Гурэ гурэ лъагъуэ зэхуаIэщ
2019-11-29
- Тхыдэм нэхъ жыжьэ дыкIуэцIрыплъыжми, и нэхъ гъунэгъуу дыкъэIэбэжми, дэ долъагъу урысхэмрэ адыгэхэмрэ сыт щыгъуи быдэу зэпыщIауэ, зэдэIэпыкъуу, зэрыщIэу зэрыщытар. Абы и щапхъэхэр куэдщ, ауэ дэ иджыпсту нэхъ хэхауэ зи гугъу тщIынур ахэр щызэкъуэува лъэхъэнэрщ. КъыщыщIэддзэнщ епщыкIуханэ лIэщIыгъуэм.
- 1557 гъэм пщы уэлий Идар Темрыкъуэ Урысей къэралыгъуэм Къэбэрдейр зэрыхыхьэр жиIащ, дзэ-политикэ зэгухьэныгъэ теплъэ иIэу. ЛъэныкъуитIми я дежкIэ а зэгурыIуэныгъэм и мыхьэнэр къыпхуэмылъытэн хуэдизу инт: Къэбэрдейр щыхъума хъурт къэзыухъуреихь и жагъуэгъу куэдым, Урысейми бий и мащIэтэкъым.
- А Iуэхур щIагъэбыдащ, Темрыкъуэ ипхъу Гуащэнэ (иужькIэ Марие хъуар) пащтыхь Грозный Иван 1561 гъэм щхьэгъусэу иратри. Урысейм и тетым и бжаблэм щIэуващ абы къэгъазэ имыIэу сыт и лъэныкъуэкIи хуэпэжыну адыгэ лIакъуэлIэш куэд. Абыхэм IэнатIэ псоми къыщагъэлъэгъуащ зэрышыщхьэмыгъазэр, къулыкъу зыхуащIэ къэралым папщIэ я псэр ятыну зэрыхьэзырыр. Мыбдеж псом япэу дигу къэдгъэкIыж хъунущ а зэман гугъум — Урысейр лыхь-литва зэрыпхъуакIуэхэм щаIэщIыхьэ пэта «Зэрыхьзэрий лъэхъэнэм» — Москва хуит къэзыщIыжахэм Черкасский Дмитрий (Къанщауэ) лIыгъэшхуэ хэлъу зэрахэтар. Абы и гупырщ зэрыпхъуакIуэхэр дэзыхужар бийм нэхъ къаруушхуэ щызэщIигъэуIуа Китай-къалэм. АрщхьэкIэ щхьэусыгъуэ зэмылIэужьыгъуэхэм я зэранкIэ ар иджыри къэс къыхагъэщыркъым — псори дин лэжьакIуэ Минин Кузьмарэ дзэпщ Пожарский Дмитрийрэ я фIыщIэу ягъэув. Абыи къыщынэркъым: Черкасскэм и пщIэр апхуэдизу инти, ар Урысейм и пащтыхьу ягъэувыну къагъэлъэгъуат, ауэ езым зыхригъэхын идакъым, лъэпкъкIэ зэрымыурысыр тегъэщIапIэ ищIри.
- Абы и ужькIи утыкушхуэм итащ нэгъуэщI ди лъэпкъэгъухэри: Черкасский Иванрэ а унэцIэ дыдэр зезыхьэ Яковрэ (Урыскъан) — Урысейм и Правительствэм и УнафэщIу щытахэр.
- Щхьэхуэу и гугъу щIыпхъэщ Пётр Езанэм и дэIэпыкъуэгъу нэхъыщхьэ, Урысейм и япэ генералиссимус, нэгъуэщI къэрал щыкIуэкIэ пащтыхьым езым и пIэкIэ къигъанэу щыта Черкасский Михаил. Ар урысхэм къыпхуэмылъытэн хуэдизу фIыуэ къалъагъуу щытащ.
- Къэхутэныгъэхэмрэ зыузэщIыныгъэмрэ щIэбэн пащтыхьым апхуэдэ ды-дэу хуабжьу щIэгъэкъуэн хуэхъуащ Каспий тенджызым и картэ зэIубз япэу зэхэзылъхьа Бекович-Черкасский Александр. Абы и псэри итауэ щытащ къулыкъу зыхуищIэ Урысейм папщIэ.
- Тхыдэм фIыкIэ къыхощыж империем зиузэщIыным хэлъхьэныгъэ ин дыдэхэр хуэзыщIахэу Черкасскэхэ Алексейрэ Владимиррэ.
- А псори дэ нобэ дигу къыщIэдгъэкIыжыр ди лъэпкъхэм яку дэлъ зэныбжьэгъугъэм и лъабжьэр зыгъэтIылъахэм я фIыщIэр дымыгъэкIуэдын мурадкIэщ. Псом хуэмыдэу дэ игъащIэкIэ дыкъыхэмыкIыжыну дызыхэт икIи дызэрыгушхуэ Урысей къэрал лъэщым и Президент, псоми пщIэшхуэ зыхуэтщI Путин Владимир ди республикэм къыщытхуеблэгъа зэманым ар хуабжьу игъуэу къыдолъытэ. Хэбгъэзыхьмэ, ди япэ итахэм ягъэтIылъа лъабжьэхэм тещIыхьауэ щымыту пIэрэ а гулъытэр? Ар щIыжытIэр къэрал абрагъуэм (щIыналъэ 85-рэ мэхъу) и Iэтащхьэм ди республикэ цIыкIуми къылъэIэсыну Iэмал зэригъуэтыр ди гуапэщи аращ. Дауи, ар езы ди лъэпкъэгъухэм къалэжьыжащ.
- БлэкIа лIэщIыгъуэхэми хуэдэу, адыгэхэмрэ балъкъэрхэмрэ сыт щыгъуи гурэ псэкIэ хущIокъу Урысейм Федерацэм и щIыхьымрэ лъэщагъымрэ яIэтыну. Путин Владимир, шэч хэмылъу, щыгъуазэщ а псоми.
- Ди къэралым и зыужьыныгъэм хэлъхьэныгъэш-хуэ хуащIащ Дэгужий Виталий, Мэлбахъуэ Тимборэ, Къэрмокъуэ Хьэчим, Къалмыкъ Юрий, КIуэкIуэ Валерий, Къанокъуэ Арсен, КIуэкIуэ Юрий сы- мэ, н.
- Мыбдежым щхьэхуэу къыхэдгъэщхьэхукIынщ Путин Владимир КIуэкIуэ Валерий и акъылыфIагъымрэ щыпкъагъэмрэ сыт щыгъуи пщIэшхуэ къыхуищIу, ар игъэныбжьэгъуу зэрыщытар.
- Урысейм и щIыхьыр къэзыIэтахэм ящыщщ литературэмрэ гъуазджэмрэ зегъэужьын и лъэныкъуэкIэ куэд зэфIэзыгъэкIахэу Темыркъан Юрий, КIыщокъуэ Алим, МэшбащIэ Исхьэкъ, КIэрашэ Тембот, Даур Аслъэн, Шемякин (Къардэн) Михаил, Тут Заур сымэ, н.
- Апхуэдэу дэ ди мащIэкъым урысей спортыр дунейпсо щыгум щызыIэтахэри. Я цIэ къитIуэнщ Олимп чемпионхэу Шыхъуэ Борис, Чыржын Мухьэрбий, Ахэмын Еленэ, Къардэн Мурат, Хъущт Аслъэнбэч, Мудрэн Беслъэн, самбэмкIэ пщыкIузрэ дунейпсо чемпион Хьэсанэ Мурат, Махуэ Билал сымэ.
- Мис апхуэдэу дэ нобэ къыдогъэблагъэ фIыуэ тлъагъу икIи шэчыншэуи фIыуэ дыкъэзылъагъу ди Президент Путин Владимир Владимир и къуэр!
- ШАЛ Мухьэмэд.