Дунейпсо Адыгэ Хасэм и видеоконференцхэр хабзэ мэхъу
2020-07-03
- Ди газетым зэрытетащи, Дунейпсо Адыгэ Хасэм и гъэзэщIакIуэ гупым хэт-хэм я зи чэзу зэхуэсыр иджыблагъэ видеоконференц щIыкIэм тету ирагъэкIуэкIащ.
- ЗэIущIэр къызэIуихащ икIи иригъэкIуэкIащ Дунейпсо Адыгэ Хасэм и тхьэмадэ Сэхъурокъуэ Хьэутий. Псалъэмакъым хэтащ Къэбэрдей-Балъкъэрым, Къэрэшей-Шэрджэсым, Адыгейм, Краснодар, Ставрополь крайхэм, Осетие Ищхъэрэ — Аланием, Тыркум, Сирием, Иорданием, Израилым, Германием щылажьэ Хасэ къудамэхэм я тхьэмадэхэр.
- ЗэIущIэм зыщытепсэлъыхьа Iуэхугъуэ нэхъыщхьэхэм ящыщщ дуней псом зыщызыубгъуа коронавирусым и зэранкIэ гъащIэм къыхэхъуа зэхъуэкIыныгъэхэм я зэманым къэрал IуэхущIапIэхэмрэ Хасэхэмрэ зэдалэжьхэм, псапащIэ Iуэхухэм зэрекIуэкIым, ДАХ-м и лэжьыгъэм щыщу дунейм щыщыIэ щытыкIэм къызэтригъэувыIахэр, абыхэм къахуэгъуэтыпхъэ IэмалхэкIыпIэхэр, нэгъуэщIхэри.
- Сэхъурокъуэ Хьэутий къыхигъэщащ мы зэман гугъум къулейсызыгъэ, зэхъуэкIыныгъэ куэд коронавирусым ди гъащIэм къызэрыхилъхьар.
- — Ди жагъуэ зэрыхъунщи, узым иджыри зеубгъу. Зыщыдгъэгъупщэ хъунукъым дызэхуэсакъыжын зэрыхуейр. КъищынэмыщIауэ, щытыкIэ гугъу ихуахэм ядэIэпыкъуныр къызэтеувыIакъым, атIэ а Iуэхухэр жыджэру щокIуэкI ди къэралым нэмыщI хамэ къэрал щыпсэу адыгэхэми я деж, — жиIащ Сэхъурокъуэм.
- Апхуэдэу ДАХ-м и тхьэмадэм и гугъу ищIащ ди лъэпкъэгъухэм я сабийхэм папщIэ гъэмахуэ зыгъэпсэхугъуэм ирихьэлIэу къызэрагъэпэщ лэжьыгъэри зэкIэ къызэрызэтеувыIар икIи вирусым теухуауэ щытыкIэм фIы и лъэныкъуэкIэ зихъуэжмэ, ар зэрызэтраублэжынум. Хэкум и еджапIэ нэхъыщхьэхэм щIэтIысхьэну зи мурад ди лъэпкъэгъу ныбжьыщIэхэм я тхылъхэр и зэманым гъэхьэзырыным я нэIэ трагъэтыну Хасэ тхьэмадэхэр къыхуриджащ Сэхъурокъуэм.
- Иорданием и къалащхьэ Амман щылажьэ Адыгэ ФIыщIэ Хасэм и тхьэмадэ Къардэн Самир адэкIэ псалъэмакъым къыпищащ:
- — Коронавирусым и зэран екIащ псоми. Ди къэралыгъуэр къапщтэмэ, абы ирисымаджэр куэд хъуркъым, ауэ карантин Iуэхум унэ- хэм щIиубыдахэр гугъу йохь. Адыгэхэм яхэтщ дэIэпыкъуэгъу хуэныкъуэ икIи зэпымыууэ абыхэм ди нэIэ ятетщ.
- Апхуэдэу Хасэ тхьэмадэм къыхигъэщащ Хэкум еджапIэ къэкIуэнухэм я тхылъ- хэр зэрыхьэзырыр, абы теухуауэ кърагъэхьыну унафэм зэрыпэплъэр.
- Сирием щыIэ Адыгэ ФIыщIэ Хасэм хэт Къэбэрдей Аднан а къэралым ис адыгэхэм къабгъэдэкIыу къэпсэлъащ икIи нэхъыщхьэу зи гугъу ищIахэм ящыщщ ди лъэпкъэгъу- хэм анэдэлъхубзэмрэ хабзэмрэ ящымыгъупщэн папщIэ ялэжьхэм. Мы Iуэхум- кIэ куэду сэбэп къахуохъу Аднан и Iэдакъэ къыщIэкIа тхылъхэр. Ахэр къызэрыдэкIар хьэрыпыбзэщи, адыгэбзэкIэ зэдзэкIынымкIэ хэкурысхэм зыщIагъэкъуэну къазэрыщыгугъыр жиIащ.
- Тыркум щылажьэ Кавказ Хасэхэм я федерацэм и гуащэ Мамхэгъ Йилдызрэ абы и къуэдзэ Токъмакъ Сэмитрэ тепсэлъыхьащ хэкурысхэмрэ хэхэсхэмрэ я зэпыщIэныгъэхэр нэхъри гъэбыдэным хуэунэтIа IэмалыщIэхэр къэгъуэтыным.
- — Адыгэхэм псалъэжь яIэщ: «ГуфIэгъуэр зэтебгуашэмэ, куэд мэхъу, гуIэгъуэр зэтебгуашэмэ, мащIэ мэхъу» — жиIэу. Мыпхуэдэу жыжьэу дызэмыпсалъэу гуфIэгъуэр зэтедгуашэу дызэрылъагъун Тхьэм ищI. НобэкIэ дунейм къыщекIуэкI коронавирусым пэIэщIэ хъуакъым Тыркум щыпсэу адыгэхэри. КАФФЕД-м хыхьэ Хасэхэм я щIалэгъуалэ гупхэм унэ-унэкIэ къакIухьурэ хуэныкъуэхэм ядоIэпыкъу. Апхуэдэу зэрытхузэфIэкIкIэ хэкум ис ди лъэпкъэгъухэми дадэIэпыкъуну дыхьэзырщ. Абы и лъэныкъуэкIэ КъШР-м къыбгъэдэкIыу консулым тхылъ къыIэрыхьати, зыхэс къэралыгъуэр щыгъуазэмэ, КАФФЕД-м къыбгъэдэкIыу зэрытлъэкIкIэ дазэрыдэIэпыкъунур къыхэдгъэщащ, абы къыхэкIыуи республикэм и правительствэм зыхуэдгъэзащ.
- Апхуэдэу къэпсэлъахэм упщIэ зыбжанэ яIэт. Абыхэм ящыщщ УФ-м и Конституцэм анэдэлъхубзэхэм я статусым теухуауэ сыт къыхалъхьами, адыгэбзэр къэралыбзэу къэлъытэным теухуауэ хэкум зэхъуэкIыныгъэ гуэрхэр щыIэмэ, нэгъуэщIхэри. Ди лъэпкъэгъухэм я упщIэхэм я жэуапу Сэхъурокъуэ Хьэутий жиIащ бзэм теухуа Iуэхум псом хуэмыдэу ткIийуэ яужь зэритыр икIи дэнэкIи щыпсэу ди лъэпкъэгъухэр зэпызыщIэ анэдэлъхубзэмрэ хабзэмрэ лей къытемыгъэхьэным ДАХ-р зэрыхущIэкъунур.
- Къэбэрдей Адыгэ Хасэм и тхьэмадэ ХьэфIыцIэ Мухьэмэд псалъэмакъым къыпищащ зэIущIэр зытеухуа Iуэхугъуэ нэхъыщхьэхэм тепсэлъыхьу. Абы жиIащ коронавирусым цIыхухэм къахуихь къулейсызыгъэр ди къуажэхэми къалэхэми зэрыщыплъагъур икIи, адрейхэми хуэдэу, КъАХ-р мы IуэхумкIэ къэралым щIэгъэкъуэн зэрыхуэхъур. Апхуэдэу, мы Iуэхум теухуауэ республикэхэми дуней псоми къыщекIуэкI щытыкIэр сытым дежи «Адыгэ псалъэ» газетым къызэрытрадзэр.
- Апхуэдэу ХьэфIыцIэм зэIущIэм хэтхэр щыгъуазэ ищIащ адыгэбзэр цIыхухэм ящIэным хуэунэтIауэ КъАХ-м и лэжьыгъэр зэи къызэрызэтемыувыIэр икIи абы и щыхьэту я пащхьэ ирилъхьащ зэман зэмылIэужьыгъуэхэм хэпсэукIа ди адыгэ тхакIуэхэм я тхыгъэ нэхъыфIхэр тхылъ щхьэхуэ зыбжанэу къыдагъэкIауэ.
- — Мы коронавирусым и зэман бзаджэм ди Iэр зэтедзауэ дыщыскъым, атIэ адыгэбзэкIэ къыдэкIыу «Жьынэпс», «Черкес Хэку», «Адыгэ макъ» газетхэми дадолажьэ, ди лъэпкъым ифI къызэрыкIын мыхьэнэ иIэу. Апхуэдэу, Хасэм и мурадхэм ящыщщ «Адыгэ Хасэ» фIэщыгъэр иIэу тхылъышхуэ къыдэдгъэкIыныр. Абы къыщыдгъэлъэгъуэнущ дэнэкIи щыIэ хасэ къудамэхэм я тхыдэмрэ я IуэхущIафэ-хэмрэ. Апхуэдэу, зэман гуэр ипэкIэ адыгэбзэкIэ къыдэдгъэкIыу щыта «Махуэгъэпсым» къыпытщэнущ, урысыбзэкIи адыгэбзэкIи илъэсым и кIэм дунейм къытедгъэхьэну ди гугъэщ.
- И псалъэм и кIэухыу Мухьэмэд ди лъэпкъэгъухэр къыхуриджащ узыфэ къекIуэкIым теухуауэ къэралхэм къыдагъэкI унафэхэм зыпыIуамыдзу зыхуэсакъыжыну, адыгэм зэрызахъумэжыным яужь итыну.
- ДАХ-м и тхьэмадэм и къуэдзэ Щоджэн Iэминатрэ гъэзэщIакIуэ гупым хэт Табыщ Муратрэ видеоконференцым кърихьэлIахэр щыгъуазэ ящIащ хэхэс адыгэхэм папщIэ адыгэбзэмрэ урысыбзэмрэ щаджыну видеокурсхэр мыгувэу зэраублэнум. Абыхэм жаIащ бзитIымкIи программэхэр гъэщIэгъуэну, ар зыхуэгъэзахэр нэхъыбэу зыхуэныкъуэр къалъытэу зэрызэхалъхьэнур. Апхуэдэу абыхэм къыхагъэщащ Тыркум, Европэм, Иорданием щыпсэу ди лъэпкъэгъухэр курсхэм нэхъыбэу къызэрызэщIаубыдэнур икIи а къэралхэм я Хасэ тхьэмадэхэм зыхуагъэзащ а Iуэхур къызэгъэпэщынымкIэ щIэгъэкъуэн къахуэхъуну.
- Израилым щыIэ Адыгэ Хасэм и тхьэмадэ Нэпсо Закарие видеоконференцым хэт псоми фIэхъус гуапэкIэ захуигъэзащ икIи ипэкIэ ирагъэжьа псалъэмакъым къыпищэу жиIащ Кфар-Камэрэ Рихьэниерэ дэс адыгэхэм я сабийр дунейм къыщытехьам къыщыщIэдзауэ анэдэлъхубзэр зэрырагъэщIэным яужь зэритыр. НобэкIэ дунейм къыщекIуэкI узыфэ бзаджэр къызыпкърыхьа я деж щыпсэу адыгэхэм зэрахэмытым зэрыщыгуфIыкIыр жиIащ абы.
- Германием щыIэ Адыгэ Хасэхэм я тхьэмадэ Вэрокъуэ Зэтий жиIащ мазиплIым нэсауэ хасэ лэжьыгъэр къызэтеувыIауэ зэрыщытыр, дяпэкIэ мазищ дэкIмэ зэхаублэжыну зэрыгугъэр. Абы къыхигъэщащ хэкум пэIэщIэми, Европэм щыпсэу адыгэхэми я анэдэлъхубзэр, хабзэр зэрахъумэжыным зэрыхущIэкъур, я щIэблэр абыхэм зэрыщIапIыкIыр, лъэпкъ тхыдэр ящIэу къызэрагъэхъур.
- Хэкум къыщекIуэкI Iуэхугъуэхэм ятеухуауэ Вэрокъуэм жиIащ:
- — Иужьрей зэманым щIэх-щIэхыурэ тепсэлъыхьу зэхыдох УФ-м и Конституцэм халъхьэну зэхъуэкIыныгъэхэм. Абы теухуауэ дэ ди Iуэху еплъыкIэращ: хэкурыс-хэм нэхъыфIу къагуроIуэ абы фIы къахуихьынуми нэгъуэщIу хъунуми. А зэхъуэкIыныгъэм дэтхэнэ зыми и Iэ щIидзыну Iэмал иIэнущ. Ди лъэпкъэгъухэм мы Iуэхум теухуауэ сыт хуэдэ унафэ къащтэми дэ ядэтIыгъынущ. Сыту жыпIэмэ, фIэщхъуныгъэ диIэщ лъэпкъым ифI къызэрыкIыну лъэныкъуэр абыхэм къызэрыхахынумкIэ.
- КАФФЕД-м и лIыкIуэ Бабыгу Эргун адэкIэ псалъэмакъыр къыпищащ икIи нэхъыбэу зытегузэвыхь Iуэхугъуэхэр утыку кърихьащ:
- — Зи хэку къэзыгъэзэжыну хуей ди лъэпкъэгъухэм ятеухуа къэрал программэ щыIэщ УФ-м. Куэду сэбэп къытхуэхъуну программэ щхьэпэщ, пэжыр жыпIэнумэ. Урысыбзэр тыркубзэкIэ зэрезгъэдзэкIауэ Тыркум щыIэ Хасэхэм мыгувэу яIэрызгъэхьэнущ. Си гугъэщ ди лъэпкъэгъухэр программэм къигъэув Iэмалхэм щыгъуа-зэ хъумэ, ар куэдым къахуэщхьэпэну.
- Урысейм и хэгъэгухэм щылажьэ Адыгэ Хасэхэм я тхьэмадэхэу ЛIымыщыкъуэ Рэмэзан (Адыгей), Аслъэн Алий (КъШР), Дербит Валерий (Осетие Ищхъэрэ — Алание), Шыбзыхъуэ Юрий (Ставрополь къалэ), КIэкIыхъу Мэжид (Краснодар край), ДыщэкI Эртан (ДАХ-м и вице-президент), Тхьэухъуэ Зухьейр (Израиль) сымэ чэзууэ и гугъу ящIащ зыщыпсэу щIыналъэхэм елъытауэ я Iуэху зыIутыр, зытепсэлъыхьа Iуэхугъуэхэм ехьэлIауэ я Iуэху еплъыкIэр.
- ЗэIущIэм и кIэухыу Сэхъурокъуэ Хьэутий псоми ехъуэхъуащ узыншагъэ быдэ яIэну, дэтхэнэ зыри уз зэрыцIалэм пэIэщIэ хъуну, икIи, дунейр зэхэкIыжмэ, къыкIэлъыкIуэ зэIущIэр Налшык щрагъэкIуэкIыну зэрызэраухылIэр жиIащ.
- Къарэнашэ Мадинэ.