IэщIагъэлI, адыгэлI, цIыху щыпкъэ
2021-03-11
- Республикэм и мэкъумэш IэнатIэм хэщIыныгъэшхуэ игъуэтащ. И ныбжьыр илъэс 85-м иту дунейм ехыжащ Лэскэн районым хыхьэ Урыху къуажэм къыщалъхуа, щапIа Чэгъэду Владимир.
- Зи гуащIэ хьэлэлкIэ щытхъу куэд къэзылэжьам пщIэ лей къилъыхъуэркъым. Чэгъэдур ящыщт ери фIыри зыхуэдэр къыгурыIуэу къэхъуахэм, жэуаплыныгъэм и мыхьэнэр куу-уэ зыхищIэу, абы и лъапIэныгъэхэр игъэнэхъапэу, кърагъэз дзыхьыр игъэпэжу зыпэрыта сыт хуэдэ IэнатIэри езыхьэкIахэм.
- Владимир зэрысабий лъандэрэ дихьэхат Хэку зауэшхуэм кIуэн и пэ илъэс куэдкIэ колхоз бригадиру лэжьа и адэ Шыхьбан и IэщIагъэм. 1955 гъэм къуажэ школыр фIы дыдэу къиуха нэужь, мурад зэрищIам хуэдэу, ар Дагъыстэн къэрал мэкъумэш институтым кIуэри, экзаменхэр хъарзынэу итащ, ауэ конкурсышхуэм пхыкIакъым. Къихьа оценкэхэмкIэ медицинэ институтым щIагъэтIысхьэну къагъэгугъами, «агроному седжэмэ нэхъ къызощтэ», — жиIэри, къигъэзэжащ. А илъэс дыдэм дзэм ираджащ. И адэм и Iуэхум пищэну и гуращэти, къулыкъум зэрыщыIэу, еджапIэ нэхъыщхьэм зэрыщIэтIысхьэнум ерыщу зыхуигъэхьэзыращ.
- ЦIыхубэ хозяйствэм и IэнатIэхэм папщIэ къэралым IэщIагъэлIхэр къемыщIэкIырт. Арат еджэнум пэлъэщыну къалъытэхэр щIытрагъэгушхуэр. Абы къыхэкIыу Владимир нэхъ пасэу къаутIыпщыжащ, 1957 гъэм къызэIуаха Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университетым экзаменхэр зэпэщу щитри, къыкIэлъыкIуэ илъэсым еджэн щIидзащ. Зы махуи зыщIригъэха-къым Чэгъэдум, зыхэса къудамэм цIыху 64-рэ щеджати, нэхъыфI цIыхуи 10-м ящыщу къиухащ.
- 1963 гъэм мэлыжьыхьым и 1-м Тэрч районым Iэщ щагъашхэу щыIэ совхозым экономист нэхъыщхьэу ягъэкIуащ Владимир, мазэ нэхъ дэмыкIыу, хазяйствэм и парт организацэм и секратаруи хахащ. Арами, абы и гур губгъуэмкIэ щыIэ зэпытт, къэкIыгъэхэм я щытыкIэм, я зыужьыкIэм кIэлъыплъыныр игъэнэхъапэрти, совхозым мэкъумэшым елэжь и IэнатIэ нэхъ ин дыдэм и пашэу езым и лъэIукIэ ягъэуващ. Ауэ, абы зыщрамыгъэIэжьэу, партым и райкомым и унафэкIэ, Курп Ищхъэрэ къуажэм щызэхэт «Серп и молот» колхоз къыкIэрыхум агроном нэхъыщхьэу ягъэкIуащ.
- Владимир мурадышхуэхэр и плъапIэт. Курп Ищхъэрэм и гъавэ щIапIэхэм ахэр щыпхузэгъэхъулIэнутэкъыми, щIэлъэIури, Тэрч районым и мэкъумэш къэхутакIуэ станцым псыщIэгъэлъадэ IуэхухэмкIэ и къудамэм и IэщIагъэлI нэхъыщхьэу кIуащ икIи, ехъулIэныгъэ нэрылъагъухэр иIэу, илъэс пщыкIузкIэ а IэнатIэр зэрихьащ. КъэхутакIуэ станцым зэрыщыIэм хуэдэурэ, ди къэралым псыщIэгъэлъадэмкIэ щынэхъыфI дыдэу къалъытэу Новочеркасск къалэм дэта инженер-мелиорацэ институтым и аспирантурэм щеджащ, и кандидат диссертацэри 1972 гъэм абы щыпхигъэкIащ. ИлъэситI нэхъ дэмыкIыу, партым и райкомым и бюром три- гъэчыныхьри, Чэгъэдум и къулыкъур ихъуэжащ — «Хьэмидей» жызум совхозым и тхьэмадэу ягъэкIуащ.
- И доктор диссертацэм елэжьын мурадкIэ, къэхутакIуэ станцым абы игъэзэжащ. АрщхьэкIэ мазитI фIэкIа мылэжьауэ, и Iуэху зехьэкIэр, и зэфIэкIыр къалъытэри, Къэбэрдей-Балъкъэрым Мэкъумэш хозяйствэмкIэ и министерствэм псыщIэгъэлъадэмкIэ, кIэртIофымкIэ, хадэхэкIхэмкIэ, пхъэщхьэмыщхьэмрэ жызумейхэмкIэ и къудамэм и унафэщIу ягъэуващ.
- Дэнэ щIыпIэ щыIами, сыт хуэдэ IэнатIэ пэрытами Iуэху зехьэкIэ дахэ къигъэлъэгъуащ Владимир, иримыгъэфIэкIуауэ, хэлъхьэныгъэ ин хуимыщIауэ зыри къигъэнакъым.
- 1982 гъэм къыщыщIэдзауэ илъэс 15-м нэскIэ Чэгъэдур министерствэм щылэжьащ, и ныбжьыр нэсу пенсэм кIуа нэужь, къэрал мэкъумэш академием (иджы университетщ) ирагъэблагъэри, тIысыжыхункIэ и щIэныгъэ куур студентхэм ябгъэдилъхьащ. Абы зэрыщыIа илъэс зыбгъупщIым щIэныгъэ лэжьыгъэу 15-м щIигъу къыдигъэкIащ: плIыр тхылъщ, тIур зэреджэ пособиещ. ЩIым и зехьэкIэм, мэкъумэш лэжьыгъэм и къызэгъэпэщыкIэм теухуа чэнджэщу куэдкIэ нэхъыбэ къытригъэдзащ.
- Хэкум и пащхьэм щиIэ фIыщIэмрэ и лэжьыгъэфIымрэ къапэкIуэу абы къыхуагъэфэщащ «ЩIыхьым и дамыгъэ» орденыр, ВДНХ-м и медалхэр, щIыхь тхылъу куэд. «Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэм щIыхь зиIэ и агроном» цIэ лъапIэри хуэфащэу къыфIащат.
- Зи гъащIэ псор IуэхуфIхэмкIэ гъэнщIауэ къэгъуэгурыкIуа нэхъыжьыфIыр и унагъуэ дахэм щхьэщыукIуриикIащ. Владимиррэ абы и щхьэгъусэ Быцэрэ хъыджэбзитI зэдапIащ, пхъурылъхуу щIалищ къащIохъуэри, щхьэгъусэм, адэм, адэшхуэм и фэеплъыр зыгъэлъэпIэн ахэр хъуну си гуапэщ. Владимир дэ зэи тщыгъупщэнукъым, жэнэткIэ Тхьэм игъэгу- фIэ!
- ЧЭГЪЭДУ СэIихьэт.