЗэIущIэр уэрэджыIакIуэ цIэрыIуэхэу Текуев Амур, Хьэцей Тимур, Iэрэмысэ Азрэт, Зеущэ Iэуес, Теппеев Алим, Къумыкъу Оксанэ сымэ, Екатериноград станицэм и “Сказка” сабий садым и гъэсэнхэм ягъэдэхащ.

ИСТЕПАН Залинэ.

ссылки

газетым и лэжьак1уэхэр

къыдэкIыгъуэхэр

KAVKAZWEB

Kavkaz Banner Network

Copyright © 2005 Buch e-mail: [email protected]