|
|
ФИФI ФЫМЫГЪЭПУД, ФИ IЕЙ ФЫМЫГЪЭПЩКIУ |
|
|
||||||||
АДЫГЭ ПСАЛЪЭ |
|
|||||||||||
КъБР-м И ПАРЛАМЕНТЫМРЭ ПРАВИТЕЛЬСТВЭМРЭ Я ГАЗЕТ |
|
|||||||||||
сайт газеты «Адыгэпсалъэ»
2006 гъэм мэлыжьыхьым (апрелым)и14 |
||||||||||||
газетыр 1924 гъэм и мэкъуауэгъуэ мазэм и 1 лъандэрэ къыдокI |
||||||||||||
ХЪЫБАРЫЩIЭХЭР
ТХЫДЭ
ХЪЫБАРЕГЪАЩIЭ
|
english |
адыгэбзэ |
|
|||||||||
Нэхъ мыхьэнэшхуэ зиIэ Iуэхухэр Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэм и Президентым Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэм и Парламентым Зэрызыхуигъазэ
Си хэкуэгъу лъапIэхэ! Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэм и Президентым и къулыкъум сызэрыпэрыувэрэ иджы япэу Парламентым Зэрызыхуэзгъазэр фи пащхьэ изолъхьэ. Абы, ди жылагъуэм и гъащIэм ехьэлIауэ сэ сызэреплъымкIэ, нэхъ мыхьэнэшхуэ дыдэ зиIэ Iуэхухэм сыкъыщытеувыIэну, дызэрыт 2006 гъэри хэту, илъэси 5 благъэм республикэм зэрызиужьыну унэтIыныгъэ нэхъыщхьэхэмрэ властым и органхэм къапэщыт къалэнхэмрэ сыщытепсэлъыхьыну сыхуейт. Парламентым иджы Зэрызыхуэзгъазэм и нэхъыбапIэкIэ япещэ республикэм щызэтеува политикэ хабзэхэм. Абы къыдэкIуэу адрейхэм ар куууэ къащхьэщокI зэрыщыту зыхуэунэтIахэмкIи къигъэув къалэн пыухыкIахэмкIи, икIи ар псом япэу зытещIыхьар зэман кIыхьымрэ курыт зэманымрэ къэувхэрщ. НэгъуэщIу жыпIэмэ, стратегие плъапIэхэр еубзыху. Щхьэхуэу къыхэзгъэщынщи, а плъапIэхэр тэмэму щытын папщIэ дэ ди зыужьыныгъэр мы зэманым здынэсар щыуагъэ хэмылъу къыдгурыIуэжу, дызэлэжьыну къалэнхэр зыхуэдэр зэхэтщIыкIыу, ди лэжьыгъэм къыпэкIуэну дызыщыгугъыр IупщIу тлъагъуу щытын хуейщ. Дауи, республикэм щыIэ щытыкIэр нэгъабэ тещIыхьауэ статистикэм къита бжыгъэхэм ятедухуэмэ, Iуэхур мыIей дыдэу къыпщыхъунущ.
подробнее→
Аргуэру зы генерал-лейтенант
Ди лъэпкъэгъухэм я цIэ фIыкIэ къыщраIуэкIэ, я зэфIэкIым гулъытэ хэIэтыкIа щигъуэткIэ, абы адыгэ псори дрогушхуэ. ДыщыгуфIыкIащ дыгъуасэ зэхэтха мы хъыбар гуапэми - УФ-м и Президент Путин Владимир и унафэкIэ милицэм и генерал-лейтенант цIэр къыфIащащ Урысей Федерацэм и МВД-м зэщIэгъэуIуа щIэпхъаджагъэхэмрэ терроризмэмрэ ебэнынымкIэ и Департаментым и унафэщIым и япэ къуэдзэ КIуэкIуэ Юрий Александр и къуэм. Адыгэ щIалэм и ехъулIэныгъэмкIэ дохъуэхъу икIи ди гуапэщ дяпэкIи къэрал утыкушхуэхэм щагъэлъэпIэну, узыншэу, дэрэжэгъуэ и куэду псэуну.
“Адыгэ псалъэ” газетым и лэжьакIуэхэр.
Есчындар Алексей: “Уи лъахэм фIы гуэр хуэпщIэну Iэмал куэдрэ бгъуэтыркъым”
Есчындар Алексейщ илъэс 26-рэ фIэкIа мыхъуауэ Къэрэшей-Шэрджэсым экономикэ зыужьыныгъэмкIэ и министрым и къулыкъур япэу Урысейм зыщыхуагъэфэща адыгэр. Мы зэманым Алексей ди къэралым и тхыдэм щынэхъ ныбжьыщIэ дыдэ министрщ. УФ-м и Правительствэм и деж щыIэ Финанс Академием и МЭО факультетыр къиухащ. Мы зэманым зегъэхьэзыр “Интеллект мылъкум налог зэрытралъхьэ щIыкIэр” темэмкIэ диссертацэр пхигъэкIыну. Аризонэ университетым и экономикэ факультетым щеджащ. Етхуанэ курсым щыщIэсым “Deloitte&Touche” компанием Москва щиIэ и IуэхущIапIэм и лэжьакIуэ хъуащ. ИлъэситIкIэ лэжьа иужь къыхуагъэлъэгъуащ езым и адэм и лъахэм - Къэрэшей-Шэрджэс Республикэм - IэфIыкIэ къыщIэгъэкIыным и Iуэхур щызэфIигъэувэну. Мы зэманым а компаниер Кавказ Ищхъэрэм щынэхъ ин дыдэщ. “Сэ политикэм сыхыхьэну си мурадакъым, сыт хуэдэу щымытами, зэман гъунэгъу дыдэм, - жиIащ Есчындар Алексей. - Ауэ президент Батдыев Мустэфа къызэпсэлъа иужь сытегушхуащ. Адэжь щIыналъэм фIы гуэр хуэпщIэну Iэмал куэдрэ бгъуэтыркъым”. Кабинетыр къызэрызэрагъэпэщ политикэм и гугъу щищIым, Есчындарым жиIащ экономикэ зыужьыныгъэмкIэ министерствэ цIэм щыщу абы “зыужьыныгъэ” псалъэм нэхъ мыхьэнэшхуэ дыдэ зэрыритыр. Абы къыхэкIыу сыхуейщ республикэр и пIэм иуджыхьу щытмэ, ар зэрыекIакIуэр къызыгурыIуэ IэщIагъэлIхэр Iуэхум къыхэсшэну”.
СызыщIэхъуэпса IэщIагъэ
Лъагъунлъагъу къэкIуэжауэ иджыблагъэ Налшык щыIащ Москва илъэс куэд щIауэ щыпсэу ди лъэпкъэгъу щIалэ, кинорежиссер цIэрыIуэ Губэшы Амурбэч. Гуэбэшы Амурбэч Исмэхьил и къуэр Кемеров областым хыхьэ Прокопьевск къалэм 1944 гъэм къыщалъхуащ. 1967 гъэм Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университетым филологиемкIэ и отделенэр, 1974 гъэм ГИТИС-м и режиссер факультетыр къиухащ. 1975 гъэм щыщIэдзауэ Горькэм и цIэкIэ щыIэ киностудием щылэжьащ режиссерым и ассистенту, итIанэ - режиссеру. 1975 гъэм игъэуващ «Весенний призыв» и япэ художественнэ фильмыр. 1989 гъэ лъандэрэ Кинематографистхэм я союзым, Урысейм и кинорежиссерхэм я гильдием хэтщ. 1999 гъэм «Почетный кинематографист России» дамыгъэр къыхуагъэфэщащ. Горькэм и цIэкIэ щыIэ киностудием щыщыIа илъэсхэм Гуэбэшы Амурбэч и закъуэуи, апхуэдэу кинорежиссер гъусэ иIэуи трихащ къэралым цIэрыIуэ щыхъуа фильм куэд. Абыхэм ящыщщ «Школьный вальс», «Дамское танго», «Русь изначальная», «Черный принц Аджуба», «И на камнях растут деревья», «Билет в Красный театр», «Цыганское счастье» жыхуиIэхэр. «Златая цепь на дубе том» телефильмыр иужьрей и лэжьыгъэхэм ящыщщ.
подробнее→
ЩIэблэм и гъэсэныгъэмрэ дин щэнхабзэмрэ
Иджыпсту жылагъуэр шэщIауэ топсэлъыхь щIалэгъуалэм я гъэсэныгъэм, адыгэхэм ижь-ижьыж лъандэрэ къадекIуэкI лъэпкъ хабзэм, дин щэнхабзэм абы мыхьэнэуэ щиIэнкIэ хъунум. А Iуэхугъуэм игъэпIейтейр цIыху къызэрыгуэкIхэм я закъуэкъым, атIэ къэрал IуэхущIапIэхэри а лэжьыгъэм нэхъ егугъу хъуащ. Апхуэдэщ, къапщтэмэ, КъБР-м Егъэджэныгъэмрэ щIэныгъэмкIэ и министерствэм «КъБР-м ис лъэпкъхэм я динхэм я тхыдэр» предметыр республикэм и курыт школхэм щаджын хуейуэ унафэ зэрищIар. Зи гугъу тщIы Iуэхугъуэр Дзэлыкъуэ куейм и егъэджакIуэхэм утыку къызэрыралъхьэрэ илъэс 20-м нэблэгъащ. 1988 гъэм абы хуэгъэпса ди гупсысэхэр газетым къытредгъэдзауэ щытащ, «Ди хабзэр, тхыдэр щхьэ дымыджыжрэ?» жыхуиIэ фIэщыгъэцIэр иIэу. Тхыгъэм къыщытIэта упщIэхэр зыхуэгъэзауэ щыта ЕгъэджэныгъэмкIэ министерствэм ди жэрдэмыр къызэрыддиIыгъымкIэ хъыбар къыдигъэщIэжат икIи Дзэлыкъуэ куейм адыгэбзэмрэ литературэмрэ щезыгъэдж егъэджакIуищым пщэрылъ къытщащIат абы теухуа программэ щхьэхуэ зэхэдгъэувэну. А лъэхъэнэм апхуэдэ лэжьыгъэ зэфIэпхыну гугъуу щытащ, сыту жыпIэмэ, япэрауэ, къэралым щытепщэ идеологиер нэгъуэщIт, етIуанэрауэ, а темэмкIэ щIэгъэкъуэн пщIы хъун литературэу щыIэри мащIэ дыдэт. ИтIани, Бгъэжьнокъуэ Барэсбий, МафIэдз Сэрэбий, Мыжей Михаил сымэ я IэдакъэщIэкIхэр, нэхъыжьыфIхэм я псалъэхэр, «унагъуэ архивхэр» къэдгъэсэбэпурэ, адыгэ хабзэр курыт школхэм зэрыщегъэджыпхъэу къэтлъытэм тещIыхьа программэ зэхэтлъхьэри, адрейхэм я Iуэху еплъыкIэри къэтщIэн мурадкIэ, «Дзэлыкъуэ хъыбархэр» газетым къытредгъэдзауэ щытащ. ИлъэситIкIэ дызэлэжьа программэр 1990 - 1991 гъэ еджэгъуэщIэм ирихьэлIэу хьэзыр хъуат икIи ар ди лъабжьэу илъэс зыбжанэкIэ ехъулIэныгъэхэр диIэу едгъэджащ. Ауэ адыгэ хабзэр, щэнхабзэр адыгэбзэкIэ зыджхэм гъэ къэс кIэрыхуурэ иджы ар ямыджыжыххэ хъуащ. Нобэрей школакIуэхэм ядж профессор Мамбэт Хьэлым и «Традиционная культура кабардинцев и балкарцев» тхылъыр зи лъабжьэ курсыр. Ар фIыщ, ауэ ди лъэпкъыбзэхэмкIэ яджыжамэ, нэхъ мытэмэму пIэрэт? Зи гугъу тщIыр лъэпкъ Iуэхущ икIи жылагъуэр иджырей лъэхъэнэм зыхуэныкъуэ дыдэщ. Аращ егъэджакIуэхэм гуапэ щIытщыхъуар школ программэм гъэ еджэгъуэщIэм ирихьэлIэу «КъБР-м ис лъэпкъхэм я динхэм я тхыдэр» предметыщIэр къызэрыхыхьэр. Адыгэ хабзэр щхьэхуэу ямыджми, адыгэхэм зэрахьэ динымрэ къадекIуэкI хабзэхэмрэ зэхэухуэнауэ, зыр зым и щIэгъэкъуэну щытщи, ныбжьыщIэхэм зыр ящIэмэ, адрейм къемызэгъ Iуэхугъуи ялэжьынукъым. Шэч хэлъкъым, нобэрей ди гъащIэ зэхэзэрыхьам гущIэгъуншагъэмрэ бзаджагъэмрэ куэд зэрыщыхъуам икIи псори фIыкIэ дызыщыгугъщ гъэсэныгъэм лъабжьэ быдэ хуэхъуну мы IуэхугъуэщIэхэр къызэрыхалъхьэр. Абы сэбэпынагъ куэд къишэнущ: укIытэ, фIэлIыкI, гууз-лыуз, IэщIыб хъуа нэгъуэщI хьэлыфIхэри зыхэтлъхьэжынщ. Апхуэмыдэуи хъунукъым, сыту жыпIэмэ нобэрей щIэблэр нэхъ гъэсэгъуей, IэубыдыпIэншэ хъууэрэ макIуэ. Ар фIы дыдэу зыхыдощIэ адэ-анэхэми, гъэсакIуэхэми, егъэджакIуэхэми. КъаIэта Iуэхугъуэшхуэм дэтхэнэми ди гуащIэ хэдмылъхьэу хъунукъым. ИтIанэщ абы къытхуигъэув къалэн нэхъыщхьэхэр гъащIэм хэпща щыхъунур. Дин къабзэр - ар езыр щэнхабзэ лъагэщ, абы цIыхур пэIэщIэ пщIы хъунукъым. Хэт ищIэрэ, абы ди гупэр нэхъ пасэIуэу хуэдгъэзэжауэ, хуэфащэ гулъытэ хуэтщIауэ щытамэ, бжьыхьэ кIуам ди нэгу щIэкIа гуауэхэр къэмыхъункIи хъунт. Абы дерс къыхэтхауэ щытын хуейщ: диныр бий зыщI зы власти гъащIэ иIакъым икIи иIэнукъым. Ар дунейпсо тхыдэр мызэ-мытIэу щыхьэт зытехъуа Iуэхущ. Аращи, къытщIэхъуэ щIэблэм и гъэсэныгъэр егъэфIэкIуэн и лъэныкъуэкIэ республикэм и унафэщIхэм къыхалъхьа Iуэхухэр игъуэджэу къыдолъытэ. Иджырей лъэхъэнэм апхуэдэ Iуэху зехьэкIэр жылагъуэр нэхъ зыхуэныкъуэхэм, зыхущыщIэхэм ящыщ зыщ. Щхьэныкъуэ Мусэбий, Малкэ курыт школ №2-м и егъэджакIуэ.
И ныбжьым емылъытау
Иджыблагъэ Чебоксары щекIуэкIащ самбомкIэ Урысей Федерацэм и щIалэгъуалэм я зэхьэзэхуэ. Къэбэрдей-Балъкъэрым и щIыхьыр яхъумэу зэпеуэм бэнакIуитху хэтащ. Абыхэм щыщу япэ увыпIэр къихьащ Бахъсэн дэт сабий-ныбжьыщIэ спорт еджапIэм и гъэсэн Мудрэн Беслъэн. Ди щIалэр щыбанэ килограмм 52-рэ зи хьэлъагъхэм я деж зэIущIитху щригъэкIуэкIати, япиплIыр къабзэу, кIэух зэпеуэр 10:0-у къихьащ. Мы зэхьэзэхуэр дунейпсо чемпионатым хэтынухэр къыщыхах зэIущIэуи щытащ. зэрыгурыIуэгъуэщи, абы ягъэкIуэнухэм Беслъэни хэхуащ. Фигу къэдгъэкIыжынщи, нэхъапэIуэкIэ ар хагъэхьащ дунейпсо Кубокым мы гъэм щIэбэнынухэм. Куэд щIакъым Мудрэн Беслъэн нэгъуэщI зы ехъулIэныгъи зэрызригъэгъуэтрэ. Самбо бэнэкIэм и къызэгъэпэщакIуэ Харлампиевым и фэеплъу иджыблагъэ Москва щекIуэкIа зэхьэзэхуэми ди щIалэм япэ увыпIэр къыщихьащ. Ди республикэм щыщу апхуэдэ къызэхъулIар Беслъэн и закъуэщ. Мудрэн Беслъэн самбомкIэ Урысей Федерацэм и командэ къыхэхам (балигъхэм) хэтщ. Абы и тренерыр Уэщхъун СулътIанщ.
Бэтокъуэ Албэч.
“Гладиаторым” и пелуаным дыщэ медаль къехь
Иджыблагъэ Москва щызэхэтащ дзюдомкIэ «Суперкубок» зэхьэзэхуэр. Абы щызэпеуащ къэрал куэдым я бэнакIуэ цIэрыIуэхэр - дуней псом, Олимп джэгухэм, Европэм я чемпионхэр, призерхэр. Мы зэхьэзэхуэр «дунейпсо чемпионат цIыкIуу» къалъытэ, икIи абы щытекIуэныр пщIэшхуэ зыпылъщ. Сыту жыпIэмэ и мыхьэнэкIэ «Суперкубокым» къыпэхъуу илъэсым къриубыдэу ирагъэкIуэкIыр щы къудейщ. Москва нэмыщI ахэр зыдэщыIэр Парижрэ Гамбургрэщ. Дуней псом и чемпион цIэр щэнейрэ къэзыхьа, Европэм и дзюдоист нэхъыфI дыдэу нэгъабэ къалъыта, 2006 гъэм щыщIэдзауэ ди республикэм и «Гладиатор» спорт клубым хэту зыкъэзыгъэлъагъуэ москвадэс Михайлин Александр мы зэхьэзэхуэм текIуэныгъэ къыщихьащ. «Суперкубокым» щIимыдзэ щIыкIэ IэщIагъэлIхэм хуагъэфащэрт щIалэ пелуаным дыщэ медалыр зэрызыIэщIимыгъэкIынур, сыту жыпIэмэ, езыми зэрэ-тIэурэ жиIэгъащ а зэхьэзэхуэм мыхьэнэшхуэ зэрыритыр, текIуэныгъэм ерыщу зэрыщIэбэнынур. ЗэрыжиIам хуэдэуи къыщIэкIащ. Япэ щIыкIэ абы хигъэщIащ украинэм, белоруссием, грузием я дзюдоистхэр. Финалым и Iыхьэ ныкъуэм Михайлиным къыпэщIэтащ мэжэр (венгр) бэнакIуэ Бор Барнэ. Хьэрхуэрэгъу ерыщым гугъу демыхьу хъуакъым, ауэ IэзагъкIэ зэрефIэкIыр къигъэсэбэпри, ари утыкум къридзащ. Финалым Михайлин Александр къыщыпэщIэтын хуеящ Украинэм и бэнакIуэ Сотников Евгений, ауэ абы и пэIуэкIэ игъуэта фэбжьыр зэран къыхуэхъуащ кIэух зэпеуэр иригъэкIуэкIыну. «Гладиаторым» и дзюдоистым япэ увыпIэр иратащ. Михайлиныр щыбанэр килограмми 100-м щхьэдэххэм я дежщ. Ислъам Алий.
ТекIуахэр ягъэлъапIэ
Мэлыжьыхьым и 11-м Къэрал концерт гъэлъэгъуапIэм щызэхэтащ “Горянка” газетым илъэс къэс иригъэкIуэкI “Мисс “Горянка”, “Маленькое чудо” зэхьэзэхуэхэм теухуа зэIущIэ. Абы наIуэ къыщащIащ нэгъабэ къыдэкIа газетхэм тета пщащэхэм я нэхъ дахэмрэ сабийхэм я нэхъ угъурлыфэмрэ. Пшыхьыр иригъэкIуэкIащ “Горянка” газетым и лэжьакIуэ Чаниевэ Тамарэ. 2005 гъэм газетым зи сурэт къытехуа сабийхэм я нэхъ гъэщIэгъуэну къалъытащ Мичуевэ Миланэ, Джэдгуэш Амир, Хоменко Катя сымэ. Абыхэм саугъэтхэр иратащ КъБР-м и Парламентым и депутат Джэш ФатIимэ, Щэнхабзэмрэ хъыбарегъащIэ IэнатIэхэмкIэ министерствэм и IэщIагъэлI нэхъыщхьэ Садыковэ Ларисэ, Налшык и прогимназие №34-м и унафэщI Иуан Галинэ сымэ. Апхуэдэуи текIуахэм “Фиалка” фирмэр хуэупсащ удз гъэгъа дахэхэмкIэ. “Мисс “Горянка” цIэр хуагъэфэщащ Настуевэ Зухра. КъБР-м щIалэгъуалэ Iуэхухэмрэ спортымкIэ и министр Къардэн Мурат абы саугъэт иритащ. Вице-мисс хъуахэу Чэгъэду Аминэрэ Ямашкинэ Олесярэ тыгъэ хуэзыщIар “НОТР” телеканалымрэ “Мадифарм” IуэхущIапIэмрэщ. Къыхэгъэщыпхъэщ мы зэхьэзэхуэм щытекIуэхэм адыгэ бзылъхугъэхэм зэрахьэу щытам хуэдэ пыIэ гъэщIэрэщIа зэрыщхьэратIагъэр. Ар, гъэ кIуахэми хуэдэу, зыщIар Белгъэрокъуэ Мадинэ зи унафэщI “Каприз” дапIэращ. Апхуэдэуи зэхуэсым щытекIуам тыгъэ щхьэхуэ къыхуищIащ “Горянка” фабрикэм. ЗэIущIэр уэрэджыIакIуэ цIэрыIуэхэу Текуев Амур, Хьэцей Тимур, Iэрэмысэ Азрэт, Зеущэ Iэуес, Теппеев Алим, Къумыкъу Оксанэ сымэ, Екатериноград станицэм и “Сказка” сабий садым и гъэсэнхэм ягъэдэхащ. ИСТЕПАН Залинэ.
|
|
|||||||||||
ссылки |
къыдэкIыгъуэхэр |
|
||||||||||
|
KAVKAZWEB
Kavkaz Banner Network
|
|
|
|||||||||
|
|
Copyright © 2005 Buch e-mail: [email protected] |
|
|
||||||||
|