Си нэ джыджым къиджыкI уи пщэдейр
2020-08-11
- Къандур Зейн и усэхэр
- Къандур Зейн 1983 гъэм Иорданием и щыхьэр Амман къалэм къыщалъхуащ. Ар къызыхэкIа унагъуэр Урыс-Кавказ зауэм и лъэхъэнэм Къэбэрдейм иIэпхъукIа адыгэхэм ящыщщ.
- И адэ Къандур Ауни пащтыхь гуащэ Нур и IуэхущIапIэм щолажьэ, и анэ ЕхъулIэ Ехья ипхъу Фейруз унэгуащэщ.
- Зейн Иордан университетыр фIы дыдэу къиухауэ, Амман и хьэщIэщышхуэм ящыщ зым щолажьэ. Ар икIи сурэтмоделщ. Щыгъын дахэхэр егъэлъагъуэ. И усэхэм и гъусэу нобэ теддзэ Къандур Зейн траха сурэтхэр «Living Well» («ГъащIэ дахэ») журналым къытехуащ. Зэрысабийрэ усэмрэ философиемрэ дахьэх. Зэрытхэр инджылызыбзэми, и усэхэм адыгэлъ ящIэтщ, адыгэ гупсысэкIэ яIэщ.
- ЩIэдзапIэмрэ ухыгъэмрэ яку дэлъ уахътым и кIыхьагъымрэ хьэлъагъымрэ зыхуэдизым, абы и псэм и къарур зэрыпэлъэщым егупсыс усакIуэм и тхыгъэхэм нэщхъеифэ ятетми, хъуэпсапIэ дахэкIэ гъэнщIа сатырхэм гъащIэм и нэхум ухураджэ, «уи хъуэпсапIэм ущIэмыкъуфынумэ, къэбгъэщIар зыми щыщкъым» къыбжаIэ хуэдэщ.
- Зейн и усэхэр верлибр, «усэ хужь» гъэпсыкIэм итщ, ауэ ди адыгэ усэр зэса рифмэ гъэпсыкIэм идгъэтIэсащ, пщащэм и гупсысэхэр абыкIэ нэхъ къыпхуэIуэтэну къытщыхъури.
- Къеблагъэ
- Сыт щыгъуэ зэмани
- Пхыплъыф сэх-сэрейм
- Пхыплъыфи абджынэм,
- КъэгъэщI уи дуней.
- Тхьэ закъуэрщ зыхулъэкIынур
- Псэм и къарум пэлъэщыну…
- Абыи лъэкIыну ар?
- Уэ пхулъэкIыну ар?
- А уи гуфIэкIэ нэпцIыр…
- А уи псэлъэкIэ нэпцIыр…
- ПцIы защIэу зэхэлъ дунейм
- Плъагъу закъуэрщ уи фIэщ пщIын хуейр…
- Абджынэ
- Щхьэгъубжэм къыпхедзыр нэху
- Махуэ къэс, имыщIэу псэху.
- Къыпхедзри, гъуабжэгъуэщу
- Хошыпсыхьыж псэм и жэщым…
- Къеблагъэ мы си псэ махэр
- Зыхэт кIыфIыгъэм и лъахэм:
- Си гъуэгур къыздэбгуэшыну
- Си махуэр къыздэбгъэщIыну…
- Псэр зыгъэхуабэ бзийр
- ТекIуэну нэхум и бзийм?
- Е уафэм трищIэ бжьыгъэм
- ИгъэункIыфIыну дыгъэр?..
- Дыгъэр зыубыд абджыпсыр
- Къути, къэутIыпщ мы си псэр.
- Уи псэм и псэхур мэIуху
- Зыхъумэр пкъутамэ, нэху
- Къуитыжыфынукъым дыгъэм.
- Ар икъутэну лIыгъэ
- КъызыкъуэкIынур хэт?!
- ЦIыхур зэм-зэм мэгуфIэ,
- ЦIыхур зэм-зэм нэщхъейщ.
- Зэми зауэм и мафIэм
- Храгъэсхьэж дунейр…
- ЩIыбкIэ еIэжа псэр
- Дыгъуасэр аращ щыпсэур…
- КхъыIэ, къызжеIэ плъэкIыну
- НэгъуэщI зыгуэр ухъуну.
- Си дыгъэ бзийм и нэхум
- Си гъуэгур къысхуигъэнэхуу,
- Си лъагъуэр къэзгъуэтыжыну
- КъыздэIэпыкъу, плъэкIынум.
- ЗэхэмыкIыжу си жьэгур,
- Къэзгъэгъуэтыж си гъуэгур.
- Псэхугъуэр гъэру игъащIэм
- Щаубыдыфакъым гу лъащIэм.
- Псэм игъэпщкIуа гъэпцIагъэр
- Сыт щыгъуи къэнэнущ щэхуу.
- Къеблагъэ, кхъыIэ, къеблагъэ,
- Сэ сыпежьэнущ нэхум…
- Гурылъ
- Псы уэру гупсысэр йожэх,
- Йожэхыр, имыIэу кIэух…
- «ФIэкIыпIэ гуэри имыIэ
- Уи натIэм илъым»
- ЩIыжаIэр аракъэ?..
- Згъуэткъым тепыIэ…
- Куэдрэ си жагъуэ къащIми,
- Пагагъэм дэчых имыщIэ…
- ЛъапIэIуэщ нобэ гурылъыр
- Гу лъащIэм щысхъумэжыну…
- МащIэIуэщ гъуэгуу спэщылъыр —
- Зызгъазэу сыщIэпхъуэжыну…
- ЩIалэгъуэм къызих гъэпцIагъэм
- Сегъэлъагъуж си делагъэр.
- Сегъэлъагъужри, нэгъуэщIу
- Соплъыжыр си дуней гъащIэм.
- Аргуэру акъылыншагъэм
- Ирихужьауэ, гугъэм
- Къелыхъуэ телъыджэ гуэрхэр…
- Зэи къэмыхъуа гуэрхэр:
- Псэм гупсэхугъуэ щIиIэн,
- ХъуэпсапIэр нахуапIэ щыхъун…
- Ажалыр — гъащIэ лъагапIэщ, —
- Псэр зыщыхуну щыхупIэм
- ДыхуокIуэр дыкъэмыувыIэу…
- Нэщхъеирилэ лъэужьу
- Гъуэгум къытеднэр, пщэдджыжьым
- ЗэщIепхъэнкIэж жьы щIыIэм.
- Дыхуейкъым нэпс
- Гъэр ищIамэ си гур нэпсеягъэм,
- Си гурыщIэм къэукъубейуэ щIедзэ.
- СхулъэгъэIэсыжкъым си Iэр гугъэм,
- Зэрыхуейуэ сехьыр гъащIэ псыдзэм.
- Ар хэкIыпIэ? —
- Укъыхагъэзыхьу,
- УпхыкIыжмэ къэбгъэщIыж бэлыхьым…
- Дуней узытетым зыщыбгъэпщкIуу,
- Уэ бдзыжа уи жьауэм зыщIэбгъапщкIуэм…
- Си акъыл икIам гухэщIым и бжэ
- ЗэIуихам сищIащи хьэжэпхъажэ,
- Си гуфIакIэм нэпсыр къыфIыщIэжу,
- ГукъэкIыжхэм иретхьэщIыкIыжыр.
- Мурад щыгур лъагэщ икIи жыжьэщ.
- Си нэ джыджым къиджыкI уи пщэдейр.
- Си нэм жиIэ гъуэгум тету ежьи,
- НасыпыфIэу уехыжынщ дунейм.
- Къытпэщылъщ а гъуэгур уэри сэри…
- Нэпси щIумыгъэкI… Сыгъынкъым сэри.
- Ар пэж?
- Ар пэж? — Дунейм ехыжахэм я псэхэр
- Къэпсэужрэ, зыми имыщIэу,
- Сабий нэ кугъуэхэм я лъащIэр
- ЗыгъэпщкIупIэ ящIыжрэ, псэухэу?
- Мы ди гъащIэ гъэпцIагъэ дыджым
- Си щхьэфэцыр къысфIегъэтэджыр,
- Лъынтхуэ къэскIэ, сызэщIикъузэу,
- КъысфIыхохьэ шынагъэ узыр…
- А гупсысэм и нэщхъеягъуэр
- Си Iэпкълъэпкъым хыхьащ техьэгъуэу…
- Зэщхьэщимыхуу си акъылыр,
- СогъэщIагъуэ сыкъызэрелыр…
- КхъыIэ, сынишыж мы гъэрыпIэм,
- Мы си гъащIэм и шыгъушыпсыпIэм
- Сыхэшыж… Иджыри кIасэкъым…
- Уехыжыну дунейм — пасэкъым.
- Щхьэхуимытмэ, гур пхуэмыушэ —
- Сэ сожьэжыр, фыщыт узыншэу…
- Псалъэ щэхухэр
- Псалъэ щэхухэм я рифмэ Iущащэхэм
- Гум и щэхухэр яхуэхъумэнкъым.
- ГугъапIэ гуэри зимыIэж пщащэхэм
- Я макъ щэхухэр нэжэгужэнкъым.
- Хэт ар зи лажьэр?
- ГугъапIэм и нэхухэр
- Дзыхь къытхуимыщIу зэщIикъуэжынущ,
- Игъэкъуэншэжурэ сыткIи цIыхухэр,
- Къырыщхьэ тхъуахэм щхьэдэхыжынущ.
- Къуршыщхьэ тхъуахэм я мыл нэ щIыIэхэм
- УахуемыплъэкIыт, — ахэр плъэгъуакIэщ.
- Рифмэ щэхухэм гу щIыIэ-псэ щIыIэкIэ
- СаукIынущ, якъутэу мыл дзакIэр…
- Къыщхьэдэхынурэ къуршым зы благъуэ,
- Къытегъуэлъхьэнущ шынагъуэу лъагъуэм…
- Ауэ… умышынэ,
- Пшэ хужьыр — плъагъурэ?
- Ар хуэм-хуэмурэ уэ къыпхуоIэгъуэ…
- ТеувапIэ хьэзырщ мо къуршыр —
- Пшэ хужьым шэси…
- Уихьынущ хьэршым…
- ГурыщIэ
- зэIумыбзхэр
- Хэгъэгу жыжьэ…
- Уафэгум щIэуэ
- Чэщанэжьхэр щIахъумэр пшагъуэм.
- КIэлындор кIыфIым и бжэ хужьхэр
- Пасэрей псэхэм зэзэмызэ
- Хуэм дыдэу къащIри дамэдазэ,
- Къыхукъуоплъыжыр дунеижьым.
- ЕгъэпщкIур бжэм си пащтыхьыкъуэр,
- Си щауэр — хьэлъэ дыдэу щатэу,
- Нэщхъейуэ, гуи къыслъимытэу…
- Ар къэзгъэнэнукъым и закъуэу.
- Си нэкъыфIэщIи си нахуапIи
- Гухэлъым хузэхэмыхужу,
- Къелъыхъуэри зы къуэгъэнапIэ,
- Гурылъым зыщегъэпщкIур пэжым.
- А пэжым сыIэщIэкIыфыну?
- Сэ сыкъэрабгъэщ… сыщIопхъуэжыр…
- Гува-щIэхами, сощIэр, пэжыр
- Зэгуэрым къыслъэщIыхьэжынущ…
- Къоуэжыр сигу къызгурымыIуэр,
- КъызгурыIуэжмэ — хуейщ хэдэни —
- ХъуэпсапIэм къыжьэдэскъуэу шхуэIур
- Си гухэлъ щэхум къысхуидэну?..
- СутIыпщыжмэ хъуэпсапIэр,
- Къысхуэмынэжу зы гугъапIэ…
- Тэмакъым псалъэр схуемыгъэхыу…
- Апхуэдэу Тхьэм нэлат зэрихыр?..
- Сэ а нэлатым сыкъелыну
- Си фIэщи хъужыркъым, итIани
- Зыгуэрым сыкъыгурыIуауэ
- СылIэжмэ, сщIынукъым гукъанэ.
- Зиусхьэн
- СынолъэIу, зиусхьэн, къысхуэгъэгъу…
- Сабий цIыкIум хуэдэу уобауэр…
- ЗыкъысхуэщIыт зы мащIэу гъунэгъу…
- УокIэзызри уи фэр пыкIауэ…
- Утегушхуэу гъунэгъу зыкъэпщIым,
- КъыпхуэщIэнкIэ хъунщ уи гум щыщIэр.
- Уимыгугъэ делэ сыхъуауэ,
- Ауэ, пщIэркъэ, апхуэди къохъур.
- Си нэр нэхэм щIэбжьэхъуауэ,
- ГъащIэу пIэрэ кIэншэу къалъыхъуэр?
- ИумыхьэкIыу уи нитIыр, къаплъэт,
- Къаплъи, пцIыуэ жыIэт бжесIэнур…
- А уи плъэкIэр къызгурыIуэну…
- Уэстыфынукъым зыри псалъэ,
- Ауэ…
- СынодэIуэнщ сыт щыгъуи…
- Умыдзыхэу зыкъэщIыт гъунэгъу,
- ДыгъэтIыси, си гъащIэм и гугъу
- ТIэкIу дыгъэщIыт —
- Уи гур зэрыгъур
- ЗыхызощIэ
- Уи дзыхь къызэгъэз.
- Е, плъэкIынум,
- Си дзыхь зэзгъэгъэз.
- Сыт, къызжеIэт, си нэм щIэплъагъуэр?..
- Сэ щыслъагъур а уи нэм щIалэгъуэщ…
- Ауэ зыри мыгурыIуэгъуэу…
- Уэ си нитIыр уи гум ирохьыр.
- Си Iэпкълъэпкъри, си хьэл-щэнри,
- Си гуфIэкIэри хэт уи пщIыхьым?..
- ЖыIэт, пэжыр сыхуейщ къэсщIэну…
- КъыумыгъэпцIэжыт зэи уи псэр…
- ТIэкIу нэхъыфI укъэхъуа? Зэтелъхьи
- Уи нэ фIыцIэхэр, уи гупсысэр
- Гъэкъэбзэжыт — аращ нэхъыщхьэр…
- Гукъыдэжыр пхуэсIуэтэжыну
- СхулъэкIынущ, уи нэпс пIэпыхур
- Зэи зыми имылъагъуну
- ЗгъэпщкIуфынущ — дызэдищэхуу.
- ХуумыщIыжу гукъанэ уи псэм,
- Къызбгъэдыхьи, лъэщIыж уи нэпсыр.
- ЗэзыдзэкIар Уэрэзей Афликщ.