Мазэр щымыIатэмэ
2019-12-05
- ЩIэныгъэлIхэм зэрыжаIэмкIэ, ЩIы Хъурейр къызэригъэщI лъандэрэ блэкIа лъэхъэнэ кIыхьыр сыхьэт 24-рэ фIэкIа мыхъу жэщ-махуэу къызыщыдгъэхъумэ, хьэршым къыщыддэщIыгъу Мазэр дакъикъипщI дэкIа иужькIэщ къыщыунэхуар – аращ а тIум я зэхуакум ныбжьу дэлъыр.
- Мазэр ди планетэм ауэ сытми къыдэгъуэгурыкIуэ мывэ скъар абрагъуэу аракъым. Еджагъэшхуэхэм къызэрахутамкIэ, ар димыгъусатэмэ, дыщыпсэу ЩIым мы зэманым иIэнур нэгъуэщI теплъэт, уеблэмэ, гъащIэ къыщымыунэхуххэнри хэлът.
- Физикэ щIэныгъэм къызэригъэувымкIэ, хьэршым ит вагъуэ (ди Дыгъэри яхэту) нэхъ ин дыдэхэм я деж къыщыщIэдзауэ, планетэхэм, абыхэм къедза спутникхэм, метеоритхэм, мывэ тыкъырхэм я деж щиухыжу, гравитационнэ губгъуэм къигъэщI малъхъэдис къарухэм япкъ иткIэ, зым адрейр зыщIешэ, ауэ щыхъукIэ ахэр псори зыгуэркIэ зэпхащ икIи зэпыщIащ.
- Апхуэдэу, ди планетэм и кIуэцIым ит магмэр Мазэм зэхуэмыдэу зэрызыщIишэм (и зы Iыхьэр нэхъ пэгъунэгъуу, адрейр нэхъ пэжыжьэу зэрыщытым къыхэкIыу) и щхьэусыгъуэкIэ, абы зэпымыууэ щIы щIагъым зыщигъэзащ икIи, зэрызыщигъэхъейм и фIыщIэкIэ, ар хуабэрэ ткIуаткIуэу лъэхъэнэ кIыхьым къриубыдэу къызэтенащ. Арагъэнущ ЩIы Хъурейм къыщыунэхуа гъащIэм зыщиужьынымкIи, лъабжьэ щищIынымкIи шэсыпIэ нэхъыщхьэу къэувар.
- АдэкIэ. Мазэр уэгум имытыххамэ, ди планетэм жэщхэр, иджыпсту зэрыщытым емыщхьу, куэдкIэ нэхъ кIыфIу щыщытынут. Дауи, ар къэхъуатэмэ, ЩIы Хъурейм тет псэущхьэ псоми (дэри дахэту) ди нэхэм, вындым хуэдэу дызыкIуэцIрымыплъыф жэщым зыгуэрхэр щытлъагъун хуэдэу, хуабжьу заужьынут. Хэт ищIэрэ, абы щыгъуэ электроуэздыгъэр къамыгупсысынкIи хъунт.
- ЩIы Хъурейм къыщхьэщыт къэщIыгъэ абрагъуэм дунейпсо хым и псыр и пIэм къызэрыришым, зэрызэригъакIуэм къыдэкIуэу, езы планетэм и зыгъэджэрэзыкIэми (и джэлэсым и хъуреягъкIэ) тIэкIу-тIэкIуурэ кIэрегъэху (илъэсищэм къриубыдэу зы микросекундэкIэ). Абы къикIыр аращи (щIэныгъэлIхэм къызэрабжамкIэ), Мазэр димыIатэмэ, жэщ-махуэм сыхьэти 8 фIэкIа и кIыхьагъынутэкъым, илъэсыр махуэ 1000 хъунут.
- Апхуэдиз псынщIагъэ зиIэу и джэлэсым екIэрэхъуэкI ЩIы Хъурейм и щхьэфэм, фIэкIыпIэншэрэ зэпымыууэ, жьапщэшхуэхэр къыщыхъеинут, хыр къыщыукъубеинут. КъызэрыбгурыIуэ хъунумкIи, ди планетэм мы зэманым тепсэукI псэущхьэхэм я нэхъыбапIэм ар яхуэхьынутэкъым, ауэ щыхъукIи ахэр къыщымыунэхуххэнкIи хъунт.
- БЭРАУ Бышэ.